Eίδαμε τη θαμπάδα από νωρίς. Παρ’ όλα αυτά, Σάββατο απόγευμα, δεν διστάσαμε να κατηφορίσουμε στην Επίδαυρο, ελπίζοντας πως η υγρή κατακρήμνιση θα εξατμιστεί πριν φτάσει στην επιφάνεια. Όμως η βροχόπτωση μάς πέτυχε στο δρόμο. Όταν φτάσαμε στο αρχαίο θέατρο, είχε ήδη σταματήσει. Ανασάναμε. Προς στιγμήν πιστέψαμε, γνωρίζοντας και την πρακτική προηγούμενων ετών, ότι η παράσταση θα διεξαχθεί κανονικά και πως ο κίνδυνος ματαίωσης απομακρύνθηκε. Εν τούτοις, στο χώρο στάθμευσης μας ενημέρωσαν πως η παράσταση ακυρώνεται. Απογοήτευση μας κατέλαβε και αναχωρήσαμε για το Λυγουριό, όπου η φιλόξενη οικογένεια του Λεωνίδα, αφού πάλεψε με τις σκούπες και τα φαράσια, ετοίμαζε τα τραπέζια μας και η γλυκιά κυρία Κάκια μόλις είχε κατεβάσει το φαγητό από τη φωτιά. Ευτυχώς, γιατί εντός ολίγου έπεσε και το ρεύμα και μείναμε στη ρομαντική και εορταστική ατμόσφαιρα των κεριών της Αναστάσεως. Είπαμε το Χριστός Ανέστη, είπαμε και το «Πάει ο παλιός ο χρόνος» μόλις το ηλεκτρικό φως επέστρεψε στο χωριό. Έτσι διασκεδάσαμε, με αστεία και καλή παρέα, το μάταιον αυτής της εκδρομής. Κατόπιν πήρε το αυτί μας και την αιτία της ματαίωσης. Δεν ήταν η βροχή, δεν ήταν το ίδιο το νερό, δεν ήταν τα ειδικά μηχανήματα που ουδεμία ζημιά έπαθαν… Ήταν, λέει, τα φρεάτια. Και γιατί τα φρεάτια παρακαλώ; ρωτήσαμε οι αφελείς. Μα διότι δεν είχαν καθαριστεί, το απλούστατο δηλαδή. Το αυτονόητο. Έφραξαν επομένως, με αποτέλεσμα η ορχήστρα του αρχαίου θεάτρου να πλημμυρίσει. Αδιάψευστος μάρτυρας και η φωτογραφία που δημοσιεύουμε και τραβήχτηκε από το κινητό του σκηνοθέτη των «Ορνίθων» Γιάννη Κακλέα, όπου φαίνονται καθαρά σκηνοθέτης και πρωταγωνιστής Βασίλης Χαραλαμπόπουλος με τα πόδια έως τον αστράγαλο βουτηγμένα στο νερό επάνω στην ορχήστρα της Επιδαύρου.
Γράφτηκαν ωραίες ιστορίες στην Επίδαυρο. Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς; Μαρία Κάλλας, Άννα Συνοδινού, Πίτερ Χολ, Πέτερ Στάιν, Μινωτής – Παξινού, Λυδία Κονιόρδου, Λούκα Ρονκόνι, Δημήτρης Ροντήρης, Κάρολος Κουν, Σπύρος Ευαγγελάτος, Λευτέρης Βογιατζής μεταξύ άλλων. Όμως γράφτηκαν και ιστορίες μιζέριας, ματαιοδοξίας, αβδηριτισμού και αβελτηρίας. Μια τέτοια ιστορία ανόητης γραφειοκρατικής ολιγωρίας είναι και αυτή του Σαββάτου. Οι “Όρνιθες” που επρόκειτο να παιχτούν κατέκτησαν μια πρωτιά. Ενώ η βροχή είχε σταματήσει, δεν παρουσιάστηκε η παράσταση. Δεν εξετάζω αν η παράσταση των κυρίων Κακλέα και Χαραλαμπόπουλου ήταν καλή ή κακή. Στην παρούσα φάση δεν με αφορά. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι ματαιώθηκε μια παράσταση για τόσο ασήμαντο λόγο, στο κορυφαίο φεστιβάλ του ελληνικού πολιτισμού.
Φέτος το φεστιβάλ, πέρα από την εκπάγλου ομορφιάς παρουσία σ’ αυτό του Λευτέρη Βογιατζή με τον «Αμφιτρύωνα» του Μολιέρου, ίσως και γιατί κάθε κανόνας έχει τις φωτεινές εξαιρέσεις του, ήταν μια ολική απογοήτευση, μια επώδυνη διάψευση. Δίχως φαντασία και προτάσεις, άβουλο, διστακτικό, με μια φθηνή και απλουστευτική αντίληψη για τον Αριστοφάνη. Μόνον ο Βογιατζής μας έκανε να ριγήσουμε.
Μια κατάσταση έχει καταστραφεί όταν παύει να εξελίσσεται. Ένας θεσμός αποτυγχάνει όταν κανείς από όσους ασχολούνται με αυτόν δεν κάνει τον κόπο να σκεφτεί και να κατανοήσει πού βρίσκεται το πρόβλημα και ο θεσμός δεν προχωρά. Στασιμότητα, έλλειψη ενδιαφέροντος για τις αναγκαίες αλλαγές.
Αυτοί που δεν μαθαίνουν από τις εμπειρίες τους βαλτώνουν κι επαναλαμβάνουν τα ίδια και τα ίδια κάθε φορά. Για να ξαναζωντανέψουμε κάτι που θλιβερά αργοπεθαίνει, το κλειδί είναι να γυρίσουμε σελίδα, να καθαρογράψουμε το μάθημα αποφεύγοντας τα λάθη που κάναμε ως τώρα και να συνεχίσουμε. Καλή φώτιση.
«Όρνιθες» του Αριστοφάνη
Η κωμωδία του Αριστοφάνη «Όρνιθες» παρουσιάσθηκε το 414 π.Χ. στα Διονύσια, χαρίζοντας στο δημιουργό της το δεύτερο βραβείο. Ο Αριστοφάνης έγραψε τους «Όρνιθες» απογοητευμένος από την τροπή του Πελοποννησιακού Πολέμου. Με το μεγάλο αυτό έργο, ο Αριστοφάνης βρίσκει την ευκαιρία να διακωμωδήσει τους συκοφάντες και τους κόλακες του δήμου, καθώς και τις θεωρίες για νέα πολιτεύματα. Το έργο πραγματεύεται τη φυγή δύο ανθρώπων από την τυραννία του κόσμου στο βασίλειο του παραμυθιού και συνενώνει την πιο τολμηρή φαντασία με την πιο ανάερη ποίηση.
Δύο Αθηναίοι φίλοι, ο πονηρός Πεισθέταιρος και ο αγαθός Ευελπίδης επιθυμούν να βρουν το πουλί Τσαλαπετεινό (που άλλοτε ήταν άνθρωπος, ο βασιλιάς Τηρέας) για να το ρωτήσουν σε ποια πόλη μπορεί κανείς να ζήσει ήσυχα, πλούσια και ειρηνικά. Στην εισαγωγή του έργου λοιπόν εμφανίζονται οι δύο φίλοι να πετούν μέσα από το δάσος ο ένας πάνω σε μια κουρούνα και ο άλλος σε μια καλιακούδα δηλώνοντας ότι μεταναστεύουν επειδή βαρέθηκαν τη δικομανία των Αθηναίων.
Όταν πια βρίσκουν τον Τσαλαπετεινό, εκείνος τους απογοητεύει καθώς δεν έχει να προτείνει καμία πόλη που να τους αρέσει. Τότε όμως ο Πεισθέταιρος συλλαμβάνει την ιδέα να ιδρύσουν μαζί με τον Τσαλαπετεινό-Τηρέα την πόλη των πουλιών στους αιθέρες, στο μεσοδιάστημα δηλαδή μεταξύ του κόσμου των ανθρώπων και του κόσμου των θεών. Ο Τσαλαπετεινός πείθεται και καλεί τα πουλιά για να τους ανακοινώσουν μαζί το σχέδιο του Πεισθαίτερου.
Τα πουλιά εμφανίζονται αγριεμένα από την εισβολή των ανθρώπων και θεωρώντας ότι ο Τσαλαπετεινός τους πρόδωσε, ετοιμάζονται να επιτεθούν στους εισβολείς. Για άλλη μια φορά όμως ο Πεισθέταιρος παίρνοντας το λόγο, φουσκώνει τα μυαλά των πουλιών και μαγεύει σταδιακά το ακροατήριό του. Στο τέλος πείθει τα πουλιά να ιδρύσουν τη Νεφελοκοκκυγία (= κατοικία των κούκων στα σύννεφα, την πόλη δηλαδή των πουλιών) με στόχο να αναδειχτούν σε ρυθμιστές της θεϊκής εξουσίας λειτουργώντας ως ενδιάμεσοι των θεών με τους ανθρώπους.
Έτσι τα πουλιά χωρίζονται σε ομάδες εργασίας και ξεκινάει το χτίσιμο του τείχους που θα περιβάλλει τη χώρα των πουλιών και θα εμποδίζει έτσι την τσίκνα από τις θυσίες των ανθρώπων να ανεβαίνει στους θεούς.
Πριν ακόμα καλά καλά χτιστεί η πόλη και με πρώτον από όλους τον ιερέα που έρχεται για να κάνει θυσία, καταφθάνουν διάφοροι εκμεταλλευτές και καλοθελητές που προσπαθούν να αποκομίσουν οφέλη από την ίδρυση της Νεφελοκοκκυγίας. Ο Πεισθέταιρος όμως τους ξεφορτώνεται όλους και σιγά σιγά το τείχος ολοκληρώνεται.
Εν τω μεταξύ οι θεοί αρχίζουν να πεινάνε και να ανησυχούν γιατί δεν φτάνει πια στους ουρανούς η κνίσα των σφαχτών. Αρχικά στέλνουν την Ίριδα ως αγγελιοφόρο, την οποία όμως εκδιώκει βίαια ο Πεισθέταιρος. Έπειτα εμφανίζεται ο -πάντα αντιεξουσιαστής- Προμηθέας για να ενημερώσει μυστικά τον Πεισθέταιρο για τις αποφάσεις των θεών και να τον συμβουλεύσει τι να κάνει για να τους πάρει την εξουσία.
Πραγματικά, όπως έχει προειδοποιήσει ήδη ο Προμηθέας, φτάνει αντιπροσωπεία των θεών για να διαπραγματευτεί την ελεύθερη διακίνηση της τσίκνας. Η αντιπροσωπεία απαρτίζεται από το διπλωμάτη Ποσειδώνα, το φοβερό φαγά Ηρακλή και τον αγροίκο Τριβαλλό, που είναι εκπρόσωπος των βαρβαρικών θεών. Οι διαπραγματεύσεις -οι οποίες διεξάγονται δίπλα από ένα σφαχτό που ψήνεται- καταλήγουν, πάντα σύμφωνα με τις συμβουλές του Προμηθέα, στο γάμο της όμορφης νεαρής θεάς Βασίλειας με τον Πεισθέταιρο. Έτσι το έργο τελειώνει με τη γαμήλια ένωση του Πεισθέταιρου και της ουράνιας θεάς.
Σημείωμα του σκηνοθέτη Γιάννη Κακλέα
Ένα ταξίδι στην επιθυμία για έναν κόσμο ελεύθερο, έναν κόσμο δίκαιο, με αίτημα την Ευτυχία είναι οι «Όρνιθες» του Αριστοφάνη.
Ο μεγάλος αυτός σατιρικός ποιητής μας διηγείται μια ιστορία ανατροπής μιας κοινωνίας διεφθαρμένης, παρακμιακής, μιας κοινωνίας που υποβαθμίζει την επιθυμία για Ζωή, σε αγωνιώδη προσπάθεια για Επιβίωση.
Οι «Όρνιθες» είναι ένα κείμενο πολιτικό και ταυτόχρονα μια ποιητική παραβολή που καυτηριάζει έναν κόσμο απάνθρωπο και ονειρεύεται «μια κοινωνία πουλιών», δηλαδή μια κοινωνία με φαντασία, που υιοθετεί τις αρχετυπικές αξίες του Δικαίου, της Αξιοκρατίας και της Διαρκούς Κίνησης. Μια κοινωνία που μπορεί να φαντάζει απραγματοποίητη αλλά που ο Άνθρωπος αν σταματήσει να την επιθυμεί κινδυνεύει με αφανισμό.
Οι «Όρνιθες» είναι ένα έργο τόσο σύγχρονο όσο και η ανάγκη του ανθρώπου να πετάξει πάνω από τις ατομικές και κοινωνικές δεσμεύσεις του και να δημιουργήσει μια «άλλη» κοινωνία, χωρίς υποκρισία, φόβο, καταστροφική μανία και κοινωνική αδικία.
Ουτοπικό; Από εμάς εξαρτάται!
Συντελεστές
Σκηνοθεσία – απόδοση κειμένου: Γιάννης Κακλέας
Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις
Σκηνικά: Μανόλης Παντελιδάκης
Κοστούμια: Βάλια Μαργαρίτη – Μανόλης Παντελιδάκης
Χορογραφίες: Κυριάκος Κοσμίδης
Φωτισμοί: Γιώργος Τέλλος
Μουσική επιμέλεια – διδασκαλία: Αλέξιος Πρίφτης
Παίζουν οι ηθοποιοί
Βασίλης Χαραλαμπόπουλος, Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, Κώστας Μπερικόπουλος, Γιώργος Χρυσοστόμου, Βαγγέλης Χατζηνικολάου, Σωκράτης Πατσίκας, Αγορίτσα Οικονόμου, Σταύρος Σιόλας, Μάρα Βλαχάκη, Προκόπης Αγαθοκλέους.
Χορεύουν
Ivan Svitailo, Σοφία Μιχαήλ, Alain Rivero
Συμμετέχει ο τραγουδιστής Σταύρος Σιόλας
Παραγωγή: ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης
