Επιμέλεια: Παναγιώτης Μήλας
«Της ζήτησα να μας συγχωρέσει και έκλαψα χαϊδεύοντάς την μια τελευταία φορά», έλεγε η Ρωσίδα βιολόγος Αντίλια Κοτόφσκαγια για τη σκυλίτσα «Λάικα» που ήταν το πρώτο ζωντανό ον που πήγε στο Διάστημα.
Στο Καζακστάν, εκεί που θα γινόταν αργότερα το κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ, ξεκίνησε αυτό το ταξίδι την Κυριακή 3 Νοεμβρίου 1957 [το απόγευμα στις 5.30 ώρα Μόσχας] όταν στον τεχνητό δορυφόρο «Σπούτνικ 2» μπήκε και «αυτή που γαβγίζει», όπως σημαίνει στα ρώσικα η λέξη Лайка [Λάικα].
«Οι εννέα περιστροφές της γύρω από τη Γη έκαναν τη Λάικα τον πρώτο κοσμοναύτη του πλανήτη, που θυσιάστηκε στο όνομα της επιτυχίας των μελλοντικών επιστημονικών αποστολών», υπογράμμιζε στα 90 της η Αντίλια Κοτόφσκαγια που ήταν περήφανη για τη συμβολή της στην εκπαίδευση των ζώων για τις διαστημικές αποστολές.
Αντιθέτως ο Όλεγκ Γκαζένκο, τότε εκπαιδευτής της Λάικα, δήλωσε το 1998: «Όσο ο καιρός περνάει, μετανιώνω όλο και πιο πολύ γι’ αυτό που έκανα. Αυτά που μάθαμε από αυτή την αποστολή δεν ήταν τόσα ώστε να δικαιολογούν το θάνατο του σκύλου».
***
Το θηλυκό αυτό τετράποδο ήταν ένα αδέσποτο στους δρόμους της Μόσχας και με τη συμμετοχή της στο διαστημικό πρόγραμμα συνέβαλε στον πανηγυρικό εορτασμό της 40ης επετείου της επανάστασης των μπολσεβίκων στις 7 Νοεμβρίου.
Για τον πρώτο σοβιετικό πολίτη εκείνης της εποχής, τον Νικίτα Χρουστσόφ, ο στόχος ήταν να φανεί η υπεροχή της Σοβιετικής Ένωσης έναντι των ΗΠΑ. Ο στόχος επετεύχθη με τη θυσία της Λάικα.
Πριν γίνει πειραματόζωο της Σοβιετικής Διαστημικής Υπηρεσίας, ήταν αδέσποτο στη Μόσχα. Η επιλογή ενός αδέσποτου ήταν σκόπιμη, ώστε να έχει συνηθίσει στο κρύο και την πείνα και να μπορεί να ανταπεξέλθει ευκολότερα τυχόν δυσμενείς καταστάσεις κατά την πτήση. Ήταν ημίαιμη, πιθανώς τριών ετών. Το όνομά της στην αρχή ήταν Kudryavka («Μικρή σγουρομάλλα») ενώ τη φώναζαν και Zhuchka («Ζουζούνι») και Limonchik («Λεμόνι»).
Η Λάικα, ένα ημίαιμο σκυλί ηλικίας περίπου τριών ετών και βάρους έξι κιλών. Τότε επιλέγονταν σκυλίτσες, γιατί δεν χρειαζόταν να σηκώσουν το πόδι για την ούρηση και συνεπώς καταλάμβαναν λιγότερο χώρο σε σχέση με τα αρσενικά. Επίσης προτιμούσαν ημίαιμα επειδή έχουν μεγαλύτερη αντοχή και είναι λιγότερο απαιτητικά. Επίσης οι υποψήφιες έπρεπε να είναι φωτογενείς και το όνομά τους επιλεγόταν για να εντυπωσιάσει.
Η Λάικα επιλέχθηκε ανάμεσα σε 5 ή 6 συνυποψήφιες για την καπατσοσύνη της, τον υπάκουο χαρακτήρα της και το ελαφρά διερευνητικό της βλέμμα.
Το σχέδιο ήταν να μείνει ζωντανή επί 10 μέρες σε τροχιά, τρεφόμενη με ένα τζελ που περιείχε θρεπτικά συστατικά, και ύστερα να της γίνει ευθανασία, με δηλητήριο που είχε τοποθετηθεί στο τζελ που θα κατανάλωνε τη δέκατη ημέρα. Οι αισθητήρες που ήταν τοποθετημένοι πάνω της έδειξαν ότι επιβίωσε απ’ την εκτόξευση, οι παλμοί της όμως έφτασαν τους τριπλάσιους από το κανονικό λόγω του φόβου και επανήλθαν αργότερα.
***
Λίγο μετά την επιτυχή τοποθέτηση σε τροχιά του «Σπούτνικ» γύρω από τη Γη παρουσιάστηκε μία βλάβη στο σύστημα θερμομόνωσης και εξαερισμού, με αποτέλεσμα η θερμοκρασία στον χώρο που βρισκόταν η Λάικα να φτάσει ή ίσως και να ξεπεράσει τους 40 βαθμούς Κελσίου.
Καθώς ο οργανισμός των σκύλων δεν μπορεί να αντέξει τέτοια υπερθέρμανση, λόγω έλλειψης ιδρωτοποιών αδένων, η Λάικα πέθανε από έναν συνδυασμό θερμοπληξίας, καταπόνησης και ακραίου στρες, σε 5 έως 7 ώρες μετά την εκτόξευση, αφού είχε συμπληρώσει 4 τροχιές γύρω από τη Γη.
Έτσι η Λάικα που θα έπρεπε να μείνει εν ζωή οκτώ με δέκα ημέρες, πέθανε έπειτα από μερικές ώρες εξαιτίας της ζέστης και της αφυδάτωσης.
Το σοβιετικό ραδιόφωνο συνέχισε όμως να μεταδίδει καθημερινές αναφορές για την «καλή υγεία της Λάικα», που έγινε παγκόσμια ηρωίδα.
Το «Σπούτνικ 2» εξαερώθηκε πάνω από τις Αντίλλες κατά την επανείσοδό του στην ατμόσφαιρα στις 14 Απριλίου 1958, ύστερα από 2.570 τροχιές γύρω από τη Γη.
***
Το σύντομο ταξίδι της Λάικα, την έκανε ένα από τα πιο διάσημα σκυλιά του κόσμου. Απεικονίστηκε σε γραμματόσημα σε πολλές χώρες, και μάρκες από τσιγάρα και σοκολάτες πήραν το όνομά της.
Τις τελευταίες δεκαετίες, έχει γίνει και όνομα συγκροτημάτων και τραγουδιών.
