Helen Lewitt 1913 – 2009
1913: Γέννηση στο Brooklyn (ΗΠΑ)
1937: Αγοράζει μία Leica
1938: Συναντάει τον Walker Evans
1943: Εκθέτει στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Νέα Υόρκη
1959-60: Παίρνει δύο υποτροφίες Guggenheim
1965: Εκδίδει το βιβλίο “A Way of Seeing”
2009: Πεθαίνει στη Νέα Υόρκη
Tη στιγμή που ανακαλύπτουμε το έργο της Vivian Maier, θα ήταν ανάρμοστο να ξεχάσουμε το έργο της Helen Lewitt, μία από τις σπάνιες γυναίκες του 20ου αιώνα (μαζί με την Berenice Abbot, τη Lisette Model και την Diane Arbus) που μνημονεύεται σε όλες τις ιστορίες φωτογραφίας.
Με ισχυρό αποτύπωμα στη νεοϋορκέζικη πραγματικότητα, η ζωή και το έργο της Helen Lewitt εγγράφεται στο είδος της «φωτογραφίας δρόμου». Το στυλ της είναι πολύ διαφορετικό από αυτό του Robert Doisneau, που αναλύσαμε σε προηγούμενο σημείωμά μας, όμως και η ίδια τρέφεται μ’ αυτά τα μικρά, καθημερινά μικρογεγονότα της γειτονιάς που μεταμορφώνουν τις πόλεις σε πραγματικό θέατρο.
Εφοδιασμένη με τη μικρή και διακριτική της Leica (αγαπημένο εργαλείο των πρώτων “φωτογράφων δρόμου” του 20ου αιώνα) θα αποτυπώσει σε ασπρόμαυρο στα τέλη της δεκαετίας του ’30, την ψυχή του Upper East Side της Νέας Υόρκης, πολύ πριν περάσει στη χρήση έγχρωμου θετικού φιλμ (slide) την περίοδο 1960-70 για να ολοκληρώσει αυτή την οπτική μαρτυρία, ταυτόχρονα καλλιτεχνική και κοινωνιολογική.
Για περισσότερο από 50 χρόνια θα περιπλανηθεί στα νεορκέζικα πεζοδρόμια για να καταγράψει αυτές τις πρωτόγνωρες ποιητικές στιγμές που αφηγούνται τόσο καλά την ψυχή μίας εποχής και μίας πόλης. Έχοντας δεχτεί ισχυρή επιρροή στα νιάτα της από τη συνάντηση με τον Walker Evans (ο οποίος πάντοτε την αντιμετώπιζε ως μεγάλη φωτογράφο), η Helen Lewitt ήξερε να συντηρεί το πολύ προσωπικό της στυλ, ταυτόχρονα πεντακάθαρο και άτακτο. Μέσα της δεν έτρεφε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την αρχιτεκτονική των κτηρίων ή το παιχνίδι με τους φωτισμούς: Είναι το ανθρώπινο στοιχείο αυτό καθεαυτό που την καθοδηγεί σε μία προσέγγιση που τη διακρίνει η αποφυγή του εντυπωσιασμού, της κριτικής και ειρωνικής ματιάς, πολύ δεν περισσότερο της κακεντρέχειας. Διηγείται την καθημερινότητα με σπάνια ειλικρίνεια και διακριτική γραφιστική ακρίβεια η οποία ποτέ δεν ξεπερνάει τη φωτογραφημένη σκηνή. Ο συγγραφέας James Agee που δουλεύει μαζί της, μιλάει για τον “φωτογραφικό λυρισμό της” προσθέτοντας: «Όπως οι περισσότεροι καλοί δημιουργοί, η Helen Lewitt δεν είναι ούτε μία διαννοούμενη ούτε μία θεωρητικός». Άρα της δράσης!
Τα δύο αρώματα του πραγματικού
Μέσα στο ευρύ φάσμα της φωτογραφίας δρόμου, δεν γνωρίζουμε αν υφίσταται μία κατηγορία ματιάς με “γυναικεία” χαρακτηριστικά: Διαπιστώνουμε όμως, ότι μεταξύ των Helen Lewitt, Sabine Weiss και εφεξής της Vivian Maier, κάποιες ομοιότητές τους βγάζουν μάτια!
Ο τρόπος τους που αποδίδουν τις αναπάντεχες και αστείες στιγμές είναι διαφορετικός συγκρινόμενος με τις περισσότερο φορμαλιστικές και γεωμετρικές προσεγγίσεις των ανδρών συναδέλφων τους. Με μία πρώτη ανάγνωση οι φωτογραφίες της Helen Lewitt φαίνονται φρέσκες και ανάλαφρες, σαν να έχουν αυθόρμητα αποκοπεί από το θέαμα του δρόμου. Όμως αν τις κοιτάξουμε καλύτερα, βλέπουμε ότι όλες εδράζονται σε μία συμπονετική και ουμανιστική αντίληψη του κόσμου.
Η Helen Lewitt δεν θέλει να μας περάσει κάποιο μήνυμα, παραμένει στα όρια της φρέσκιας και αδιαμεσολάβητης ματιάς: Στο Χάρλεμ δεν ερεθίζεται από τη φτώχεια των κατοίκων για να κάνει μία “ωραία” λήψη.
Και όταν την προσοχή της έλκει το παιχνίδι των παιδιών, αποφεύγει την παγίδα της συναισθηματικής αποπλάνησης πριμοδοτώντας περισσότερο τη χορογραφική απόδοση των σωμάτων.
Οι φωτογραφίες της Helen Lewitt “πάλιωσαν” πολύ καλά: διαθέτουν τη γοητεία της ματιάς κάποιου ερασιτέχνη και ταυτόχρονα την ακρίβεια του εξασκημένου βλέμματος. Γνώριζε πολύ καλά πώς ν’ αποφεύγει τις φορμαλιστικές παγίδες της φωτοδημοσιογραφίας (όπου η εικόνα πρέπει να “χτυπήσει” δυνατά) παραμένοντας σ’ αυτά τα δυσδιάκριτα όρια μεταξύ της οικογενειακής φωτογραφίας και του καλλιτεχνικού ντοκουμέντου.
Ο θεατής εντυπωσιάζεται κυρίως από τις έγχρωμες φωτογραφίες της δεκαετίας 1960-70. Ο τρόπος με τον οποίο απέδιδε τις πολύ ντελικάτες αποχρώσεις
με σκληρή ματιά παραμένουν πραγματική πηγή έμπνευσης. Μια μεγάλη φωτογράφος «χρώματος» στη φωτογραφία δρόμου. Είναι πολύ ενδιαφέρον ο τρόπος με τον οποίο απέφευγε κάθε λεζάντα, κάθε επεξήγηση, κάθε αναφορά στους τόπους και στις ημερομηνίες. Τα βιβλία της (“Crosstown”, “Slide Show”) είναι αργά οπτικά ποιήματα που μας βυθίζουν απαλά στην καρδιά των νεορκέζικων δρόμων μ’ ένα λεπτό αίσθημα αδελφοσύνης και χιούμορ.
•Πηγή πληροφοριών: Περιοδικό Φωτογράφος
