6.3 C
Athens
Σάββατο 8 Φεβρουαρίου 2025

Κίμων Λάσκαρις. Ο αρχιτέκτων του …2070 ήθελε θάλασσα ως το Παναθηναϊκό Στάδιο

***

7 Οκτωβρίου – Παγκόσμια Ημέρα Αρχιτεκτονικής

***

Γράφει ο Παναγιώτης Μήλας

Πρόσφατα [*] επισκέφτηκα το Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς 138 και είδα την έκθεση φωτογραφίας της Κλεοπάτρας Χαρίτου με θέμα «Τα Προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας». Οι κατοικίες αυτές αποτελούν την πρώτη κατασκευή συγκροτήματος πολυκατοικιών στον ελλαδικό χώρο. Συγκαταλέγεται μάλιστα ανάμεσα στα 113 πιο σημαντικά έργα της ελληνικής αρχιτεκτονικής του 20ού αιώνα, σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της Έκθεσης Αρχιτεκτονικής της Φρανκφούρτης. Περιλαμβάνει 228 διαμερίσματα, τα οποία σχεδιάστηκαν από τους αρχιτέκτονες Κίμωνα Λάσκαρι και Δημήτρη Κυριακό και χτίστηκαν το 1933, για να στεγάσουν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία.

Στη βασική φωτογραφία (η οποία ανήκει στην κυρία Ειρήνη Αγγελοπούλου – Πρασσά), ο Κίμωνας Λάσκαρις είναι ο τέταρτος από αριστερά με το χέρι στην τσέπη, ξεκούμπωτο το σακάκι και γραβάτα, το 1932 στον …εξοχικό Παράδεισο Αμαρουσίου, στο ρίξιμο της πλάκας του ισογείου του σπιτιού της οικογένειας του κυρίου Πρασσά, ο οποίος είναι πρώτος από αριστερά, με κοστούμι, καπέλο και γραβάτα.

Τα Προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας. Όταν τις σχεδίασε ο Λάσκαρις ήταν 28 ετών…

Διαμερίσματα που λειτούργησαν με τη λογική της μικρής γειτονιάς και παρείχαν στους κατοίκους όλες τις ανέσεις, αν και οι διαστάσεις τους δεν ήταν μεγάλες. Σίγουρα όμως ήταν πιο ανθρώπινα από εκείνα που ήρθαν στις δεκαετίες ’60 και ’70, εποχή που η αντιπαροχή διέλυσε τα πάντα με τις υπογραφές των τότε αναμορφωτών και σωτήρων.

Τα «Προσφυγικά» είχαν και ελεύθερους χώρους, είχαν και χώρους για πράσινο, είχαν και λειτουργικότητα. Το αρχιτεκτονικό τους στυλ είναι αυτό του Bauhaus. Το κάθε διαμέρισμα έχει έκταση 55 τετραγωνικά μέτρα. Διαθέτουν κεντρικό κλιμακοστάσιο, είναι διαμπερή με φυσικό φωτισμό καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, διασφαλίζοντας φυσική θερμομόνωση και ηχομόνωση. Πάνω από κάθε πολυκατοικία υπάρχει ταράτσα και για κάθε τρία διαμερίσματα χώρος πλυσταριού. Η θέρμανση εξασφαλιζόταν με σόμπες, η καμινάδα των οποίων κατέληγε στην ταράτσα.
Τα σπίτια αυτά είχαν κι έχουν ψυχή, γι’ αυτό είχαν κι έχουν αντιπάλους. Εκείνους που αρέσκονται στα άψυχα κτήρια. Από τότε προσπαθούσαν να απαξιώσουν το συγκεκριμένο έργο των αρχιτεκτόνων Λάσκαρι και Κυριακού και σε δημοσιεύματα της εποχής δεν ανέφεραν τα ονόματά τους αλλά τα ονόματα των εργοληπτών και εργολάβων μηχανικών, πράγμα που είχε προκαλέσει την έγγραφη οργή του Λάσκαρι.

Χωρίς λόγια…

Τα «Προσφυγικά» του δέχθηκαν νέα επίθεση στην περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004, όταν κάποιοι κενοί, στενοί και στεγνοί εγκέφαλοι αποφάσισαν να γκρεμίσουν το συγκρότημα και να το κάνουν χώρο πρασίνου ώστε οι ξένοι επισκέπτες της πόλης να μην αντικρίσουν τα ασεβώς παραμελημένα κτήρια έτσι όπως τα είχε καταντήσει η Κτηματική Εταιρεία από το 2001 που τα αγόρασε. Με εκστρατεία που ξεκίνησαν σύλλογοι προσφύγων με τη συμπαράσταση της δημοσιογράφου Ελένης Μπίστικα, τα «Προσφυγικά» ευτυχώς σώθηκαν από την… εκσυγχρονιστική μπουλντόζα.

Κίμωνας Λάσκαρις. Αυτοπροσωπογραφία (1971).

Αν ζούσε ο Κίμων Λάσκαρις ασφαλώς θα έκανε την προσπάθεια να ζωντανέψει και πάλι τα Προσφυγικά του, που σήμερα «ζουν» μέσα στην εγκατάλειψη από το 2001, λόγω της πώλησής τους στην Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου.
Σίγουρα θα ήθελε να τα δει, για παράδειγμα, να μεταβάλλονται σε γειτονιά των δικηγόρων μιας και βρίσκονται δίπλα από το Δικαστικό Μέγαρο της Αθήνας και μια ανάσα από την Ευελπίδων…

Είχα την τύχη να γνωρίσω τον Κίμωνα Λάσκαρι και να κάνω μαζί του μία από τις πρώτες μου συνεντεύξεις. Είχα την ατυχία όμως η συνέντευξη αυτή να μη δημοσιευθεί… Ήταν έξω από τις προδιαγραφές ενός εβδομαδιαίου περιοδικού ποικίλης ύλης που είχε διευθυντή το δημοσιογράφο και θεατρικό συγγραφέα Νίκο Καμπάνη.

Τσιμεντένια σφήνα στην καρδιά της Πρωτεύουσας το 1932.

Είχαμε συναντηθεί στο λιτό γραφείο του στη γωνία των οδών Ακαδημίας και Ομήρου. Σήμερα βρήκα τα κιτρινισμένα χειρόγραφα. Με έκπληξη τα ξαναδιάβασα και ανακάλυψα τώρα τον άνθρωπο που οραματιζόταν την Αθήνα του… 2070. Ήταν προφητικός και διορατικός.

Τσιμεντένιο καρφί στο μάτι του Ικτίνου. Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης [2003, Μπερνάρ Τσουμί, Μιχάλης Φωτιάδης] χτίστηκε μετά από 70 χρόνια στο ήδη βιασμένο αθηναϊκό τοπίο…

Ο Λάσκαρις ήταν ο αρχιτέκτονας που έδειξε την αγάπη του για τον άνθρωπο και για την Αθήνα με το έργο του. Σε εκείνη μας τη συνάντηση μού είχε πει:
– Δεν «κάρφωσα» όγκους τσιμέντου στις πλαγιές λόφων του λεκανοπεδίου, ούτε έστησα το «εγώ» μου για να κρύψω αρχαία μνημεία.

«Φιξ 1957». Κακοήθης όγκος τσιμέντου στο ήπιο αττικό τοπίο…

Πέρασαν χρόνια για να δω και να καταλάβω τι εννοούσε… Σήμερα κάποιος που ρίχνει μια ματιά στην πρωτεύουσα το καταλαβαίνει.

Αρχές δεκαετίας του 1960. Ο Ιλισός, ανοιχτός ακόμη τότε και η Λεωφόρος Καλλιρόης, με άνοδο – κάθοδο και στις δύο πλευρές του δρόμου.

Ο Λάσκαρις ήταν πραγματικός λάτρης του πρασίνου και των ανοιχτών οριζόντων. Χαρακτηριστικό δείγμα της δουλειάς του -για την οποία και βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών το 1977- είναι το Πνευματικό Κέντρο της Αθήνας, στην οδό Ακαδημίας, όπως επίσης και η διαμόρφωση του χώρου του Βυζαντινού Μουσείου Αθηνών.

Όμως το πιο σημαντικό έργο του, που δυστυχώς έμεινε στα χαρτιά, αποτυπώθηκε μόνο στο περιοδικό «Ιλισός» που εξέδιδε στη δεκαετία του ’50. Ήταν η αξιοποίηση του ομώνυμου αρχαίου ποταμού, που ξεκινούσε από την περιοχή του γυμναστηρίου του Εθνικού στο Μετς και έφθανε μέχρι τις Τζιτζιφιές.
Σκέφτηκε να το μεταβάλει σε ποτάμι με θαλασσινό νερό, να φθάνει ως τον λόφο του Αρδηττού, πρίν από το Παναθηναϊκό Στάδιο και να διαμορφώσει τις όχθες του σε άπλετους χώρους πρασίνου και αναψυχής.
Για το λόγο αυτό με επιθετική διάθεση αρθρογραφούσε -και μέσα από το περιοδικό «Τεχνικά Χρονικά»- κατά εκείνων που επεδίωκαν και τελικά κατάφεραν την κάλυψη του Ιλισού.

Ο Ιλισός όπως ήταν το 1940.

Η πρώτη του δημοσίευση έγινε στα Τεχνικά Χρονικά 171/1939, 76 με τίτλο «Η κάλυψης του Ιλισού ως κυκλοφοριακή αρτηρία και ως ειδυλλιακή λεωφόρος της πόλεως των Αθηνών» ενώ τα ίδια και επαυξημένα επανέλαβε με τίτλο «Ιλισσός», Τεχνικά Χρονικά 308/ 1950, 71-80.

– Η πρωτεύουσα θα αλλάξει και όψη και κλίμα. Η πρότασή μου όμως δεν συμβαδίζει με αυτούς που επιθυμούν την τσιμεντοποίηση της Αθήνας…

Αυτό μου είχε πει και είχε συνεχίσει:

– Για τον ίδιο λόγο κρατάω στο συρτάρι μου και την ιδέα να κάνω «πράσινη» λεωφόρο την Πανεπιστημίου. Ένα καταπράσινο πάρκο περιπάτου, που θα αρχίζει από την Πλατεία Συντάγματος, θα φθάνει στην Πλατεία Ομονοίας και δια της οδόυ Αγίου Κωνσταντίνου, μπροστά από το Εθνικό Θέατρο, θα καταλήγει στην Πλατεία Καραϊσκάκη.
Μου είχε δείξει αυτά τα σχέδια που τα είχε φτιάξει στα μέσα της δεκαετίας του ’50. Για να μην υπάρχει η όποια παρεξήγηση για το πώς ένας κορυφαίος αρχιτέκτονας αποκάλυπτε τις μύχιες σκέψεις του και τα σχέδιά του σε ένα μαθητευόμενο δημοσιογράφο, να πω ότι αυτό συνέβη μόνο εξαιτίας μιας μακράς οικογενειακής φιλίας…

Το περίφημο Τουριστικό Περίπτερο “Ξενία” της Επιδαύρου. Έργο των αρχιτεκτόνων Άρη Κωνσταντινίδη και Κίμωνα Λάσκαρι. Ο σεβασμός στο πράσινο σε όλο του το μεγαλείο.

Εδώ να υπενθυμίσω ότι την αγάπη του στο πράσινο ο Λάσκαρις την έδειξε -μαζί με τον Άρη Κωνσταντινίδη- και όταν έφτιαξαν το Ξενία της Αρχαίας Επιδαύρου (1954) μέσα στον πευκώνα χωρίς να κόψουν κλαράκι πεύκου…
Ο Κίμων Λάσκαρις πήρε μέρος στο πρόγραμμα σχολικών κτηρίων. Έργα του είναι τα Δημοτικά Σχολεία Λαμίας, Ζωγράφου, Καλαμακίου, καθώς και το Γυμνάσιο Ζωγράφου.
Πήρε μέρος, το 1928, στο διαγωνισμό για την κατασκευή του κεντρικού καταστήματος της Τραπέζης της Ελλάδος (στην Πανεπιστημίου) και τον κερδίσει σε συνεργασία με τον Δημήτρη Τριποδάκη.
Ο ζωγράφος – αγιογράφος Φώτης Κόντογλου το 1932 του ανέθεσε να φτιάξει το σπίτι του στην περιοχή Κυπριάδου, ενώ στη δεκαετία του ’50 ανέλαβε την ανακαίνιση του Μητροπολιτικού Ναού Αθηνών.

Ο Κίμων Λάσκαρις (Λαμία 1905 – Αθήνα 1978) μελέτησε και κατασκεύασε πολλά έργα. Προσέφερε δε τις υπηρεσίες του και στην τέχνη. Το Δημοτικό Θέατρο Λαμίας (1961) και το υπαίθριο θέατρο “Μουσούρη” ήταν δικά του έργα. Έκανε τη μετατροπή του θεάτρου “Κοτοπούλη”, στην πλατεία Ομονοίας, σε κινηματογράφο με το όνομα «Κρόνος» (1937). Διασκεύασε το εσωτερικό του θεάτρου “Μουσούρη”. Ανακαίνισε το Μαλλιαροπούλειο Θέατρο στην Τρίπολη και αναμόρφωσε το παλαιό κατεδαφισθέν κτήριο της Λυρικής Σκηνής (1942-1943).
Επίσης συνεργάστηκε ως σκηνογράφος με μεγάλους θιάσους (Κοτοπούλη, Καρόλου Κουν, Λιδωρίκη, Μουσούρη κ.α.) στις δεκαετίες του ’30 και του ’40, ενώ έκανε και μοναδικά σκίτσα Ελλήνων ηθοποιών. Μακέτες σκηνογραφιών του υπάρχουν στο Θεατρικό Μουσείο.
Σκηνικά έκανε μεταξύ των άλλων και για τις θεατρικές παραστάσεις:
1937: Βασίλισσα Ελισάβετ, του Α. Ζωσέ, σε σκηνοθεσία Γιαννούλη Σαραντίδη, τον Φεβρουάριο του 1937 στο άνοιγμα του Θεάτρου της Μαρίκας Κοτοπούλη στο Rex.
1937: ABCD του Τίμου Μωραϊτίνη.
1938: Έκτο Πάτωμα, του Ζερύ, σε σκηνοθεσία Γιαννούλη Σαραντίδη.
1939: Αίθουσα Αναμονής, του Αλέκου Λιδωρίκη, σε σκηνοθεσία Γιαννούλη Σαραντίδη.
1939: Η Γυναίκα με το Χαμόγελο, στο θέατρο “Μ. Κοτοπούλη”.
1939: Το Μεράκι του Άρχοντα, του Νίκου Κατηφόρη, σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν.
1944: Η Πινακοθήκη των Ηλιθίων, του Νίκου Τσιφόρου. Με το θίασο του Δημήτρη Χορν και της Μαίρης Αρώνη, στο θέατρο “Ακροπόλ”.

Φωτογραφία της Κλεοπάτρας Χαρίτου, από την έκθεσή της με θέμα τα Προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας.

* H ατομική έκθεση φωτογραφίας της Κλεοπάτρας Χαρίτου, στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς 138, με θέμα «Τα Προσφυγικά», ολοκληρώθηκε στις 20 Μαΐου 2012.

[*]Το παραπάνω κείμενο – στην αρχική του μορφή – δημοσιεύθηκε στη εφημερίδα “Ναυτεμπορική” τον Απρίλιο του 2012.

 

Σχετικά άρθρα

Κυνηγήστε μας

6,398ΥποστηρικτέςΚάντε Like
1,713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε


Τελευταία άρθρα

- Advertisement -