Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Ο χώρος της εργασίας, της τέχνης, του αθλητισμού, της αίθουσας διδασκαλίας οφείλει να είναι μια κοινότητα εξάσκησης και λειτουργίας της δημοκρατίας, ένα πεδίο ελεύθερης ανάπτυξης της κριτικής προσωπικότητας κάθε ατόμου, όπως κηρύττουν τα ανθρωπιστικά ιδεώδη που σε πολλές περιπτώσεις καταπατώνται ακόμη κι από όσους τα διακηρύττουν.
Ίσως κάποτε τα περιβάλλοντα της δουλειάς, της πρόβας, της διδασκαλίας, του αθλητικού στίβου πάψουν ν’ αποτελούν χώρους εκβιασμών, βίας και αλλοτρίωσης και όλοι οι εργαζόμενοι, κυρίως οι γυναίκες ως πιο ευάλωτες, να μπορέσουμε να επενδύσουμε χωρίς εμπόδια στις δημιουργικές μας δυνάμεις.
Πολύ συχνά τα “τελετουργικά” της κάθε λογής εξουσίας υποσκάπτουν την ακεραιότητα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των σχέσεων και αντιβαίνουν στην πράξη τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Ο βασικός σκοπός των ενεργειών ανθρώπων που ιεραρχικά βρίσκονται πάνω από άλλους είναι η κάθε είδους χειραγώγηση μέσω της επιθετικότητας, είτε σωματικής, είτε λεκτικής, είτε συναισθηματικής.
Πρώτη αποφάσισε να σπάσει τη “σιωπή των αμνών” η ολυμπιονίκης Σοφία Μπεκατώρου, η οποία έπειτα από 23 χρόνια αποκάλυψε μια ειδεχθέστατη πράξη. Μια πράξη από αυτές που συχνά ακούμε να σχολιάζονται σε παρέες με απάθεια, μεταξύ τυρού και αχλαδίου (entre la poire et le fromage), με σεξιστική μάλιστα ορολογία ενθαρρύνοντας ουσιαστικά πιθανόν και εν αγνοία τους τον θύτη στη συνέχιση παρόμοιων συμπεριφορών.
Η Σοφία σιώπησε 23 χρόνια, γεγονός που εξηγείται ψυχολογικά από ειδικούς αλλά και συμπάσχουσες. Τελικά μίλησε, βοηθώντας με αυτή της την πράξη, άλλες γυναίκες σήμερα που βρίσκονται στην ίδια θέση ιεραρχίας – εξουσίας με τον θύτη να μην επιτρέψουν ανάλογη συμπεριφορά.
Ακολούθησαν η ηθοποιός Κατερίνα Τσάβαλου που μίλησε για σεξουαλική παρενόχληση, η Ζέτα Δούκα από το χώρο του θεάτρου, η οποία με σθένος κατονόμασε γνωστό πρωταγωνιστή και σκηνοθέτη για υποτίμηση, κακοποιητική συμπεριφορά, σωματική, λεκτική και ψυχολογική βία. Στον ίδιο άνθρωπο έκανε αναφορά και η Κατερίνα Γερονικολού μιλώντας για εργασιακό εκφοβισμό. Ενώ η Κατερίνα Παπουτσάκη ανέφερε πως δεν θα συνεργαζόταν ξανά μαζί του. Η Ευδοκία Ρουμελιώτη στο παρελθόν είχε αποχωρήσει από παράσταση με τον συγκεκριμένο ηθοποιό λόγω αντισυναδελφικής συμπεριφοράς, αναφέροντας χαρακτηριστικά: “Μου έχει συμβεί να αντιμετωπίσω αντισυναδελφική συμπεριφορά σε μία παράσταση, όπου δεν ολοκλήρωσα τη σεζόν και έφυγα. Στη συγκεκριμένη παράσταση έκανα τρομακτική υπομονή, αλλά δεν μπορούσα άλλο. Οπότε έγινε μια ωραιότατη αντικατάσταση. Ήμασταν μόνο δύο άτομα, δεν υπήρχε σωτηρία. Ήταν με τον συγκεκριμένο συνάδελφο. Θα το ξανάκανα, αλλά όχι με τον συγκεκριμένο, ποτέ. Δεν υπάρχει περίπτωση. Δεν μιλάμε, είναι ένας άνθρωπος που δεν θα ήθελα να έχω σχέση”.
Ο ηθοποιός και φωτογράφος Φάνης Παυλόπουλος, που σπούδασε στη σχολή του, μιλάει για φόβο, κατάχρηση εξουσίας, ταπείνωση, μισογυνισμό, χειραγώγηση, εκμετάλλευση, τοξικότητα, ψυχολογική βία και άλλα. Συμφοιτητές του εμφανίζονται να συμφωνούν.
Πιθανότατα τις επόμενες μέρες, τις επόμενες ώρες, να υπάρξουν κι άλλες καταγγελίες για τον ίδιο ή και για άλλους.
Άλλωστε είναι πάρα πολλά ακόμα αυτά που είναι μυστικά κοινά κι ακόμα δεν λέγονται. Ας σταθεί αφορμή αυτή η θαρραλέα πράξη της Ζέτας Δούκα, που έκανε ονομαστική καταγγελία, να έρθουν στο φως παρόμοιες ελεεινές συμπεριφορές και ακόμα χειρότερες αν υπάρχουν. Δεν δικαιολογείται κανένας εκβιασμός, καμιά λεκτική ή σωματική βία, ακόμη περισσότερο καμιά σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση ούτε στις σχολές ούτε στις πρόβες, πόσω μάλλον για χάρη του καλλιτεχνικού οράματος του σκηνοθέτη, της υποκριτικής ή της θεατρικής αλήθειας. Ας αρχίσει να ξηλώνεται η οποιαδήποτε ανήθικη, αναίσθητη κι αναίσχυντη κυριαρχία. Το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα δεν προκύπτει μέσα από απαξιωτικές συμπεριφορές. Το συναίσθημα είναι μια χορδή. Εξαρτάται με τι πένα θα τη χτυπήσεις για να βγει η ερμηνεία.
Θα πρέπει να βρούμε το κουράγιο να μετεξελίξουμε τη θλιβερή συνειδητοποίηση των ημερών αυτών σε μια ριζική αλλαγή νοοτροπίας. Να γνωρίζουμε ότι ο εκφοβισμός εκδηλώνεται με διάφορες μορφές. Είναι η επιθετικότητα, η αγένεια, η εχθρικότητα. Είναι η υποτίμηση και η υπονόμευση. Είναι το να προσπαθεί κάποιος να καταστρέψει το προϊόν της δουλειάς σου και να μειώσει την ποιότητά της. Είναι να σε απομονώνουν, να σε περιθωριοποιούν φυσικά, επαγγελματικά ή κοινωνικά.
Η βία κατά των γυναικών είναι ίσως η πιο επαίσχυντη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεν κάνει διαχωρισμό μεταξύ συνόρων, πολιτισμών ή τάξεων. Όσο συνεχίζει να συμβαίνει, δεν μπορούμε να ισχυριζόμαστε πως γίνεται ουσιαστική πρόοδος σε μια κοινωνία. Το να υπερασπίζεται μια γυναίκα τη μη άσκηση βίας εναντίον της δεν συνιστά κάποια υστερική απαίτηση φεμινιστικού τύπου αλλά μια ανάγκη για ειρηνική συνύπαρξη των δύο φύλων στο πλαίσιο μιας υγιούς και δημοκρατικής κοινωνίας.
Ο ορισμός της βίας κατά των γυναικών αντιστοιχεί στον ορισμό που υιοθετήθηκε το 1995 στην 4η Παγκόσμια Διάσκεψη Γυναικών και αναφέρεται στις παραγράφους 113 και 118 της Πλατφόρμας Δράσης του Πεκίνου.
Ο όρος «βία κατά των γυναικών» περιλαμβάνει κάθε πράξη βίας που στηρίζεται στο φύλο και έχει ως αποτέλεσμα ή είναι δυνατό να έχει ως αποτέλεσμα, τη σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική βλάβη ή πόνο για τις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων των απειλών τέτοιων πράξεων, τον εξαναγκασμό ή την αυθαίρετη στέρηση της ελευθερίας είτε αυτό προκύπτει στην δημόσια είτε στην ιδιωτική ζωή (παρ. 113).
«Η βία κατά των γυναικών είναι η έκφραση της ιστορικά διαπιστωμένης ανισότητας στις σχέσεις ισχύος μεταξύ ανδρών και γυναικών, που οδήγησε στην κυριαρχία των ανδρών επί των γυναικών και στις διακρίσεις σε βάρος των γυναικών, με αποτέλεσμα τη παρεμπόδιση της ανάπτυξής τους» (παρ.118).
Εν τω μεταξύ, 14 γυναίκες εργαζόμενες στον χώρο του Πολιτισμού και των Τεχνών δημιούργησαν την πρωτοβουλία WOM.A, που σκοπό έχει να συνεισφέρει στην καταπολέμηση των έμφυλων στερεοτύπων και της έμφυλης βίας, που βιώνουν σε όλες τις εκφάνσεις οι γυναίκες στο συγκεκριμένο επαγγελματικό χώρο.
“Δεν είχαμε σκοπό να προβούμε σε ανακοινώσεις και δημόσιες παρεμβάσεις, όσο είμαστε ακόμη υπό σύσταση. Ωστόσο, παρακολουθώντας τις εξελίξεις των τελευταίων ημερών στον χώρο του Αθλητισμού, συγκλονισμένες από τη δύναμη της Σοφίας Μπεκατώρου και των γυναικών που εμπνέει και εμψυχώνει η μαρτυρία της, αισθανόμαστε την ανάγκη, πέρα από το να δηλώσουμε την αλληλεγγύη μας”, τονίζουν. “Θεωρούμε πως είναι η στιγμή, να ανοίξει ο δημόσιος διάλογος για αυτό το ζήτημα ταμπού, ώστε να κάνουμε ένα μεγάλο βήμα για να περιοριστεί και να σταματήσει”, προσθέτουν.
Οι Σοφία Αντωνίου (ηθοποιός/σκηνοθέτις), Ιώ Βουλγαράκη (σκηνοθέτις), Χρηστίνα Γαρμπή (ηθοποιός/σκηνοθέτις), Κάλλια Γερακιανάκη (μουσικός), Ειρήνη Γεωργαλάκη (ηθοποιός/σκηνοθέτις), Εριφύλη Γιαννακοπούλου (λυρική τραγουδίστρια/σκηνοθέτις), Μάρθα Γιαννακοπούλου (αρχιτέκτων/μηχανικός), Αμαλία Καβάλη (ηθοποιός/οικονομολόγος), Κατερίνα Μαυρογεώργη (ηθοποιός/σκηνοθέτις), Λυδία Μιχαήλ (παραγωγός κινηματογράφου/τηλεόρασης), Μαντώ Παπαρρηγοπούλου (ηθοποιός)
Σοφία Πάσχου (σκηνοθέτις) Μαρία Τσιμά (ηθοποιός/συγγραφέας), Κατερίνα Φώτη (χορεύτρια/χορογράφος/δικηγόρος Αθηνών) έχουν ξεκινήσει σαν μια συλλογικότητα για την ισότητα των φύλων στην τέχνη. Ερευνούν θέματα που αφορούν, πέρα από τις αμοιβές και τις ποσοστώσεις γυναικών, το σεξισμό και τα στερεότυπα. Τα στατιστικά που έχουν συλλέξει είναι συντριπτικά. Για πρώτη φορά ανοίγουν ένα διάλογο για τη δουλειά και τη θέση της γυναίκας στην τέχνη.
“Ας βρούμε τη φωνή μας στον δημόσιο διάλογο. Ας φτιάξουμε ένα ευρύ δίκτυο, που να μας συνδέσει δυναμικά μεταξύ μας και με την κοινωνία”, επισημαίνουν. Μπορείτε να επικοινωνήσετε με την Πρωτοβουλία στο [email protected] και στη σελίδα facebook: WOM.A – WomeninArts. (Περισσότερα εδώ: Πρωτοβουλία εργαζόμενων γυναικών στις Τέχνες και τον Πολιτισμό κατά της έμφυλης βίας).
Ο κλάδος του Πολιτισμού μαστίζεται, καθώς αντιλαμβανόμαστε, όπως και άλλοι χώροι, από σεξιστικές συμπεριφορές, από φαινόμενα που φέρουν την κουλτούρα βιασμού, από την απαξίωση και τον αποκλεισμό των θυμάτων της παρενόχλησης ή της κακοποίησης στον χώρο της εργασίας τους. Τα φαινόμενα αυτά παρατηρούνται σε όλο το φάσμα των Τεχνών και ακολουθούν συγκεκριμένα μοτίβα σχέσεων εξουσίας.
Ο εργασιακός εκφοβισμός, η αντίληψη ότι, αν έχεις θέση εξουσίας, δικαιούσαι να ευτελίζεις όποιον θεωρείς υποδεέστερο είναι κάτι που έχουν βιώσει πολλές γυναίκες οι οποίες εργάζονται στο χώρο των τεχνών. Το θέμα είναι σοβαρό. Χρειάζεται υπευθυνότητα και όχι εντυπωσιασμούς.
Υπεύθυνα να μη γελάσουμε με το επόμενο σεξιστικό ανέκδοτο, με την επόμενη επίδειξη τοξικής αρρενωπότητας, να μη σιωπήσουμε στην επόμενη απειλή. Να γίνουμε πιο ανθρώπινοι με τους ανθρώπους…
Να σταματήσουμε να βρίσκουμε ελαφρυντικά, να επιτρέπουμε να ντροπιάζονται και να στοχοποιούνται τα θύματα. Να αντιμετωπίσουμε τις διακρίσεις λόγω φύλου και τη βία με βάση το φύλο. Nα δημιουργήσουμε τις συνθήκες που θα ευνοήσουν τον κλονισμό της κουλτούρας της βίας και δεν θα εκθέτουν κανέναν άνθρωπο στο φόβο.
Σε περιπτώσεις κακοποίησης να μη φοβηθούμε τη μνήμη, να μην τη σκοτώνουμε. Να καταγγείλουμε! Το γεγονός πως υπάρχουν άνθρωποι που θα νιώσουν την κραυγή μας, προσφέρει μια -μικρή έστω- αίσθηση ασφάλειας. Ακόμα κι αυτό είναι σημαντικό προς το παρόν…
- Eικόνα: Catherine Joh
