«Θα κάνω λόγο για τα ζώα που διατέλεσαν οι παιδαγωγοί της ανθρωπότητας»
Eπρόκειτο για ένα όνειρο που ξεκίνησε εν πομπή. Ένα όνειρο συλλογικό. Η «Άσκηση Επίδαυρος – Σύσσημον», που παρακολουθήσαμε έκθαμβοι και συγκινημένοι το Σάββατο, 31 Αυγούστου 2013, στο αργολικό θέατρο. Το να διηγείσαι ένα ποιητικό έργο, πέρα από την αξία αυτού καθεαυτού, δεν συνίσταται απλώς στο να παράγεις ένα έργο κλεισμένο γύρω από τον εαυτό του που μοναδικό σκοπό θα είχε τη μετάδοσή του. Η παράσταση είναι μια πράξη που έχει αξία αφ’ εαυτής και είναι ικανή να αποτελέσει μια εμπειρία θεατρική και να διαδραματίσει έναν ιδιαίτερο ρόλο επαγρύπνησης με νόηση και ευαισθησία. Ο Σίμος Κακκάλας με πολύ καλά «σελωμένο άλογο» στο πλάι του προσέγγισε το μνημειώδες ποίημα, το έργο – αντιφέγγισμα, δίχως να προσπαθήσει να καθυποτάξει τα δύσκολα ερμηνευτικά σημεία του στο ζυγό μιας κάποιας ερμηνευτικής, αλλά τα άφησε να εξαπλωθούν, να κλιμακωθούν, να αναγεννηθούν, να αναπνεύσουν μέσα στην αύρα της Επιδαύρου. Ως θεατές χορτάσαμε εκπληκτικά με αυτή τη σεβαστή παράστασή του. Γιατί, πράγματι, κατανοήσαμε πόσο βαθιά μας αφορά η αλήθεια των σοφόκλειων στίχων «κουβαλάω αναρίθμητα βάσανα/ κι η φροντίδα μου δεν έχει όπλο να υπερασπίσει/ έναν ολόκληρο λαό που είναι άρρωστος».
Με στόχο πάντα την ουσιώδη έρευνα, ο Χώρος, η ομάδα που πλειστάκις τα τελευταία χρόνια έχω θαυμάσει, προσέγγισε το αρχαίο θέατρο μέσα από σπαράγματα του Σοφοκλή και κομμάτια από το ιδιόρρυθμον σαν μοναστήρι έπος «Σύσσημον» του Νίκου Παναγιωτόπουλου. Επιστρέφει στις απαρχές του λόγου και του θεάτρου, σε αρχέτυπα ιερά, πιστεύοντας ότι «σήμερα όπου όλοι φωνάζουν ταυτόχρονα, και ό, τι μας απασχολεί κρατάει μόνο μια στιγμή, οφείλουμε να αναμετρηθούμε με μεγέθη που μας ξεπερνούν, να φορέσουμε τα πρόσωπα των ανθρώπων που πέρασαν και να γνωρίσουμε τον εαυτό μας. Η Άσκηση Επίδαυρος – Σύσσημον είναι ένα συμφωνημένο σημάδι μεταξύ του θιάσου και των θεατών, μια απελπισμένη κίνηση να αποκτήσουν φωνή τα στόματα αυτών που δεν έχουνε στον ήλιο μοίρα».
Το έργο, χειμαρρώδους ροής, ένα βασανιστικό και βασανισμένο αριστούργημα, μια μηχανή συνταρακτικής γραφής, εμβαπτίστηκε και με άλλες μικρότερες και κρυμμένες παραστάσεις που εισχώρησαν μέσα του. Όπως ο «Οιδίποδας» του Σοφοκλή, τα δραμινά αποκριάτικα δρώμενα, αρκετές βακχικές επιχωματώσεις, κάποια στοιχεία τελετών εξορκισμού, ξόρκια και γητέματα, το υπέροχο λαϊκό παραμύθι από το Καστελόριζο «Αρς Αρσινό», αλλά και ήχους, χειρονομίες, κινήσεις, μεταμορφώσεις, αντανακλάσεις και αισθήσεις, κρίκοι όλοι που αποτέλεσαν ένα πολύτιμο θεατρικό κόσμημα.
«Κρυμμένες ιστορίες και συνθηματικές», λέει ο Σίμος, για να μας καταλαβαίνουν λίγοι, ιστορίες σημαδιακές. «Για τους Λίγους και για τη Φυλή, για τη Φιλία και για την Ανθρωπότητα».
* Αφιερωμένο στη μνήμη αυτού που πέρασε τη γέφυρα στις 2 Μαΐου 2013 και βλέπει αλλού φεγγάρι.
Οι ηθοποιοί
Έλενα Μαυρίδου: θεατρική αλεπού
Δήμητρα Κούζα: σπάνιο νόμισμα
Δήμητρα Λαρεντζάκη: ηθοποιός – κλειδί
Βασίλης Παπαγεωργίου: από αυτούς που αγαπιούνται
Βαγγέλης Κρανιώτης: αυθεντικότητα στη σκιά
Γιώργος Μπινιάρης: μεγάλος τεχνίτης, ομηρικός δάσκαλος
Σίμος Κακάλας: καθαρή ποίηση
Oι έτεροι συντελεστές
Σκηνικά – Κοστούμια / Κέννυ ΜακΛέλαν: λιτή και αυστηρή τέχνη
Μάσκες / Μάρθα Φωκά: απόλυτη δημιουργός
Φωτισμοί / Περικλής Μαθιέλλης: δραματικά χρώματα, πολύς ουρανός, μαγική νύχτα
Σύνθεση μουσικής / Κωστής Κυριτσάκης – Χρήστος Μπάρμπας: συνάντηση με ευχάριστο ξάφνιασμα
Η γεωγραφία της ελληνικής γλώσσας
Με τον τίτλο Σύσσημον (αυτό που σημαίνει το ίδιο για σένα και για μένα, το συμφωνημένο σημάδι) και τον υπότιτλο “Τα Κεφάλαια” (όπως για χρόνια ήταν γνωστό), βρίσκεται συγκεντρωμένο σε έναν εξαιρετικά φροντισμένο τόμο το εκτενές ποιητικό έργο του Νίκου Παναγιωτόπουλου, που μέχρι πρότινος οι περισσότεροι γνωρίζαμε μόνο εκ φήμης.
Το βιβλίο αυτό, που αποτελεί ένα από τα πιο ξεχωριστά επιτεύγματα της ελληνικής λογοτεχνίας στο πέρασμα από τον 20ο στον 21ο αιώνα, καρπός σιωπηλής εργασίας μιας γεμάτης εικοσαετίας, είναι ένα ταξίδι στα όρια της πνευματικής διαμόρφωσής μας χτισμένο πάνω στον αφηγηματικό καμβά ενός περιστατικού. Ανιχνεύονται πνευματικότητες που έχουν χαθεί με όλη τη γεωγραφία της ελληνικής γλώσσας παρούσα.
Ομολογιέται κι έχω ακούσει
πως όποιος θέλει να πει
στο βασανιστή του την αλήθεια
πρέπει να ‘χει τ’ άλογό του σελωμένο.
Το Σύσσημον, που πλησιάζει τους 10.500 στίχους, αποτελεί πρωτοφανές έργο για την ελληνική σύγχρονη ποίηση. Πολυθεματικό, πολυεστιακό, ελεύθερο, φαντασιακό, οικοδομήθηκε σοφά και σταθερά με την πάροδο του χρόνου και εξελίχτηκε ποιητικά και πνευματικά μαζί με το δημιουργό του. Το έργο ζυμώθηκε χωρίς βιάση και βία για να διαμορφωθεί σε μια κιβωτό ελληνικότητας με κύρος. Είναι μια σύνθεση μεγάλης πνοής και δύναμης, γεμάτη χυμούς, πάλλουσα, όπου η γραφή ολοκληρώνεται μέσα από διαλείμματα και στοχαστικές παύσεις. Κάθε σελίδα του βιβλίου, κάθε στίχος («Μόνος όποιος ζει το έσχατο αντέχει») αντανακλά την αίσθηση δημιουργικής προσπάθειας – τη γόνιμη προσπάθεια να υπάρχεις και να γράφεις ακατάπαυστα, γιατί ο δρόμος αυτός είναι ο προορισμός σου. Απομονωμένες προτάσεις, συνδέσεις και παράγραφοι χωρίζονται με κενά, σπάζουν με παρενθετικές παρατηρήσεις, με μέρη σε πλάγια γραφή, με παράλληλες σκέψεις και διακλαδώσεις, έτσι ώστε το κείμενο δεν καταλαμβάνει ποτέ ένα ενιαίο, αδιάσπαστο πεδίο. Το “Σύσσημον” είναι η ζωή η ίδια, το πνευματικό μας βιος, μια μνημειακή δημιουργία, που δικαιώνεται μέσα από τη δικαίωση της τέχνης που την υπερασπίζεται με πάθος και τιμή.
Συντελεστές
Κείμενα
Οιδίπους Τύραννος, Σοφοκλής
Σύσσημον, Νίκος Παναγιωτόπουλος
Λαϊκό παραμύθι από το Καστελόριζο
Σκηνοθεσία/Σύνθεση κειμένων
Σίμος Κακάλας
Σκηνικά – Κοστούμια
Κέννυ ΜακΛέλαν
Μάσκες
Μάρθα Φωκά
Φωτισμοί
Περικλής Μαθιέλλης
Βοηθός σκηνοθέτη – Συνεργασία στα κείμενα
Δημήτρης Καλακίδης
Ερμήνευσαν οι ηθοποιοί
Έλενα Μαυρίδου
Δήμητρα Κούζα
Δήμητρα Λαρεντζάκη
Βασίλης Παπαγεωργίου
Βαγγέλης Κρανιώτης
Γιώργος Μπινιάρης
Σίμος Κακάλας
Έπαιξαν οι μουσικοί
Κωστής Κυριτσάκης, λύρες
Γιάννης Παπαδόπουλος, λαούτο, μπουλγάρι, λύρες
Χρήστος Μπάρμπας, νέι, φλογέρες, γκάιντες
Χάρης Πορφυρίδης, κρουστά
Γιώργος Μαυρίδης, μακεδονίτικη λύρα
(Ακούστηκαν παραδοσιακά θέματα από την περιοχή της Δράμας)
Σύνθεση μουσικής
Κωστής Κυριτσάκης
Χρήστος Μπάρμπας
