Tης Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Εξ απαλών ονύχων στο χώρο της μουσικής. Ανατράφηκε μέσα στην όπερα. Παρ’ όλα αυτά οι επαγγελματικές επιλογές του δεν ήταν αυτονόητες. Γιατί πάντοτε είχε πολλά και διαφορετικά ενδιαφέροντα. Όπως και ταλέντα. Αλλά και μια συγκλονιστική φωνή με δύναμη και αντοχή. Η φωνή του δεν «σπάει» ούτε για ένα δευτερόλεπτο, δεν χάνεται ούτε για μια στιγμή. Ο Φίλιππος Μοδινός, τενόρος, πιανίστας, μαέστρος, σκηνοθέτης, ενορχηστρωτής, παραγωγός και όχι μόνον, είναι ένας καινοτόμος της τέχνης. Μπορεί να δώσει μια σύγχρονη πνοή κι έναν ελκυστικότερο ρυθμό αποβάλλοντας τη σκόνη και τα κατάλοιπα του χρόνου από την όπερα. Δουλεύει με αγάπη και την παραμικρή λεπτομέρεια στην τέχνη του. Είναι ένας άνθρωπος αξιοθαύμαστος, με βαθιά καλλιέργεια, γνώση και ευαισθησία. Το μυαλό του μονίμως κατακλύζεται από ορατόρια του Βάγκνερ, συμφωνίες του Μπετόβεν και του Μάλερ… Στη σκηνή δείχνει άνεση, δυναμικότητα, δραματική διαπεραστικότητα φωνής, αναμφισβήτητη ποιότητα. Σίγουρα θα γραφτούν και θα ακουστούν πολλά ακόμη γι’ αυτόν στο μέλλον. Άλλωστε, στις 26 και 28 Απριλίου πραγματοποιεί την πρώτη του εμφάνιση στην καινούργια παραγωγή της Λυρικής Σκηνής, την «Cavalleria Rusticana» του P. Mascagni. Ευκαιρία, λοιπόν, για το αθηναϊκό κοινό να απολαύσει την ουράνια φωνή του. Εν συνεχεία ο Φίλιππος Μοδινός θα μεταβεί στην Αγγλία όπου θα τραγουδήσει σε δύο ορατόρια, το ένα εκ των οποίων είναι το «Dream of Gerontius» του E. Elgar, ένα από τα πιο δύσκολα και όμορφα ορατόρια που έχουν γραφτεί ποτέ. Παράλληλα, με την Skull of Yorick Productions και την Κασσάνδρα Δημοπούλου ετοιμάζουν μια μεγάλη παραγωγή στη Θεσσαλονίκη, τον «Οθέλλο», βασισμένο στην όπερα “Otello” του G. Verdi. Θα ακολουθήσει ο φιλόδοξος «Siegfried» στην Αγγλία με την επόμενη όπερα, το «Goetterdaemerung», καθώς και όλο το «Δαχτυλίδι» του Wagner. Ο Φίλιππος είναι τραγουδιστής με κληροδοτημένο ήθος και διαίσθηση, πάντα σε εξαιρετική φόρμα, πάντα υποκριτικά εύστοχος, πάντα με πλήρη κατανόηση του κειμένου, με αψεγάδιαστη άρθρωση, με αριστοκρατική λάμψη θεατρικής παρουσίας. Με καλλιτεχνικό προορισμό, επιμονή, διορατικότητα. Άψογος επαγγελματίας. Η μουσική είναι συντροφιά, παρηγοριά και ανάγκη. Η όπερα είναι ο μεγαλειώδης συγκερασμός της μουσικής και του θεάτρου. Ο κόσμος την έχει ανάγκη. Με Έλληνες λυρικούς καλλιτέχνες όπως αυτόν, η τέχνη της όπερας μπορεί να είναι εξασφαλισμένη για τις επόμενες γενιές. Ελπίζουμε…
Τη φωτογράφιση πραγματοποίησε ο Δημήτρης Πιτσάκης.
* Γεννήθηκα στη Βρέμη, αλλά κατάγομαι από την Ελλάδα και την Κύπρο. Έχω πολλές έντονες αναμνήσεις από την παιδική μου ηλικία… Aπό πού να αρχίσει κανείς… Μερικές είναι με τον παππού μου που μου έδειχνε πράγματα, όπως πώς να φτιάχνω κάτι που έχει χαλάσει ή που φτιάχναμε διάφορα στο κτήμα του στα Φιλιατρά… Άλλες είναι από ταξίδια με τους γονείς μου που κάναμε πολλά μαζί.
Ποια ήταν τα πρώτα σου μουσικά ακούσματα; Όπερα και κλασική μουσική ή και άλλου είδους μουσική;
* Πρώτα ήταν σίγουρα η όπερα από πριν ακόμα γεννηθώ. Και οι δύο μου γονείς (σ.σ.: Τζον Μοδινός και Τζένη Δριβάλα) ήταν πολύ σημαντικοί στο χώρο και έτσι άκουγα συνεχώς κι έβλεπα όπερα συνέχεια. Αργότερα, όταν ήμουν έφηβος, ακολουθούσα και εγώ τα ρεύματα της εποχής, με μια προτίμηση στη μέταλ και στη ρέιβ.
Σε ποια ηλικία έκανες την πρώτη σου εμφάνιση στην όπερα;
* Σε ηλικία 7 ετών, σε βουβό ρόλο. Έπαιξα το γιο της μητέρας μου στον «Πειρατή» («Il Pirata» του V. Bellini) στην Ιταλία. Αρκετά αργότερα, το 2006, έκανα το οπερατικό μου ντεμπούτο στο ρόλο του Γιαμαντόρι («Madame Butterfly» του G. Puccini) στην Κρήτη.
Έζησες τον κόσμο της όπερας και ως παιδί. Τώρα είσαι και εσύ στον ίδιο επαγγελματικό χώρο. Υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στο τότε και στο σήμερα;
* Πολλές! Η όπερα τότε ήταν καθορισμένη πάρα πολύ γύρω από τον τραγουδιστή και τον μαέστρο: υπήρχαν αστέρες και υπήρχε πολλή αίγλη. Τώρα η όπερα ασχολείται, όπως και όλοι, με την επιβίωσή της. Aυτό έχει ως αποτέλεσμα την τρομερή μείωση της αίγλης της… Κάτι που πριν από 25 χρόνια ήταν αφορμή για μεγάλο θαυμασμό, τώρα έχει γίνει ελαφρώς τετριμμένο… Κυρίως γιατί και οι επιλογές γίνονται με άλλα κίνητρα απ’ ό, τι τότε. Βασικά, η μεγαλύτερη διαφορά, κατά τη γνώμη μου, είναι πως τότε οι παράγοντες της όπερας νοιάζονταν πιο πολύ για την άποψη του κοινού. Τώρα, αν δεν σου αρέσει η όπερα, συνηθίζεται να μην κατηγορείται το γεγονός ότι αυτό που είδες μπορεί να ήταν κακό, βαρετό, λάθος… αλλά το γεγονός ότι “δεν έχεις την απαραίτητη παιδεία για να το εκτιμήσεις”. Βέβαια, πρέπει να σημειωθεί ότι τα τελευταία τρία χρόνια, τώρα που οι διάφοροι σπόνσορες έχουν αρχίσει να μειώνονται, η άποψη του κοινού έχει αρχίσει πάλι να μετράει… Ποιος ξέρει! Σε μία 5ετία από τώρα ίσως το κοινό να έχει πάλι τον πρώτο λόγο και να πηγαίνει να ακούει όπερα χωρίς να έχει κάνει πρωτύτερα σεμινάριο για να μη βαριέται.
Ήταν καθορισμένο για σένα να ακολουθήσεις αυτή τη σταδιοδρομία ως παιδί πετυχημένων καλλιτεχνών της όπερας;
* Δεν θα το έλεγα. Είχα πάρα πολλά ενδιαφέροντα και ακόμα τα έχω. Και στην πραγματικότητα δεν ασχολήθηκα με τη μουσική μέχρι τα 19. Κάποια γεγονότα προσωπικής φύσης στην ηλικία μεταξύ 17 και 19 με οδήγησαν στην απόφαση να κάνω μία προσπάθεια με τη μουσική και από ένα σημείο και έπειτα εισέβαλε τόσο στη ζωή μου που παρέμεινα.
Έχεις συνυπάρξει στη σκηνή με τη μητέρα σου, τη σπουδαία σοπράνο Τζένη Δριβάλα. Πώς ήταν η εμπειρία; Είχες τρακ;
* Πάντα ήταν πολύ καλή εμπειρία η καλλιτεχνική συνύπαρξη με τη μητέρα μου. Και ποτέ δεν είχα τρακ… Το αντίθετο μάλιστα, ειδικά όταν είναι παρούσα η μητέρα μου, πολλά πράγματα είναι πιο εύκολα γιατί κι αυτή νοιάζεται πολύ και βοηθάει με όποιον τρόπο μπορεί.
Είναι δημοφιλές είδος η όπερα για τους Έλληνες;
* Αρκετά. Μπορεί να γίνει και πολύ παραπάνω όμως και αυτό είναι στο χέρι μας.
Σήμερα η όπερα δεν απευθύνεται μόνον σε μια πνευματική ελίτ όπως παλαιότερα, έχει κατέβει πλέον και στο δρόμο. Συμφωνείς ή θεωρείς ότι το είδος αυτό προορίζεται για πιο εκπαιδευμένο κοινό;
* Το είδος αυτό ήταν το σινεμά του 17ου αιώνα (περίπου δηλαδή όταν ξεκίνησε) μέχρι και την εμφάνιση του σινεμά στις αρχές του 20ού. Ποτέ δεν ήταν για την ελίτ. Απλά η ελίτ το χρηματοδότησε και έτσι πήρε τον πρώτο λόγο μία εποχή. Διαφωνώ κάθετα με τη σκέψη ότι πρέπει να εκπαιδευτείς για να ακούσεις όπερα ή κλασική μουσική. Εμείς πρέπει να εκπαιδευτούμε να πουλάμε την όπερα όπως οι τότε επιχειρηματίες της και οι σημερινοί επιχειρηματίες του σινεμά και των άλλων ειδών μουσικής που έχουν τόση επιτυχία. Την εκπαίδευση τη θέλουμε εμείς που ζητάμε την προσοχή του κοινού και όχι το κοινό για να μάθει να μας προσέχει.
Το λιμπρέτο ή η μουσική είναι το σημαντικότερο στοιχείο σε μια όπερα;
* Το λιμπρέτο από μόνο του χωρίς τη μουσική θα ήταν θέατρο. Η μουσική χωρίς το λιμπρέτο θα ήταν συναυλία. Χέρι χέρι, λοιπόν.
Παρέχεται υψηλής ποιότητας μουσική εκπαίδευση στην Ελλάδα;
* Όπως και σε όλες τις χώρες και σε όλες τις σχολές, αυτό εξαρτάται από δάσκαλο σε δάσκαλο και για να είμαστε και δίκαιοι, από το πόσο ταιριάζουν ένας δάσκαλος με ένα μαθητή. Αυτό ισχύει από το μικρότερο ωδείο στο μικρότερο χωριό μέχρι και τη Βασιλική Ακαδημία της Αγγλίας. Υπάρχουν πολλοί αξιόλογοι άνθρωποι στην Ελλάδα, αλλά τα αποτελέσματα μιας εκπαίδευσης είναι σε μεγάλο βαθμό θέμα τύχης.
Υπάρχουν δυνατότητες να πραγματοποιηθεί μια ελληνική παραγωγή όπερας με ελληνικό θέμα, η οποία να μπορεί να απευθυνθεί στο διεθνές κοινό;
* Συμβαίνει ήδη πολύ συχνά. Το πρόβλημα είναι, όπως ανέφερα και πριν, η σωστή επιχειρηματικότητα πίσω από αυτό που είναι πρόβλημα γενικότερα στην όπερα.
Έχεις διασκευάσει τη γνωστή όπερα του Λέονκαβάλο «Οι Παλιάτσοι» σε ρυθμό ροκ και μέταλ με την προσθήκη ήχων από ηλεκτρική κιθάρα, τι σε ενέπνευσε να το κάνεις;
* Μου αρέσει πολύ ο ήχος της μέταλ και της ροκ και στη συγκεκριμένη όπερα ένιωθα πως ταίριαζε πάρα πολύ ο ήχος αυτός. Πολλά χρόνια σκεφτόμουν να το κάνω, γιατί θεωρώ πως πολύς κόσμος θα είναι πιο ανοιχτός σε αυτό που κάνω με μία τέτοια διασκευή, αλλά ο βασικός λόγος είναι γιατί μου άρεσε πολύ εμένα του ίδιου.
Στην εποχή της κρίσης ο χώρος της όπερας έχει πληγεί περισσότερο από άλλες τέχνες;
* Θα έλεγα πως όχι, στην Ελλάδα τουλάχιστον. Αντιθέτως, στην Ελλάδα, επειδή πλέον το να έρχονται ξένοι έχει γίνει ένα σπορ πολύ ακριβό, υπάρχουν πολλές ευκαιρίες για τους Έλληνες. Έχει παίξει και μεγάλο ρόλο σε αυτό ο νέος διευθυντής της ΕΛΣ, ο οποίος επελέγη λόγω της σωστής διαχείρισης που είχε κάνει στην Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης λίγα χρόνια πριν. Επίσης οι μικρότερες κομπανίες ήταν πάντα μαθημένες να λειτουργούν στο περιθώριο και με ποσοστά. Τώρα και το θεατρικό κύκλωμα λειτουργεί με ποσοστά, οπότε για μας εδώ είναι καλά τα πράγματα. Στην Αμερική απ’ την άλλη έχουν κλείσει οι μισοί (στην κυριολεξία) θίασοι. Στην Ιταλία υπάρχει επίσης μεγάλη πτώση και σε πολλά άλλα μέρη το ίδιο. Στην Ελλάδα για την ώρα η κρίση έχει λειτουργήσει ευεργετικά. Αυτό βέβαια μπορεί να αλλάξει.
Νιώθεις ότι εσείς οι λυρικοί καλλιτέχνες παλεύετε μοναχικά κόντρα στο ρεύμα;
* Δεν θα έλεγα ότι θεωρώ τον εαυτό μου καθαρά λυρικό καλλιτέχνη, απλά γιατί αυτό είναι κάτι που κάνω ένα μέρος του χρόνου μου. Δεν ξέρω την απάντηση. Για τον καθένα είναι διαφορετική. Κάποιοι έχουν την τύχη να εμπλακούν στα σωστά κυκλώματα από τον πρώτο δάσκαλο και τους πάνε όλα καλά κι εύκολα. Άλλοι παλεύουν κόντρα στο ρεύμα χωρίς αποτέλεσμα. Εγώ θα έλεγα πως είμαι κάπου στη μέση όπου, παλεύοντας κόντρα στο ρεύμα και με απίστευτα αντίξοες συνθήκες, κατάφερα (ίσως) να κάνω το ρεύμα να πηγαίνει προς άλλη κατεύθυνση. Ή μάλλον να έχω την τύχη να πηγαίνω εξαρχής προς μία κατεύθυνση όπου το ρεύμα δεν πήγαινε αρχικά, αλλά τώρα με όλες αυτές τις αλλαγές έχει αρχίσει να πηγαίνει.
Το λυρικό τραγούδι θέλει περισσότερη σκληρή δουλειά και αυταπάρνηση από κάποιο άλλο είδος θεάτρου;
* Ναι. Ειδικά την εποχή της εκπαίδευσης. Θέλει πολύ καλή υγεία, καθόλου καταχρήσεις και πολύ σωστό ύπνο. Είναι πρωταθλητισμός σωματικά και ψυχικά και θέλει συγκεκριμένο τρόπο ζωής.
Μαζί με τη μέτζο σοπράνο και μουσικό Κασσάνδρα Δημοπούλου είστε ιδρυτικά μέλη της Skull of Yorick Production. Ποιοι είναι οι στόχοι σας;
* Να μας θέλει το ευρύ κοινό. Για όλα όσα κάνουμε: Θέατρο, όπερα, συναυλίες πάσης φύσεως. Μας ενδιαφέρει να πετύχουμε να είναι αναγνωρίσιμος ο τρόπος με τον οποίον εκφραζόμαστε στον κόσμο και να προκαλεί το ενδιαφέρον του.
Τραγουδιστής, πιανίστας, μαέστρος, σκηνοθέτης. Υπάρχει και κάτι άλλο που μου διαφεύγει;
* Κιθαρίστας, ενορχηστρωτής, φωτιστής, παραγωγός, δάσκαλος πολεμικών τεχνών, χορογράφος θεατρικής μάχης, επιχειρηματίας.
Ποιος είναι ο αγαπημένος σου ρόλος;
* Πλέον ο Siegfried (R. Wagner, «Siegfried») γιατί είναι τόσο δύσκολος και τόσο σπάνιο να βρεθεί τραγουδιστής που να μπορεί να τον τραγουδήσει, που οι κριτικοί δεν έχουν επιλογή παρά το να το αναγνωρίσουν. Ποτέ μου δεν είχα πάρει τόσο καλές κριτικές, όσο αυτές που γράφτηκαν για το ντεμπούτο μου στον «Siegfried»!
Οι σημερινοί ατζέντηδες πώς βλέπουν τον καλλιτέχνη της όπερας;
* Σαν κάτι που πρέπει να πατήσουν κάτω. Όταν σταματήσεις να ασχολείσαι μαζί τους και αρχίσεις να δυναμώνεις, μετά εμφανίζονται και θέλουν να φάνε και αυτοί από το προϊόν που δεν ήθελαν αρχικά να ασχοληθούν.
Πιστεύεις πως πρέπει να γίνεται σεβαστή η εποχή στην οποία διαδραματίζονται οι όπερες ή στην οποία έχουν γραφτεί και να μη μεταφέρονται σε μια σύγχρονη;
* Νομίζω πως αυτό πάει με τις μόδες. Εγώ αυτή τη στιγμή νιώθω πως θέλω πάρα πολύ να βλέπω άλλες εποχές για να ξεχνάω τούτη. Δεν θέλω αναμάσημα της σημερινής πραγματικότητας. Επίσης, όσο παλιά και αν είναι μία όπερα και χιλιοπαιγμένη, ένας 16χρονος που τη βλέπει για πρώτη φορά… τη βλέπει για πρώτη φορά. Και θεωρώ πως πρέπει να υπάρχουν οι ευκαιρίες να βλέπουμε τις όπερες σε πιστές στο κείμενο παραγωγές… Ταυτόχρονα πρέπει να υπάρχει και η εναλλακτική για τον μεγαλύτερο που την έχει δει πολλές φορές.
Πώς καταλαβαίνει ο θεατής την αξία ενός έργου τέχνης;
* Αν του κρατά την προσοχή και δεν βαριέται.
Πώς δαμάζεται ένας λυρικός ρόλος;
* Με καλή μουσική παιδεία. Να μη χρειάζεται κάποιος άλλος να στο μάθει, να μπορείς μόνος. Καλή γνώση ξένων γλωσσών. Καλή τεχνική. Σωστό πρόγραμμα.
Το πιο δύσκολο θεατρικό έργο είναι και το πιο όμορφο, κατά κανόνα;
* Όχι. Σίγουρα όχι. Και εξάλλου το όμορφο είναι και υποκειμενικό.
Τα πολιτικά συστήματα, κατά τη γνώμη σου, έχουν κάποια χρησιμότητα σήμερα;
* Ναι, αλλά κανείς δεν δείχνει να το καταλαβαίνει. Πού θα πάει όμως, όταν η έλλειψη της χρησιμότητάς τους κάνει αρκετή βλάβη, θα δουν τον τρόπο.
Τι αποτελεί πρόκληση για σένα και τι σε φοβίζει;
* Το σήμερα είναι πρόκληση, να βρεις τον τρόπο να κάνεις το σήμερα να μετράει. Όταν κατακτήσεις όλους σου τους στόχους και μένει μόνο το σήμερα, αρχίζει μία άλλη φάση. Το αύριο με τρομάζει… αλλά μόνο όταν βλέπω ειδήσεις.
Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σου συγγραφείς;
* Όμηρος, Σαίξπηρ, Ευριπίδης αλλά και ομολογώ ότι μου αρέσουν πολύ και ο Σταν Λι και ο Μασάσι Κισιμότο.
Τι ονειρεύεσαι για το μέλλον;
* Να δουλεύω σε αυτό που σπούδασα με τα άτομα που αγαπώ και να νιώθω ότι υπάρχει πάντα ευκαιρία για έκφραση.
Υπάρχουν στιγμές που μπορεί να χάσεις το κουράγιο σου;
* Σίγουρα υπάρχουν. Αλλά ευτυχώς είναι μόνο στιγμές και δεν κρατούν ποτέ πολύ.
Η καθημερινότητά μας έχει πολιτισμό;
* Νομίζω πως πολιτισμός είναι μία πολύ ευρεία έννοια και πιστεύω πως η απάντηση είναι πως η καθημερινότητά μας έχει καθοριστεί εντελώς από τον πολιτισμό μας. Αυτό συμπεριλαμβάνει και την τέχνη, η οποία υπάρχει από το πώς θα φτιάξει ένας μαγαζάτορας μία ανθοδέσμη στο τραπέζι του μέχρι και τα μεγαλύτερα θεάματα.
Ποια είναι η αγαπημένη ασχολία του ελεύθερου χρόνου σου;
* Ελεύθερος χρόνος;
Ποια είναι τα άμεσα καλλιτεχνικά σου σχέδια;
* Κάπου μεταξύ Αγγλίας, Ελλάδας, Κύπρου και όπου αλλού λάχει θα συνεχίσω τις εργασίες μου. Αυτή τη στιγμή θα κάνω την πρώτη μου εμφάνιση στην καινούργια παραγωγή της Λυρικής Σκηνής, στην «Cavalleria Rusticana» (P. Mascagni), 26 και 28 Απριλίου. Μετά πάω στην Αγγλία όπου τραγουδάω σε δύο ορατόρια, το ένα εκ των οποίων είναι το «Dream of Gerontius» (E. Elgar) που είναι από τα πιο δύσκολα και όμορφα ορατόρια που έχουν γραφτεί. Σημειώστε ότι την Ελλάδα το συγκεκριμένο έργο δεν έχει ακόμη ανέβει. Μετά ετοιμάζουμε με τη Skull of Yorick Productions μία μεγάλη παραγωγή στη Θεσσαλονίκη, όπου θα ανεβάσουμε τον «Οθέλλο» βασισμένο στην όπερα “Otello” (G. Verdi). Και βέβαια στην πορεία υπάρχει και η συνέχεια από το «Siegfried» στην Αγγλία με την επόμενη όπερα, το «Goetterdaemerung» και όλο το «Δαχτυλίδι» του Wagner.
Ποια είναι η σχέση σου με τα ζώα; Έχεις κατοικίδιο;
* Η σχέση μου με τα ζώα είναι πολύ καλή. Πάντα υπάρχει κάποιος σκύλος ή κάποια γάτα στη ζωή μου. Αυτή τη στιγμή υπάρχει ο Μπούλης που είναι ο σκύλος της μάνας μου και η Λόλα που είναι η γάτα της Κασσάνδρας, που είναι και δική μου πλέον.
* To www.catisart.gr ευχαριστεί τον Δημήτρη Πιτσάκη για τη φωτογράφιση.
