«Ιππόλυτος» του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάτου: Συνομιλία με την ποίηση

«Ιππόλυτος» του Ευριπίδη: Η ιεροτελεστία του φωτεινού και η ιεροτελεστία του σκοτεινού

Μια παράσταση που θα συζητάμε για χρόνια

Γράφει η Ειρήνη Αϊβαλιώτου

Κάθε σπουδαίος ποιητής δημιουργεί ακόμα και μόνο μέσα από ένα και μοναδικό έργο. Το μέγεθος του μεγαλείου του εξαρτάται από την εξοικείωσή του με αυτό το μοναδικό ποίημα και την ικανότητά του να διατηρεί τον ποιητικό του λόγο αποκλειστικά μέσα σε αυτό.

Η Κατερίνα Ευαγγελάτου μάς έχει παρουσιάσει μέχρι τώρα πλείστες όσες εκλεπτυσμένες σκηνοθεσίες και είναι γνωστή στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ η εξοικείωσή της με το αρχαίο δράμα αλλά και το πάθος της γι’ αυτό.

Η ποίηση ενός ποιητή παραμένει άφατη. Αν είναι όμως να ξεχωρίσω μια σκηνοθεσία – ποίηση της Κατερίνας Ευαγγελάτου, κάθε φορά ξεχωρίζω την τελευταία. Γιατί συμβολίζει την άφατη χαρά της δημιουργίας. Γιατί τα λέει όλα. Μιλάει μέσα από το σύνολο του μοναδικού θεατρικού της έργου, και αυτό εκφράζει κάθε φορά.

Από το εκάστοτε δημιουργικό έργο της σκηνοθέτιδας Κατερίνας Ευαγγελάτου προκύπτει ένα κύμα το οποίο κάθε φορά ενεργοποιεί το επόμενο. Αυτή τη φορά το κύμα εμφανίστηκε σαν ρυθμός, μέσω μίας μεταφυσικής-αισθητικής οπτικής γωνίας.

Σ’ ένα αλώνι σκουροπράσινο, ένα βάλτο, με τριγύρω συστάδες από χρυσές καλαμιές ξεκίνησε η παράσταση του «Ιππόλυτου» του Ευριπίδη, στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου.

Εντυπωσιακότατο το σκηνικό, με βαθιές τις ρίζες των δέντρων που πέθαναν εκεί για να μπορούν ο χορός των γυναικών και ο χορός των κυνηγών να βαδίζουν ασφαλώς πάνω στα υδαρή σημεία που υποχωρούν.

Και ξάφνου μέσα από τα βρύα ξεπροβάλλει – ασημένιο πυροτέχνημα – η Αφροδίτη. Ίσως η πιο θελκτική Αφροδίτη που έχει πατήσει το αβρό της πόδι στην ορχήστρα της Επιδαύρου.

Τραγωδίες σαν κι αυτή που ακολούθησε είναι πιθανόν να συμβαίνουν εδώ και αιώνες. Και υπάρχουν ακόμη κάποια υπολείμματά τους κάτω από τα μαύρα βρύα. Υπάρχουν ακόμη στον κόσμο σαν στηρίγματα για να μπορέσουν οι άνθρωποι που σαν αγρίμια πιάνονται στα δίχτυα του έρωτα, να βγουν σπρώχνοντας από αυτή τη βουνίσια λασπωμένη λίμνη.

Η Αφροδίτη με παγωμένο πρόσωπο και κορμί μπαλαρίνας βιντεοσκοπεί με κάμερα – καθρέφτη το κακό που από τα δώρα της φυτρώνει.

Η πραγματική συνομιλία με την ποίηση του ποιητή είναι μόνον η ποιητική. Ο Ευριπίδης συνομιλεί με σύγχρονους ποιητές: Τον Κώστα Τοπούζη στη μετάφραση, την Κατερίνα Ευαγγελάτου στη δραματουργική επεξεργασία-διασκευή-σκηνοθεσία, την Eύα Μανιδάκη στα σκηνικά, τον Αλέξανδρο-Δράκο Κτιστάκη στη μουσική σύνθεση-ενορχήστρωση, τον Παντελή Μάκκα στο σχεδιασμό του βίντεο, τον Aλέξανδρο Σταυρόπουλο στη χορογραφία, την Εύα Γουλάκου στα κοστούμια, την Ελίζα Αλεξανδροπούλου στους φωτισμούς, τον Κώστα Παυλόπουλο στον ηχητικό σχεδιασμό, τη δραματολόγο της παράστασης Εύα Σαραγά, τη Μελίνα Παιονίδου στη φωνητική προετοιμασία.

Εντούτοις η ποιητική συνομιλία ανάμεσα στους ποιητές, είναι εφικτή. Συχνά είναι αναγκαία μία συνομιλία της νόησης με την ποίηση γιατί χαρακτηρίζει και τις δύο μία ιδιαίτερη σχέση, αν και κάθε φορά διαφορετική, με τη γλώσσα.

Ο διάλογος της νόησης με την ποίηση επιδιώκει να προσκαλέσει την ουσίωση της γλώσσας, για να μάθουν ξανά οι άνθρωποι να κατοικούν μέσα στη γλώσσα.

Εξαίσιες ερμηνευτικά υπήρξαν τρεις μεγάλες μας ηθοποιοί, η Κόρα Καρβούνη ως          Φαίδρα, η Μαρία Σκουλά στο ρόλο της Τροφού και η Έλενα Τοπαλίδου ως Αφροδίτη/Άρτεμις. Τις χαρήκαμε και τις τρεις μαζί και την καθεμία ξεχωριστά. Ηθοποιοί που εκπέμπουν φως, που καθηλώνουν. Αξίζει να σημειώσουμε επίσης τον διαπρεπέστατο Δημήτρη Παπανικολάου που ερμήνευσε με πληρότητα τον Εξάγγελο.

Ο Γιάννης Τσορτέκης – ηθοποιός συνεπής και διαχρονικός – υποδύθηκε με μαεστρία τον    Θησέα. Ένας καλλιτέχνης που αναπνέει μέσα από τη θυμέλη της Επιδαύρου.

Στο ρόλο του Ιππόλυτου ο νεανικά ώριμος Ορέστης Χαλκιάς. Ένας ηθοποιός με παρουσία και μέλλον.

Μέσα από ένα βομβαρδισμό ανθρώπινων συγκρούσεων και ματαιοδοξίας, η παράσταση αποπνέει ένα πεσιμιστικό και μελαγχολικό ύφος που δεν σε αφήνει σε ηρεμία. Το τέλος της, βέβαια, υπερισχύει και φτάνει στο αποκορύφωμα της απόγνωσης το κοινό, μέσα από συγκλονιστικές ερμηνείες και επιβλητικές σκηνές που αναδεικνύουν τη μαγεία, το ρομαντισμό αλλά ταυτόχρονα και τον κίνδυνο ενός έρωτα απαγορευμένου.

Θα ήταν παράλειψη αν δεν γινόταν μνεία και στον χορό των κυνηγών και των γυναικών, που πρόσθεσαν το δικό τους χρώμα στον πίνακα ζωγραφικής που φιλοτέχνησε η Κατερίνα Ευαγγελάτου.

Ήταν οι:

•Δάφνη Κιουρκτσόγλου, Αναστασία-Ραφαέλα Κονίδη, Ιωάννα Λέκκα, Αμαλία Νίνου, Μελίνα Πολυζώνη, Ηρώ Χαλκίδη.

•Διαμαντής Αδαμαντίδης, Γιώργος Βασιλόπουλος, Κωνσταντίνος Γεωργαλής, Νίκος Γονίδης, Νίκος Γρηγοριάδης, Χρήστος Διαμαντούδης, Μάριος Κρητικόπουλος, Ηρακλής Κωστάκης,   Αλέξανδρος Πιεχόβιακ, Αλέξανδρος Τωμαδάκης, Μάριος Χατζηαντώνη, Νικόλας Χατζηβασιλειάδης.

Η υπόθεση

Ο Ιππόλυτος, νόθος γιος του Θησέα και πιστός οπαδός της Άρτεμης, έχει εμμονή με την αγνότητα, απαξιώνει τον έρωτα, υβρίζει το γυναικείο φύλο. Η θεά του έρωτα, Αφροδίτη, θέλοντας να τον εκδικηθεί για την ασέβειά του, καταστρώνει ένα σχέδιο εξόντωσής του, εμπνέοντας σφοδρό έρωτα για εκείνον στη μητριά του Φαίδρα. Η παράσταση εστιάζει στη μορφή της Αφροδίτης που στήνει ένα ολέθριο παιχνίδι εκδίκησης και παρακολουθεί με ηδονοβλεπτική ματιά πώς το ανθρώπινο είδος γίνεται άθυρμα των επιθυμιών της. Το μάτι της γίνεται μάτι μας και τα πρόσωπα απογυμνώνονται. Τα γυμνά σώματα μεταφέρουν την έκρηξη, τον πόθο, τη λαγνεία αλλά και την αγνότητα του γένους των ανθρώπων.

Ποιος άραγε ευθύνεται για την τραγωδία; μοιάζει να αναρωτιέται ο Ευριπίδης. Ο θεός ή ο άνθρωπος; Στα χέρια του Ευριπίδη το μυθικό μοτίβο της σεξουαλικής επιθυμίας μιας γυναίκας για έναν νεότερο άντρα αναβαθμίζεται σε μία αδυσώπητη σύγκρουση ανάμεσα στην ανθρώπινη βούληση και τη θεϊκή δύναμη. Στον πυρήνα αυτού του διλήμματος βουτά η σκηνοθεσία που διερευνά με ακρίβεια και ευαισθησία όλα τα δίπολα, αναδεικνύοντας έτσι την πολυπλοκότητα των ψυχολογικών και ηθικών θεμάτων που θίγονται. Από τη μία η εγκράτεια κι από την άλλη ο πόθος, από τη μία το ιερό κι από την άλλη το βέβηλο, από τη μία η εκδίκηση και από την άλλη η θυσία, από τη μία ο λόγος από την άλλη η σιωπή.

Παρακολουθώντας την παράσταση νιώθεις πως η μνήμη εκείνων των βασανισμένων προσώπων, αυτής της οικογένειας που ξεκληρίστηκε κάποτε εδώ, βοηθά να μένει στην επιφάνεια το εύθραυστο άρμα της και να παρουσιάζεται μπροστά στα μάτια μας αυτός, ο νεαρός και όμορφος Ιππόλυτος, πραγματικά τρελός, που εμπιστεύθηκε τη ζωή του
στο νερό και την αιωνιότητα.

«Ιππόλυτος» του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάτου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου: Μια παράσταση που θα θυμόμαστε για χρόνια.

Το τοπίο του Ευριπίδη και το τοπίο της Επιδαύρου. Η συνομιλία της ποίησης με την ποίηση. Δεν υπάρχει καλύτερος τόπος να μιλήσεις για το σκοτάδι από το φως. Δεν υπάρχει καλύτερος τόπος να μιλήσεις για το αίμα από τη ζωή.

Η ιεροτελεστία του φωτεινού και η ιεροτελεστία του σκοτεινού.

***

Ταυτότητα παράστασης

Ιππόλυτος

Ευριπίδης

Μετάφραση: Κώστας Τοπούζης

Δραματουργική επεξεργασία-Διασκευή-Σκηνοθεσία: Κατερίνα Ευαγγελάτου

Σκηνικά: Eύα Μανιδάκη

Μουσική σύνθεση-Ενορχήστρωση: Αλέξανδρος-Δράκος Κτιστάκης

Σχεδιασμός Βίντεο: Παντελής Μάκκας

Χορογραφία: Aλέξανδρος Σταυρόπουλος

Κοστούμια: Εύα Γουλάκου

Φωτισμοί: Ελίζα Αλεξανδροπούλου

Ηχητικός σχεδιασμός: Κώστας Παυλόπουλος

Δραματολόγος παράστασης: Εύα Σαραγά

Φωνητική προετοιμασία: Μελίνα Παιονίδου

Βοηθός σκηνοθέτριας: Γιώργος Μπραουδάκης

Βοηθός σκηνογράφου: Κατερίνα Βλάχμπεη

Βοηθός ενδυματολόγου: Αλεξάνδρα-Αναστασία Φτούλη

Βοηθός φωτίστριας: Λάμπρος Παπούλιας

Βοηθός σχεδιαστή βίντεο: Ανθή Παρασκευά Βελουδογιάννη

Σχεδιασμός κομμώσεων: Κωνσταντίνος Κολιούσης

Σχεδιασμός μακιγιάζ: Olga Faleichyk

Γλυπτική κατασκευή μάσκας: Νεκτάριος Διονυσόπουλος

Διανομή (αλφαβητικά)

Κόρα Καρβούνη: Φαίδρα

Δημήτρης Παπανικολάου: Εξάγγελος

Μαρία Σκουλά: Τροφός

Έλενα Τοπαλίδου: Αφροδίτη / Άρτεμις

Γιάννης Τσορτέκης: Θησέας

Ορέστης Χαλκιάς: Ιππόλυτος

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Δάφνη Κιουρκτσόγλου, Αναστασία-Ραφαέλα Κονίδη, Ιωάννα Λέκκα, Αμαλία Νίνου, Μελίνα Πολυζώνη, Ηρώ Χαλκίδη.

ΧΟΡΟΣ ΚΥΝΗΓΩΝ

Διαμαντής Αδαμαντίδης, Γιώργος Βασιλόπουλος, Κωνσταντίνος Γεωργαλής, Νίκος Γονίδης, Νίκος Γρηγοριάδης, Χρήστος Διαμαντούδης, Μάριος Κρητικόπουλος, Ηρακλής Κωστάκης,   Αλέξανδρος Πιεχόβιακ, Αλέξανδρος Τωμαδάκης, Μάριος Χατζηαντώνη, Νικόλας Χατζηβασιλειάδης.

ΜΟΥΣΙΚΟΙ ΕΠΙ ΣΚΗΝΗΣ

Γιάννος Γιοβάνος (τσέλο), Γιάννης Παπαδόπουλος (keyboards), Βαγγέλης Παρασκευαΐδης (βιμπράφωνο- κρουστά), Σπύρος Πολυχρονόπουλος (electronics)

***

ΠΡΟΠΩΛΗΣΗ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΚΑΙ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

ΤΟ ΕΙΣΙΤΗΡΙΟ ΣΑΣ ΕΔΩ ΜΕ ΕΝΑ “ΚΛΙΚ”

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΣΙΝΑ

ΤΟ ΕΙΣΙΤΗΡΙΟ ΣΑΣ ΕΔΩ ΜΕ ΕΝΑ “ΚΛΙΚ”