Με ασήμαντα υλικά, με πολλή ανθρώπινη υποστήριξη και βεβαίως με τον εκπληκτικό Μιχάλη Θεοφάνους, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου πραγματοποίησε ένα μέγιστο θαύμα, την «Πρώτη Ύλη». Προσωπικά καθηλώθηκα επί μία ώρα και δέκα λεπτά να παρακολουθώ ασμένως αυτή τη μαγική απλότητα.
Ένας άνδρας ντυμένος στα ολόμαυρα από την κορυφή μέχρι τα νύχια κι ένας άλλος ολόγυμνος να συνδέονται, να χωρίζουν, να μοιράζονται, να συγκρούονται, να συνεργάζονται και να διδάσκουν τι σημαίνει ζωή, τι θάνατος και τι μπορεί να συλλάβει ο άνθρωπος με τη νόησή του σε σχέση με τον κόσμο της πραγματικότητας.
Κάθε ον που υπάρχει στο νου, στο μυαλό κάθε ανθρώπου και που μπορεί να διαφέρει ανάλογα με τις εμπειρίες, την καλλιέργεια, τον τρόπο και τον τόπο ζωής, εντάχθηκε, προστέθηκε, εισχώρησε, εγκιβωτίστηκε σ’ αυτή τη λιτή αλλά θεϊκή παράσταση.
Κάθε εικόνα ισοδυναμούσε με χίλιες λέξεις. Σημασία, έννοια, νόημα, μια καθαρώς νοητική οντότητα.
Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου αποτελεί πλέον μια σημαίνουσα προσωπικότητα του πνευματικού μας βίου. Η δουλειά του κάθε φορά είναι καινούργια, ρηξικέλευθη, με την έννοια της έλευσης της ρήξης. Ανοίγει δρόμους, είναι καινοτόμα, ριζοσπαστική, αλλά όχι στείρα νεωτεριστική. Η οδός που χαράζει οδηγεί στο ταξίδι, στο άπλωμα της τόλμης του.
Η πάλη του σώματος με την εικόνα του ανιχνεύεται κατά μήκος της καλλιτεχνικής διαδρομής του Δημήτρη Παπαϊωάννου ήδη από το ξεκίνημά του, το 1986. Με την «Πρώτη Ύλη» (2012) υιοθετεί τη μυθολογία ενός εργαστηρίου όπου ο δημιουργός αναμετριέται με το εξέχον δημιούργημά του. Γυρίζει πίσω στα βασικά σε μια κρίσιμη στιγμή, όπου το σώμα – έργο διασταυρώνεται με την τραυματική ταυτότητα της σημερινής αντιφατικής Ελλάδας. Το σώμα παρουσιάζεται γυμνό και ντυμένο, σιωπηλό και ακρωτηριασμένο, σώμα – πεδίο μάχης. Διασπάται, επανασυντίθεται, πάντα σε διάλογο με την Ιστορία και τον παρόντα χρόνο, στο όριο μεταξύ ταυτότητας και ετερότητας. Ο πολυτάλαντος δημιουργός επιστρέφει ως περφόρμερ στη σκηνή με νέο συμπρωταγωνιστή, τον Μιχάλη Θεοφάνους, σε μια εκδοχή πιο ωμή, αλλά και πιο εύρωστη από τις εμπειρίες μιας χρονιάς. Αποκαλύπτει στο κοινό ζητήματα για το μυστήριο της ύπαρξης που τον προβληματίζουν. Οπτικοποιεί τη γόνιμη φαντασία του και βασίζει το έργο του στο πάθος, τη στερεότητα και την έξαρση που μόνον στους αρχαίους κλασικούς συναντάμε.
Το γυμνό του είναι ελεύθερο, απελευθερωμένο και απελευθερωτικό, παντελώς απαλλαγμένο από τις ενοχές της γύμνιας και από την ωραιοπάθεια της ερωτικής επίγνωσης, ωστόσο παραμένει πλήρως αισθησιακό και αισθητικό. Όπως ο ίδιος ο Παπαϊωάννου εξηγεί, «ένα γυμνό προχριστιανικό», που «ανακαλεί συχνά θρησκευτικές εικόνες». Γυμνό εργαστηριακό, μου θύμισε εμένα, με αναγωγές στα προσχέδια γυμνών ανδρών του Λεονάρντο Ντα Βίντσι και του Pietro Benvenunti αλλά και στη Σταύρωση του El Greco.
Mε απλοϊκή έκπληξη οι θεατές εθελουσίως παραδοθήκαμε στην απόλαυση της οπτικής απάτης, στην παιδικότητα ενός ζεϊμπέκικου, στην καθαρότητα των γνήσιων υλικών που αξιοποιήθηκαν δεξιοτεχνικά και ανακαλύψαμε τη θερμή πίστη στον άνθρωπο, το φλογερό ιδεαλισμό που κινεί γη και ουρανό, τη γλυκύτητα, την έλλειψη εγωισμού, τη δροσιά της αφήγησης, την ελαφράδα της κωμωδίας, την αυταπάρνηση. Όλα εκείνα τα μεγαλειώδη και αυθεντικά χαρακτηριστικά του πνεύματος.
Η “Πρώτη Ύλη” είναι ένα έργο φτωχό φαινομενικά, πλούσιο όμως με το ελάχιστο.
* Το μουσικό θέμα της παράστασης είναι ένα ταξίμι σε μπουζούκι του Γιάννη Παπαϊωάννου.
Συντελεστές
“Πρώτη Ύλη”
Με τους Μιχάλη Θεοφάνους και Δημήτρη Παπαϊωάννου
Σύλληψη – Σκηνοθεσία – Σκηνικά – Κοστούμια – Φωτισμοί
Δημήτρης Παπαϊωάννου
Ηχητικός σχεδιασμός
Κώστας Μιχόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτη – Διεύθυνση καλλιτεχνικής παραγωγής
Τίνα Παπανικολάου
Βοηθός σκηνοθέτη – Διεύθυνση σκηνής
Ντίνος Νικολάου
Διεύθυνση προβών
Παυλίνα Ανδριοπούλου
Βοηθός σκηνογράφου
Δημήτρης Θεοδωρόπουλος
* Παραγωγή
Φεστιβάλ Αθηνών 2012
2WORKS 2013
