Του Παναγιώτη Μήλα
Ο διακεκριμένος καθηγητής Θάνος Βερέμης σε πολλά κείμενά του, διαλέξεις και συνεντεύξεις του έχει αναφερθεί σε γνωστές και άγνωστες σελίδες του 1821.
Σχετικά με το κρυφό σχολειό η άποψή του είναι: «Είναι μύθος το κρυφό σχολειό. Δεν υπήρξε. Τις παραμονές της Επανάστασης δεν υπήρχε ούτε ένα κρυφό σχολειό».
***
Όμως καλό είναι να κάνω σήμερα την ανατροπή όσων υποστηρίζει ο κ. καθηγητής.
-Ε! Λοιπόν, το Κρυφό Σχολειό δεν είναι μύθος! Το Κρυφό Σχολειό υπήρξε! Μάλιστα ήμουν κι εγώ εκεί και το αποδεικνύει η παραπάνω φωτογραφία!
***
Ας πιάσουμε όμως την ιστορία από την αρχή:
-Στις αρχές του 1958, στο Δημοτικό Σχολείο της Μελπομένης Παπαϊωάννου και του Αναστάσιου Γεωργαντόπουλου, στο Κουκάκι, άρχισαν οι προετοιμασίες για τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου.
Στις τρεις τελευταίες τάξεις είχαμε δάσκαλο τον Γιώργη Κρόκο. Ήταν ποιητής, πεζογράφος, μουσικός, ιεροψάλτης, λαογράφος και θεατρικός συγγραφέας. Ο Κρόκος μας ζήτησε να του πούμε κάποιο έργο Έλληνα ζωγράφου που μας αρέσει κι εκείνος θα έγραφε ένα παραμύθι πάνω σε αυτό το έργο. Μάλιστα όποιος πρότεινε τον καλύτερο πίνακα, θα πρωταγωνιστούσε και στο παραμύθι. Εγώ, αντίθετα με το επώνυμό μου, «δεν το ‘χα».
Μάλιστα ήταν συνηθισμένη η προτροπή των δασκάλων που μου έλεγαν: Μίλα Μήλα…
Πρότεινα λοιπόν τον πίνακα του Νικολάου Γύζη «Το κρυφό σχολειό». Είχα ακούσει από τον Κρόκο να μιλάει για το «ταμπλό βιβάν» (tabló viván), την αναπαράσταση δηλαδή μιας ιστορικής σκηνής με ζωντανά ακίνητα πρόσωπα, ώστε να δίνουν την εντύπωση ζωγραφικού πίνακα. Πίστευα πως θα μου ταίριαζε, μιας που θα ήμουν… βουβός πρωταγωνιστής. Έτσι κι έγινε! Η πρότασή μου θεωρήθηκε η καλύτερη και ο Γιώργης Κρόκος έγραψε και έστησε για τη γιορτή της 25ης Μαρτίου το δικό του παραμύθι για «Το κρυφό σχολειό». Ήταν μια εκπληκτική εμπειρία.
-Ε! Λοιπόν, το Κρυφό Σχολειό δεν ήταν μύθος! Το Κρυφό Σχολειό υπήρξε! Μάλιστα ήμουν κι εγώ εκεί και το αποδεικνύει η παραπάνω φωτογραφία! Εγώ στον ρόλο του παπά-δάσκαλου και γύρω μου δέκα μαθητές της Δ’ και της Ε’ τάξης… Την ώρα αυτής της ζωντανής απεικόνισης ο συμμαθητής μας Θόδωρος Καστής απήγγειλε το ποίημα του Ιωάννη Πολέμη
«Το Κρυφό Σχολειό»
᾽Απ’ ἔξω μαυροφόρ’ ἀπελπισιά,
πικρῆς σκλαβιᾶς χειροπιαστό σκοτάδι
καί μὲσα στή θολόχτιστη ἐκκλησιὰ
(στήν ἐκκλησιά, ποὺ παίρνει κάθε βράδυ
τήν ὄψη τοῦ σχολειοῦ)
τὸ φοβισμένο φῶς τοῦ καντηλιοῦ
τρεμάμενο τά ὄνειρα τα ἀναδεύει
καί γύρω τὰ σκλαβόπουλα μαζεύει.
᾽Εκεῖ καταδιωγμένη κατοικεῖ
τοῦ σκλάβου ἡ ἁλυσόδετη πατρίδα·
βραχνὰ ὁ παπὰς ὁ δάσκαλος ἐκεῖ
θεριεύει τὴν ἀποσταμένη έλπίδα
μὲ λόγια μαγικά˙
ἐκεῖ ἡ ψυχὴ πικρότερο ἀγρικᾶ
τὸν πόνο τῆς σκλαβιᾶς, της, ἐκεῖ βλέπει
τί ἔχασε, τί ἔχει, τί της πρέπει.
Κι ἀπ’ τήν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ ψηλά,
ποὺ ἐβούβανε τὰ στὸματα τῶν πλάνων
καὶ ρίχνει καὶ συντρίβει καί κυλᾶ
στὴν ἄβυσσο τοὺς θρόνους τῶν τυράννων
κι ἀπὸ τή σιγαλιά,
πού δένει στό λαιμὸ πνιγμοῦ θηλειὰ
κι ἀπ’ τῶν προγόνων τ’ ἄφθαρτα βιβλία,
πού δείχνουν τα πανάρχαια μεγαλεῖα.
῞Ενας ψαλμός ἀκούγεται βαθὺς
σὲ μελωδίες ἑνὸς κόσμου ἄλλου
κι ἀνατριχιάζει ἀκούοντας καθείς
προφητικὰ τά λόγια τοῦ δασκάλου
μὲ μιά φωνή βαριά:
«Μὴ σκιάζεστε στὰ σκότη. ῾Η λευτεριά,
σὰ τῆς αὐγῆς τὸ φεγγοβόλο ἀστέρι,
τῆς νύχτας τό ξημέρωμα θά φέρη».
***
Η γιορτή του Δημοτικού μας Σχολείου για τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου 1821 πραγματοποιήθηκε στην κατάμεστη αίθουσα του χειμερινού κινηματογράφου «Πρωτεύς» στο Κουκάκι, στην οδό Οδυσσέα Ανδρούτσου 34 και Αναστασίου Ζίννη [γωνία].
Ήταν η πιο μεγάλη και ευπρεπής αίθουσα που μπορούσε να φιλοξενήσει τα 1.200 άτομα που είχαν έρθει στη γιορτή μας.
Μια γιορτή με πλούσιο εορταστικό πρόγραμμα.
***
Η αρχή έγινε με τον θρησκευτικό ύμνο «Τη Υπερμάχω», που τον ψάλαμε όλα τα παιδιά μαζί με τον δάσκαλό μας Γιώργη Κρόκο να διευθύνει τη χορωδία. Ακολούθησε ο «Ύμνος των προγόνων», ενώ ο Τάκης Θεοχάρης απήγγειλε το ποίημα του Ιωάννη Πολέμη.
«Ἡ σημαία»
Πάντα κι ὅπου σ᾿ ἀντικρίζω,
μὲ λαχτάρα σταματῶ,
ὑπερήφανα δακρύζω,
ταπεινὰ σὲ χαιρετῶ.
Δόξα ἀθάνατη στολίζει
κάθε θεία σου πτυχὴ
καὶ μαζί σου φτερουγίζει
τῆς πατρίδος ἡ ψυχῆ.
Ὅταν ξάφνου σὲ χαϊδεύει
τ᾿ ἀγεράκι τ᾿ ἀλαφρό,
μοιάζεις κύμα, ποὺ σαλεύει
μὲ χιονόλευκον ἀφρό.
Κι ὁ σταυρὸς ποὺ λαμπυρίζει
στὴν ψηλή σου κορυφή,
εἶν᾿ ὁ φάρος ποὺ φωτίζει
μίαν ἐλπίδα μας κρυφή.
Σὲ θωρῶ κι ἀναθαρρεύω
καὶ τὰ χέρια μου χτυπῶ,
σὰν ἁγία σὲ λατρεύω,
σὰ μητέρα σ᾿ ἀγαπῶ.
Κι ἀπ᾿ τὰ στήθη μου ἀνεβαίνει
μία χαρούμενη φωνή:
«Νἆσαι πάντα δοξασμένη,
ὦ Σημαία γαλανή!».
***
Στη συνέχεια η Διευθύντρια του Σχολείου Μελπομένη Παπαϊωάννου απευθύνθηκε στους καλεσμένους εκφωνώντας τον πανηγυρικό της ημέρας.
***
Ακολούθησαν απαγγελίες ποιημάτων: Η 25η Μαρτίου [Της δόξας λάμπει γαλανό το φως στη χώρα…], Της Δέσπως [Αχός βαρύς ακούγεται, πολλά τουφέκια πέφτουν…] από τη Μαρία Σιδεριά, Μεσολόγγι [Χαρά της ιστορίας, γη απαγγελμένη…] του Κωστή Παλαμά, Εμπρός [Εμπρός! Ολόρθοι ατρόμαχτοι…] του Κωστή Παλαμά, Ο Σαμουήλ [-Καλόγερε, τι καρτερείς κλεισμένος μες στο Κούγκι…] του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη.
Αθάνατη Ελλάδα [Αθάνατη Ελλάδα μας στον κόσμο ξακουσμένη μ’ όλες τις χάρες οι Θεοί σ’ έχουνε προικισμένη…] με τον Γιώργο Λιναρδάτο, Διάκος [Μέριασε Διάκο να διαβούνε τα λεφούσια μου…], Η Ελευθερία στο Μεσολόγγι [με τη Ρένα Σγουροπούλου].
***
Μετά ήρθε η ώρα για τα πατριωτικά τραγούδια και τους δημοτικούς χορούς: Κλέφτικος, κυπριώτικος, τσάμικος και καλαματιανός.
***
Το μεγαλύτερο μέρος της γιορτής το κάλυψε η πατριωτική σκηνή με τον τίτλο «Το γλυκοχάραμα της λευτεριάς». Εδώ πήραν μέρος οι καλύτερες μαθήτριες και μαθητές της Ε’ και της ΣΤ’ Τάξης.
Μετείχαν κατά σειράν εισόδου στη σκηνή: Άδα Γεωργαντοπούλου, Ελένη Παντελεημονίτου, Γιάννης Αποστολίδης, Κατερίνα Κωνσταντινοπούλου, Ευαγγελία Κωστούκη, Χριστίνα Λιμπέρη, Μπελίνα Λιακοπούλου, Αρους Νικοτιάν, Βέτα Στριγγάρη, Γιώργος Παπαδόπουλος, Γιώργος Ρημάκης, Σωτήρης Ντάνος, Μανώλης Κωττάκης, Νίκος Κωνσταντινίδης και Νάσος Κωνσταντινίδης.
Πριν το τέλος και πάλι μια εικόνα: «Η Δόξα στα Ψαρά» με τη Θάλεια Πουσκουλού.
Φινάλε με τα χορωδιακά τραγούδια: «Παίδες Ελλήνων Ίτε» και «Ο θάνατος του κλέφτη» [του Μανώλη Καλομοίρη]. Τέλος με τον Εθνικό μας Ύμνο.
***
Μια γιορτή αξέχαστη για όλες και όλους…
**
Σημ. Με ένα «κλικ» επάνω σε όλες τις … διπλές φωτογραφίες, μπορείτε να τις δείτε μεγαλύτερες.
