Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Στην Αθήνα του προπερασμένου αιώνα, μια πρωτεύουσα ταπεινή και φτωχική, το λεγόμενο ρολόι του Ελγίνου υπήρξε για πολλά χρόνια ορμητήριο και καταφύγιο για ρακένδυτους, φτωχόπαιδα, αλήτες, άστεγους και άλλα χαμίνια της γειτονιάς, που έμειναν γνωστοί στην Ιστορία ως οι «μάγκες του ρολογιού». «Εις τους περί τον πυργίσκο του Ωρολογίου στενούς και βορβορώδεις δρομίσκους ελίμναζον παιδία μέχρι εφήβων και νεανίσκων, ημίγυμνα, με τας σάρκας διαφαινομένας δια μέσου μόλις συγκρατουμένων ρακών, ρυπαρά, εκ γενετής άπλυτα, ασκεπή και γυμνόπαιδα, άεργα, με το στόμα πλήρες βωμολοχιών και βλασφημιών, αναιδώς καπνίζοντα, αποζώντα εκ της τύχης, έχοντας δοσολοψίας με την αστυνομία», έγραφε ο λογοτέχνης της εποχής Αριστοτέλης Κουρτίδης.
Είχαν μάλιστα και τη δική τους διάλεκτο. Για παράδειγμα, το κεφάλι το περιέγραφαν με τη φράση «Δόξα Πατρί», που είναι το κούτελο το οποίο δείχνει ο ιερέας με τα δάκτυλα, όταν λέει τη φράση «δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι αμήν». Η θέση του χεριού στη δοξολογία “Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι” βρίσκεται στο σημείο του προσώπου που είναι ακριβώς πάνω από τη μύτη, ανάμεσα στα φρύδια. Από αυτούς τους γαβριάδες της Πλάκας έμεινε μέχρι και σήμερα η χρήση αυτής της φράσης.
Όμως μην ξεχνάμε και τον διάσημο βυζαντινό στρατηγό Δοξαπατρή, που το κάστρο του (Δοξαπατρή ή Δοξαπατρί ή και Δόξα Πατρί) δεσπόζει ακόμα στην Αχαΐα κοντά στο χωριό Σκιαδάς, στα σύνορα των νομών Αχαΐας και Ηλείας στο νοτιοδυτικό άκρο του Ερυμάνθου, το Σκιαδοβούνι όπως λέγεται. Μην παραλείψουμε επίσης και την ομώνυμη οδό στο Κολωνάκι, όπου διαδραματίζεται η υπόθεση του έργου με το οποίο θα ασχοληθούμε.
Τώρα θα με ρωτήσετε από πού αντλεί, από πού ανασύρει ο Θοδωρής Αθερίδης, και τιτλοφορεί «Δοξαπατρή» τη νέα κωμωδία που παρουσιάζει -στο σταθερό πλέον «στέκι» του, το κομψότατο “Μικρό Παλλάς”; Φοβάμαι πως δεν θα μπορέσω να σας λύσω αυτή την απορία και ξέρετε γιατί; Διότι δεν έχει σημασία. Ο Αθερίδης εμπιστεύεται τη διαίσθησή του και φτιάχνει ένα συμβολικό έργο επικοινωνίας, αυτογνωσίας και διερεύνησης συναισθημάτων.
Μετά την αντεργκράουντ πολιτική σάτιρα «Πράματα και Θάματα», που παρουσίασε με επιτυχία επί δύο σεζόν, επανήλθε στο «Μικρό Παλλάς» με καινούριο έργο. Πρόκειται για μια κωμωδία, εμπνευσμένη από το δύσκολο καλοκαίρι του 2015, «ένα καλοκαίρι», που όπως σημειώνει ο ίδιος, «ο κόσμος είδε τις ελπίδες του να ζωντανεύουν, ύστερα να διαψεύδονται και τελικά να ματαιώνονται».
Σε αυτό συμπρωταγωνιστεί με τους Πέμυ Ζούνη, Ρένια Λουιζίδου, Λευτέρη Ελευθερίου, Ευαγγελία Συριοπούλου, Γιόσι αλλά και τη νεαρή ηθοποιό (και κόρη του) Φωτεινή Αθερίδη.
Η διαδικασία μέσω της τέχνης δίνει τη δυνατότητα να αγγίζεις συναισθήματα που υπήρξαν ή υπάρχουν, η δύναμη της αποστασιοποίησης σε φέρνει αντιμέτωπο με συμβάντα του παρελθόντος ή του παρόντος. Προστατευμένος όμως και θετικά εκτεθειμένος από το γέλιο και το χιούμορ, το σαρκασμό, τη λύτρωση και το παιχνίδι.
Στο έργο ένας παπάς, ο διαταραγμένος γιος του και η ακτιβίστρια κόρη του που προσπαθούν να διαχειριστούν την καινούργια πραγματικότητα, μια παιδίατρος που προσπαθεί να αποτρέψει την αυτοκτονία της κόρης της με τη βοήθεια της αδερφής της, αλλά και ένας αινιγματικός Γιαπωνέζος μπλέκονται σε ένα, όπως λέει ο ίδιος ο συγγραφέας και σκηνοθέτης, «σύγχρονο ιλαρομελόδραμα, που διαδραματίζεται σε μια χώρα σαν την Ελλάδα, σε μια πόλη σαν την Αθήνα, σε μια περιοχή σαν το Κολωνάκι, με προβλήματα και θέματα σαν τα δικά μας…».
Το να παρουσιάσεις στη σκηνή συναισθήματα, άγχη, τραύματα που βρίσκονται σε χαώδη κατάσταση μέσα στο ανθρώπινο μυαλό, απελευθερώνονται και ταυτόχρονα δομούνται, είναι μια εξαιρετικά λεπτή και ευαίσθητη τέχνη. Αναλυτική και σχεδόν χειρουργικής ακρίβειας και σοβαρότητας.
Πώς μπορεί ο ηθοποιός να υποκρίνεται με φυσικότητα μέσα σε ένα μυθικό σύμπαν; Ο ηθοποιός περιβάλλεται από μυστήριο. Η τέχνη του είναι η τέχνη της αυθεντικής παρουσίας. Στο έργο, που είναι μύθος, ζουν και κινούνται ηθοποιοί που πρέπει να είναι αυθεντικοί και στη συγκεκριμένη παράσταση είναι.
Ο συγγραφέας και σκηνοθέτης απευθύνεται στο ένστικτό του που το σέβεται και το έχει ασκήσει πολύ καλά. Στη μνήμη που υπήρχε πριν από αυτόν. Το θέατρο είναι ένα βήμα για να εκθέσει ως δημιουργός, με εφόδιά του το εύρημα και τη φαντασία, τη φιλοσοφία του για τη ζωή.
Δύο βράδια στο Κολωνάκι
Η δράση του λαμβάνει χώρα σε μια διπλοκατοικία στην οδό Δοξαπατρή στο Κολωνάκι και εκτυλίσσεται μέσα σε δύο βράδια, ένα στα τέλη Ιουλίου και ένα τρεις εβδομάδες μετά, την 17η Αυγούστου. Στον πρώτο όροφο της κατοικίας διαμένει ένας παπάς με τον διαταραγμένο ψυχικά γιο του, που δέχεται την επίσκεψη της ακτιβίστριας κόρης του και του Ιάπωνα συντρόφου της, οι οποίοι του αναγγέλλουν το γάμο τους. Στο δεύτερο όροφο, ζει μια παιδίατρος που προσπαθεί να αποτρέψει την αυτοκτονία της κόρης της με τη βοήθεια της τηλεοπτικής αστρολόγου αδερφής της. Και οι επτά ήρωες θα έρθουν αντιμέτωποι με την προσωπική τους αλήθεια. Στη σκηνή του θεάτρου «Μικρού Παλλάς», όλος ο θίασος βρίσκεται αντιμέτωπος με τον εαυτό του. Ο Γιαπωνέζος, εμβρόντητος, παίζει κι αυτός το μυστικό του ρόλο στην παράσταση.
Οι μεγάλες αλήθειες
Είναι -θεωρώ- δύσκολο να γράφεις, να σκηνοθετείς και να ερμηνεύεις σε μια παράσταση. Όμως ο σωστός θεατράνθρωπος βρίσκει την αρμονία ανάμεσα στα στοιχεία που αλληλοαποκλείονται. Έτσι και γίνεται στο «Δοξαπατρή» με τον Θοδωρή Αθερίδη.
Η ζωή, οι σχέσεις, οι μεγάλες αλήθειες, η φιλία, ο άνθρωπος και το εγώ του, οι εναλλαγές της ζωής, το τραγικό, το κωμικό, η απαισιοδοξία και η αισιοδοξία, αυτός που αποχωρεί και τα πρόσωπα που συνεχίζουν είναι εκεί, δομημένα και αυθεντικά. Χωρίς να βαραίνει, το κείμενο του Αθερίδη αγγίζει απευθείας την καρδιά και απευθύνεται μόνο σε καλοπροαίρετους ανθρώπους ή σε ψαγμένους, σε όσους είναι έτοιμοι να ακούσουν. Το έργο δεν είναι κωμωδία. Είναι ένας συνδυασμός ευθυμίας και τραγωδίας, μια ιλαροτραγωδία. Δηλαδή το θεατρικό εκείνο είδος της τραγωδίας της οποίας η υπόθεση εκτυλίσσεται από τραγική σε κωμική. Έτσι κατ’ επέκταση ως έκφραση χαρακτηρίζεται και κάθε θλιβερή κατάσταση που έχει όμως κωμική έκβαση. Παράσταση πολύπλοκη, κοινωνική, βαθύτατα παιδευτική, που αγγίζει τις αρχέτυπες ανάγκες του ανθρώπου για δράση, παραλλαγή και θέαση της πραγματικότητας.
Η πραγματικότητα του καθενός μας είναι γεμάτη από ψευδαισθήσεις, ίσως επειδή η αλήθεια συχνά μας φαίνεται αβάσταχτη. Η αλήθεια όμως είναι τόσο αναγκαία, που η άγνοιά της έχει υψηλό κόστος.
Οι περισσότεροι δεν θέλουν να αντικρίσουν κατάματα την προσωπική τους ιστορία και δεν συνειδητοποιούν επομένως ότι, στην ουσία, η ιστορία τους τούς καθορίζει συνεχώς στο παρόν. Πεισματικά επιλέγουν να ζουν μέσα σε μια απωθημένη και ανεπίλυτη κατάσταση, σε μια κατάσταση παγιωμένη.
Δεν συνειδητοποιούν ότι φοβούνται και αποφεύγουν κινδύνους. Καθοδηγούνται από ασυνείδητες αναμνήσεις και απωθημένα συναισθήματα και ανάγκες, τα οποία, όσο παραμένουν ασυνείδητα και αξεδιάλυτα, συχνά καθορίζουν, με σχεδόν διαστροφικό τρόπο, καθετί που κάνουν ή δεν κάνουν.
Το «Δοξαπατρή» είναι παραβολικός λόγος που διεισδύει σαν μήνυμα. Είναι πέρα από την αντικειμενική περιγραφή. Μας ξεναγεί σε βαθύτερες πτυχές των αισθημάτων. Ξεπερνά το επιφανειακό. Είναι η αλήθεια ειπωμένη με τη μορφή μιας ιστορίας. Αλήθεια εκφρασμένη αφηγηματικά. Μας λέει ότι οφείλουμε να είμαστε ανοιχτοί στην πληρότητα της ζωής. Να μη συρρικνώνουμε την πραγματικότητα. Τα νέα δεδομένα έχουν έρθει, μας επισημαίνει. Το αν θα τα διαχειριστούμε και πώς είναι στη δική μας ευχέρεια.
Η παράσταση μού άρεσε και -όπως διαπίστωσα- αρέσει και στο κοινό που την παρακολουθεί. Λειτουργεί σαν απαλή πίεση στο στέρνο, σαν συναισθηματική φόρτιση που δημιουργείται όταν ενεργοποιείται το τσάκρα του ηλιακού πλέγματος. Γιατί ναι, το αντίδοτο μιας σκληρής αλήθειας είναι η αγάπη και μόνο. «Δεν μπορείς πάντα να παίρνεις αυτό που θέλεις, αλλά αν προσπαθήσεις μερικές φορές μπορεί να βρεις αυτό που χρειάζεσαι», είχε πει κάποτε ο Mick Jagger. Εκτίμησε, λοιπόν, τα πράγματα που έχεις. Στη ζωή, παίρνεις ό, τι βάζεις. Το μόνο πρόσωπο που μπορεί να σε κάνει ευτυχισμένο είσαι εσύ.
Συντελεστές
Στην παράσταση ο Λευτέρης Ελευθερίου έχει αναλάβει να δώσει με τον ρόλο του στιγμές γέλιου αλλά σίγουρα ο ρόλος του δεν είναι απολύτως κωμικός.
Ο Θοδωρής Αθερίδης σε έναν ήρεμο ρόλο δρα σαν καταλύτης και οδηγεί τους χαρακτήρες στο ξεγύμνωμα της ψυχής τους μπροστά στο κοινό.
Η Πέμη Ζούνη σταθερή αξία, υπέροχη ηθοποιός με βαθύ βλέμμα και βελούδινη υπήνεμη φωνή.
Η Ρένια Λουιζίδου πληθωρική με εξαιρετική αίσθηση του χιούμορ.
Η Φωτεινή Αθερίδου λίαν χαριτωμένη, φυσικότατη και αφοπλιστική.
Η Ευαγγελία Συριοπούλου εντυπωσιακή παρουσία και ταλαντούχα.
Συμπαθέστατος και ο Γιόσι.
Τα σκηνικά έργου της Αθανασίας Σμαραγδή, τα κοστούμια του Άγη Παναγιώτου, οι ευρηματικές και μοντέρνες χορογραφίες της Ελένης Γκασούκα, η αρωγή της νεαρής σκηνοθέτιδας Αγνής Χιώτη ως βοηθού του κ. Αθερίδη, οι φωτισμοί του Χρήστου Τζιόγκα και οι μουσικές επιλογές (Θοδωρής Αθερίδης) στα απόλυτα πλεονεκτήματα της παράστασης.
Ταλαντούχοι, αφοσιωμένοι, εργατικοί, με αγάπη για το θέατρο οι συντελεστές. Βέβαια το επίπεδο της θεατρικής παιδείας μπορεί να μην είναι υψηλό στη χώρα μας, όμως οι πιο προικισμένοι καλλιτέχνες έχουν αποκτήσει μια θεατρική αυτομόρφωση.
Το μικρό μέγεθος του θεάτρου και το ημικυκλικό σχήμα του εξυπηρετεί την αμεσότητα με τους ηθοποιούς και σε κάποια σημεία νομίζεις ότι αποτελείς μέρος της πλοκής.
Το «Δοξαπατρή» σε αγγίζει και σε προβληματίζει. Οι ηθοποιοί ερμηνεύουν εξαιρετικά βασισμένοι σε ένα θεατρικό με σύγχρονες αλήθειες. Με ρυθμό, συναίσθημα, γέλιο και συγκίνηση.
Μια ζεστή αγκαλιά
Μεστό κείμενο με ήρωες καθημερινούς ανθρώπους, της διπλανής πόρτας, που ζουν ανάμεσά μας, έρχονται αντιμέτωποι και παλεύουν να ελέγξουν τις προσωπικές τους αλήθειες. Τι μας εμποδίζει να ξεπεράσουμε τα συναισθήματα μας.
Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε κάθε μικρή ή μεγάλη απώλεια.
Τι μπορεί να γιατρέψει την ψυχή μας και τι να γλυκάνει τον πόνο μας.
Η αγκαλιά είναι ένας τρόπος, ένας τρόπος να πούμε «ξέρω πώς αισθάνεσαι». Αυτός ο τρόπος μας δίνει τη δυνατότητα να γινόμαστε κατανοητοί με τρόπους που πολλές φορές οι λέξεις δεν μπορούν να μεταφέρουν.
Το έργο του Θοδωρή Αθερίδη έχει το αποτέλεσμα μιας ζεστής αγκαλιάς. Κάθε φορά που είμαστε καταπονημένοι ή κακοδιάθετοι, δεν λαχταράμε την επαφή; Μια αγκαλιά, να κρατήσουμε ένα χέρι, μια σύνδεση που να μπορεί να εκδηλωθεί με έναν απτό τρόπο; Αυτό ακριβώς!
Σύνδρομο Τουρέτ
Το έργο -μεταξύ άλλων- μας συστήνει και τους τουρετικούς ανθρώπους. Λίγοι τους ξέρουμε. Όσοι όμως πάσχουν, επειδή βρίζουν και κάνουν άθελά τους σπασμωδικές κινήσεις, υποφέρουν πολύ. Πολλοί άνθρωποι με το σύνδρομο Τουρέτ κατακλύζονται από την τουρετική τους προσωπικότητα, καταντούν αγχώδεις και εγωκεντρικοί, αποτραβιούνται από τον κόσμο ή ο κόσμος τους αποκλείει.
Όμως υπάρχουν τουρετικοί που τα καταφέρνουν πολύ καλά στη ζωή τους, ενώ κάποιες φορές το Τουρέτ μπορεί να τους δώσει και πλεονέκτημα επιβίωσης. Η εντατική, παθιασμένη προσοχή σε κάθε λεπτομέρεια, η μόνιμη αναζήτηση κάτω από την επιφάνεια, η εξέταση και η ανάλυση είναι χαρακτηριστικά του ανήσυχου, διερευνητικού τουρετικού νου.
Ακατανόητες γκριμάτσες, κινήσεις του σώματος που δεν μπορούν να ελεγχθούν, ξαφνικές κραυγές. Αυτά είναι κάποια από τα συμπτώματα του συνδρόμου Τουρέτ. Πρόκειται για μια νευροψυχιατρική διαταραχή, η οποία εμφανίζεται συνήθως στην παιδική ηλικία ή στην εφηβεία.
Η διαταραχή αυτή οφείλεται στην υπερέκκριση της ντοπαμίνης, μιας ουσίας που παίζει το ρόλο του νευροδιαβιβαστή. Χρησιμοποιείται δηλαδή από τα νευρικά κύτταρα για να επικοινωνούν μεταξύ τους. Στους ασθενείς με σύνδρομο Τουρέτ, η συνεργασία αυτή μεταξύ των διαφόρων κέντρων του εγκεφάλου είναι προβληματική.
Υπάρχουν τουρετικοί συγγραφείς, μαθηματικοί, ηθοποιοί, τζόκεϊ, οικοδόμοι, κοινωνικοί λειτουργοί, μηχανικοί, αθλητές, ακόμα και χειρουργοί.
Ένα ακόμα παράξενο χαρακτηριστικό των τουρετικών είναι ότι το αυτί τους «αρπάζει» κάποιες παράξενες λέξεις και τις λένε όταν δεν υπάρχει κανένας λόγος να τις πουν.
Αυτό το παράξενο σύνδρομο καταδεικνύει με τον πιο γκροτέσκο τρόπο την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης.
Και αποδεικνύει το αυτονόητο (αυτό που θα έπρεπε να είναι αυτονόητο): Ότι κάθε άνθρωπος είναι πρωτίστως άνθρωπος. Όσο παράξενος και να μας φαίνεται.
Το Σύνδρομο Tourette (Τουρέτ) ή αλλιώς Σύνδρομο Gilles de la Tourette ονοματοδοτήθηκε προς τιμήν του Ζωρζ Αλμπέρ Εντουάρ Μπρούτους Ζιλ ντε λα Τουρέτ (1859–1904), ενός Γάλλου γιατρού και νευρολόγου που δημοσίευσε μια έκθεση για εννέα ασθενείς με σύνδρομο Τουρέτ το 1885.
Ταυτότητα παράστασης
Κείμενο/Σκηνοθεσία παράστασης: Θοδωρής Αθερίδης
Σκηνικά έργου: Αθανασία Σμαραγδή
Κοστούμια ηθοποιών: Άγης Παναγιώτου
Χορογραφίες ηθοποιών: Ελένη Γκασούκα
Σχεδιασμός Φωτισμών σκηνής: Χρήστος Τζιόγκας
Μουσική Επιμέλεια: Θοδωρής Αθερίδης
Βίντεο Παράστασης: Θοδωρής Αθερίδης
Βοηθός Σκηνοθέτη: Αγνή Χιώτη
Πρωταγωνιστούν:
Θοδωρής Αθερίδης, Πέμη Ζούνη, Ρένια Λουιζίδου, Λευτέρης Ελευθερίου, Ευαγγελία Συριοπούλου, Φωτεινή Αθερίδου και ο Γιόσι.
* ΜΙΚΡΟ ΠΑΛΛΑΣ
Θέατρο
Διεύθυνση: Αμερικής 2 (στοά Σπυρομήλιου), City Link, Κέντρο Αθήνας
Τηλέφωνο: 21 0321 0025
