Επιμέλεια: Παναγιώτης Μήλας
«Να είσαι επιφυλακτικός με τους επαΐοντες και να προσέχεις εκείνους που δίνουν μεγάλες υποσχέσεις».
Ποτέ δεν θα ξεχάσω αυτή τη φράση που μου είχε πει ο Γιώργος Μοσχίδης όταν τον γνώρισα την άνοιξη του 1978 στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου της Αθήνας, στην οδό Ακαδημίας.
Από τη Δευτέρα 13 Φεβρουαρίου του ’78 είχε αρχίσει η μεγάλη απεργία του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών κατά των δύο τότε τηλεοπτικών σταθμών, της ΕΡΤ και της ΥΕΝΕΔ. Για να ενισχυθεί ο αγώνας των ηθοποιών το Καλλιτεχνικό Επιμελητήριο διοργάνωσε έκθεση έργων ζωγραφικής στο Πνευματικό Κέντρο. Τα έσοδα των πωλήσεων πήγαιναν στο Ταμείο Αλληλοβοηθείας του ΣΕΗ. Στην έκθεση αυτή είχα πάρει μέρος και εγώ με πολιτικές γελοιογραφίες. Στο χώρο της έκθεσης – που κράτησε πολλές ημέρες – γνώρισα πολλούς από τους ηθοποιούς που συμμετείχαν ενεργά σε αυτή την απεργία.
Ένας από αυτούς και ο Γιώργος Μοσχίδης με τον οποίο είχα συχνές πυκνές συναντήσεις στο πλαίσιο αυτής της πολύμηνης – τελικά – κινητοποίησης. Επειδή είχε δει πως ο «νεανικός μου ενθουσιασμός» με είχε κάπως παρασύρει, προσπάθησε να με προσγειώσει συμβουλεύοντάς με να είμαι «επιφυλακτικός με τους επαΐοντες». Ήταν μια συμβουλή περισσότερο από χρήσιμη. Μια συμβουλή που τη χρησιμοποιώ από τότε ως ασπίδα προστασίας…
***
Τώρα που ο Γιώργος Μοσχίδης, αυτός ο ιππότης του Θεάτρου, ξεκίνησε το ταξίδι μεγάλης μέρας μέσα στη νύχτα βρήκα στο Διαδίκτυο μια περιγραφή που μου θύμισε όσα είχα ζήσει τότε που τον γνώρισα. Ο δημοσιογράφος Δημήτρης Χατζηδημητρίου, πολιτικός συντάκτης στην εφημερίδα «Ναυτεμπορική», έγραψε στη σελίδα του στο face book”:
«Έφυγε ένας ευγενής κι ωραίος άνθρωπος, που ήξερε να ζωογονεί τις παρέες και να διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον μιας συζήτησης, μετασχηματίζοντας τον αυτοσαρκασμό σε υψηλό ήθος. Πολύτιμη η μνήμη του και από τη σταθερή επωδό του: Φοβού αυτούς που δηλώνουν τεχνοκράτες…».
***
Διαπίστωσα λοιπόν ότι ο Μοσχίδης έδινε σε όλους την ίδια συμβουλή. Ασφαλώς δεν είχε άδικο… Ευτυχώς, τον άκουσα…
***
Όπως δυστυχώς άκουσα και το πικρό μήνυμα την παραμονή των Χριστουγέννων, τη Δευτέρα 24 Δεκεμβριου 2018. Στα 87 του ολοκλήρωσε τον κύκλο της ζωής του που άρχισε το 1931 στην Καβάλα.
Υπήρξε ηθοποιός και εργάτης του θεάτρου για περισσότερο από μισό αιώνα. Ξεκίνησε την καριέρα του με περιοδεύοντες θιάσους.
Πρωτοεμφανίστηκε σε ηλικία 17 ετών στα Γιαννιτσά, με τον θίασο των Νίκου και Μαρίας Καζαντζίδη, στο έργο του Ντ’ Εννερύ «Αι δύο ορφαναί». Την περίοδο 1948-49 έπαιξε και στους περιοδεύοντες θιάσους των Τ. Κονταξή, Γ. Κουκούλη και Θ. Καμενίδη.
Στη συνέχεια σπούδασε στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Θεσσαλονίκης και έκανε την πρώτη του επαγγελματική εμφάνιση το 1952 στο έργο «Ρομάντζο» του Ε. Σέλντον με τον θίασο Μαίρης Αρώνη – Βάσως Μανωλίδου.
Ακολούθησαν περισσότερες από 350 συμμετοχές σε θεατρικές παραστάσεις. Συνεργάστηκε με το Εθνικό Θέατρο και το Θέατρο Τέχνης, ενώ συμμετείχε και σε παραστάσεις αρχαίου δράματος και αττικής κωμωδίας.
***
Στην Αθήνα έπαιξε για πρώτη φορά με τον θίασο του Νίκου Χατζίσκου το 1957. Το ίδιο καλοκαίρι τον είδε ο Κώστας Μουσούρης και τον πήρε για να παίξει στις «Σκηνές δρόμου».
Στη μακρά πορεία του δούλεψε με τη Λαμπέτη, τον Χορν, την Κατερίνα. Γνώρισε τον Ροντήρη, τον Κουν, τον Μινωτή, τον Βολανάκη. Έπαιξε με την Τζένη Καρέζη, την Αλίκη Βουγιουκλάκη, τον Νίκο Κούρκουλο.
***
Είχα την τύχη να τον δω με τον Γιάννη Φέρτη στον «Μπεντ», με τον Γιώργο Μιχαλακόπουλο, στην «Αγριόπαπια», το 1994 και στο «Ένας άνθρωπος για όλες τις εποχές» το 2014.
Επίσης το 2001, με «Το ημερολόγιο της άμμου» του Δημήτρη Κορδάτου σε σκηνοθεσία Τάσου Μπαντή στο θέατρο «Εμπρός».
***
Πήρε μέρος σε 43 κινηματογραφικές ταινίες (πρώτη εμφάνιση το 1958 στην ταινία του Λαμπρινού «Διακοπές στην Αίγινα»). Την ίδια χρονιά έπαιξε στο ιστορικό δράμα του Γρ. Γρηγορίου «Ο Μιμίκος και η Μαίρη».
Δίδαξε στις Δραματικές Σχολές του Εθνικού Θεάτρου, Γ. Θεοδοσιάδη και «Βεάκη».
Συμμετείχε στους συνδικαλιστικούς αγώνες του Σ.Ε.Η. και υπήρξε γενικός γραμματέας του (1975).
Είχε τιμηθεί με το Βραβείο «Αιμίλιος Βεάκης» για τη συνολική του προσφορά στο θέατρο, είχε αποσπάσει το Βραβείο Β’ ανδρικού ρόλου στην ταινία «Χάππυ Νταίη» του Παντ. Βούλγαρη (Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης – 1976), και το Βραβείο Β’ ανδρικού ρόλου στην τηλεοπτική σειρά «Η αγάπη άργησε μια μέρα» (1998).
***
Ο Γιώργος Μοσχίδης συνομιλώντας στην εφημερίδα «Τα Νέα» με τον Θανάση Νιάρχο, έλεγε:
«Ένας δάσκαλος, οποιοσδήποτε και αν είναι, είναι συγχρόνως και μαθητής. Ένας δάσκαλος που δεν είναι καλός μαθητής, δεν μπορεί να είναι και καλός δάσκαλος. Αυτό έζησα όταν ο Νίκος Χατζίσκος με είχε συστήσει στον Δημήτρη Ροντήρη ως φέρελπι νέο ηθοποιό. Πραγματικά ήμουν πολύ νέος. Έπαιζα έναν ρόλο καρατερίστα, ενός γέρου, στον «Ιούδα» του Σπύρου Μελά. Κάθε φορά λοιπόν που έβγαινα στη σκηνή, στην πρόβα, ο Ροντήρης έβαζε την καμπαρντίνα του γιατί ήμασταν στο θερινό θέατρο της οδού Μαυρομματαίων και μου γύριζε την πλάτη. Μία, δύο, τρεις, έβαλα τα κλάματα. Με ρωτάει: «Γιατί κλαις;». «Γιατί δεν με αγαπάτε», του απαντώ. «Μα πώς θέλεις να σε αγαπήσω έτσι που παίζεις», συνεχίζει.
«Τότε μάθετέ με», κλείνω την κουβέντα. Κατέβηκε και μου έδειξε ποια ήταν η αλήθεια του ρόλου. Πέρασαν χρόνια πολλά. Ήρθε μια ημέρα να δει τη Μελίνα Μερκούρη στο «Γλυκό πουλί της νιότης», έπαιζα κι εγώ έναν ρόλο στο έργο. Με φωνάζει στο τέλος στο καμαρίνι της Μερκούρη και μου λέει: «Μπράβο παιδί μου, έγινες ηθοποιός». Ούτε συγχαρητήρια, ούτε τίποτε. Για μένα όμως σήμαινε ότι από μαθητής που ήμουν και δεν ήξερα πώς ράβεται το παπούτσι, είχα καταφέρει να γίνω όχι βέβαια μάστορας αλλά κάτι μεταξύ κάλφα και μάστορα.
***
»Αν μου έδιναν τώρα να παίξω έναν ρόλο από αυτούς που έχω παίξει – συνεχίζει ο Γιώργος Μοσχίδης – θα έβρισκα τουλάχιστον εκατό σημεία που δεν τα έπαιξα καλά. Αλλά κι αν μπορούσα να ζήσω άλλα εκατόν πενήντα χρόνια, θα έβρισκα άλλα πάλι σημεία που θα τα έπαιζα διαφορετικά. Όπως ο καθένας άλλωστε που αγαπάει αυτό που κάνει. Η γνώση έρχεται πάντα μετά τη βρώση του καρπού. Το πιο δύσκολο πράγμα στο θέατρο είναι η παύση. Δεν είναι παύση, είναι η στιγμή που περνάς από το ένα συναίσθημα στο άλλο. Είναι ιντερμέδιο, και το ιντερμέδιο έχει μουσική, δεν είναι σκέτο. Ακριβώς γιατί το θέατρο εμπεριέχει μεταφυσική. Έτυχε, όταν ήμουν πολύ νέος, στο Εθνικό να κάνω τον Πυλάδη με Ηλέκτρα την Παξινού. Έχω ακόμη στα αυτιά μου τις παύσεις της όταν κρατούσε τη λήκυθο.
»Πάρα πολλές φορές με ρώτησαν «πώς παίζεται αυτός ο ρόλος». Απάντησα «δεν ξέρω», και πραγματικά δεν ξέρω. Δεν ξέρω, αλήθεια σας το λέω. Και τώρα να μου δώσουν έναν καινούργιο ρόλο, πάλι δεν θα ξέρω. Απλώς θα αρχίσω να επιστρατεύω τους πόθους μου, τους καημούς μου, τις λύπες μου, τις χαρές μου, τους έρωτες, την απογοήτευση, τον πόνο, τα πάντα. Θα αρχίσω να διαβάζω και να επιστρατεύω τη γνώση που απέκτησα, για να δω τι ταιριάζει με αυτό που μου είπαν ότι πρέπει να κάνω. Και θα αρχίσω να το κάνω. Και θα βάλω κάτι, και θα βγάλω κάτι, και θα ξαναβάλω κάτι, και θα ξαναβγάλω κάτι. Και το αποτέλεσμα δεν θα το κρίνω εγώ. Θα το κρίνετε εσείς.
»Όταν με ρωτούν τι προσφέρετε εσείς οι ηθοποιοί, απαντώ: Το όνειρο. Χωρίς όνειρο οι άνθρωποι δεν ζουν. Το είπε και ο Σαίξπηρ ότι είμαστε πλασμένοι από ύλη και όνειρο. Το θέατρο είναι σαν τον έρωτα. Όταν τελειώνει μια παράσταση είναι σαν να τελειώνει ένα χάδι, ένα φιλί, ένα αγκάλιασμα. Και όλα γίνονται μνήμες».
