20.4 C
Athens
Πέμπτη 28 Μαρτίου 2024

Δημήτρης Καλούμενος: Ο φωτογράφος του πογκρόμ κατά των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης

Οι περισσότερες φωτογραφίες με τις οποίες έγιναν γνωστοί οι βανδαλισμοί κατά των Ελλήνων της Πόλης το 1955 φέρουν την υπογραφή του. Είναι ο μαχητής φωτογράφος των Σεπτεμβριανών, Δημήτρης Καλούμενος.

Ο Δημήτρης Καλούμενος γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1912 και ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές του σπουδές στο Ζωγράφειο Λύκειο Κωνσταντινουπόλεως. Το 1932 ξεκίνησε τη συνεργασία του με το Αθηναϊκό Πρακτορείο ως ανταποκριτής.

Το 1940 ορίζεται επίσημος φωτογράφος του Οικουμενικού Πατριαρχείου και το 1941 ξεκινάει συνεργασία με τις βρετανικές διπλωματικές αρχές στην Κωνσταντινούπολη, στο Τμήμα Φωτογραφίας, η οποία θα διαρκέσει έως το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στη συνέχεια, συνεργάζεται ως δημοσιογράφος-ανταποκριτής με τις εφημερίδες Έθνος και Μακεδονία.

Το γεγονός που σφράγισε όμως τη ζωή του, προσωπικά και επαγγελματικά, ήταν η νύχτα του πογκρόμ κατά των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης, στις 6 και 7 Σεπτεμβρίου 1955. Φωτογραφίζει τα γεγονότα και οι φωτογραφίες του δημοσιεύονται στο διεθνή Τύπο.

 

 

Οι φωτογραφίες αυτές αποτέλεσαν τη συντριπτική πλειονότητα των φωτογραφικών τεκμηρίων για τα τραγικά γεγονότα, όταν ο στρατιωτικός εισαγγελέας που ασχολήθηκε με την υπόθεση δημοσίευσε μετά θάνατον και τις φωτογραφίες που συμπεριελήφθησαν την εποχή εκείνη στο φάκελο της ανακρίσεως.

Στις 28 Ιανουαρίου 1958 απελαύνεται από την Τουρκία κατηγορούμενος για αντιτουρκική δράση. Στην Αθήνα συμβάλλει στην ίδρυση του Σωματείου Απελαθέντων Κωνσταντινουπολιτών, στο οποίο διετέλεσε γενικός γραμματέας επί 15 χρόνια.

Από το 1961 έως το 1967 φωτογραφίζει και αρθρογραφεί για το περιοδικό Ρομάντζο και το 1974 προσελήφθη στο υπουργείο Τύπου.

Ο Δημήτρης Καλούμενος είχε βραβευθεί με σειρά τιμητικών διακρίσεων και μεταλλίων. Ιδιαίτερη ήταν η βράβευσή του από την Ακαδημία Αθηνών για την όλη δράση του και για το βιβλίο του «Η σταύρωση του Χριστιανισμού».

Είχε εκδώσει, επίσης, τα έργα: «Το ξερίζωμα του Ελληνισμού», «Η νύκτα του Αγίου Βαρθολομαίου», «Τα τραγικά γεγονότα της Κωνσταντινουπόλεως», «Μικρά Ασία: ο υπό τουρκικής κατοχής ιερός χώρος των Ελλήνων», «Χάρτης της Μ. Ασίας» (με στατιστικά στοιχεία του Ελληνισμού προ της Μικρασιατικής Καταστροφής).

 

Ο Δημήτριος Καλούμενος, μία από τις μεγαλύτερες μορφές του ελληνικού φωτορεπορτάζ, που έμεινε γνωστός στο χώρο της δημοσιογραφίας με το ψευδώνυμο «Κωνσταντινουπολίτης», γεννήθηκε το 1912, στην Κωνσταντινούπολη, από γονείς Τηνιακούς. Η καταγωγή του πατέρα του ήταν από το Κτικάδο και της μητέρας του από τη Στενή της Τήνου. Μαθητής ακόμα, βίωσε τα γεγονότα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, της Μικρασιατικής Καταστροφής και του σταδιακού αφελληνισμού της Πόλης.

Έδειξε από νωρίς ιδιαίτερη κλίση για τη δημοσιογραφία. Το 1933 ανέλαβε θέση στελέχους στο Πρακτορείο Εφημερίδων Κωνσταντινούπολης.

 

Ο Δημήτριος Καλούμενος καταγόταν από οικογένεια φωτογράφων. Ο πατέρας του Πέτρος από το 1890 ήταν μύστης της φωτογραφικής τέχνης. Ο θείος του Ματθαίος ασχολείτο επαγγελματικά με τη φωτογραφία από το 1900 και ήδη το 1918 λειτουργούσε, συνεταιρικά με κάποιον Ιταλό, ένα μεγάλο κατάστημα, το «Φωτοσπόρ». Το 1924 δημιούργησε το μεγαλύτερο φωτογραφείο στην Τουρκία, το «Fotolumiere», αντιπροσωπεύοντας αγγλικές, γαλλικές και γερμανικές εργοστασιακές φίρμες.

Παίρνοντας τα πρώτα μαθήματα φωτογραφίας από την οικογένειά του, ο Δ. Καλούμενος προσλήφθηκε το 1940 από τον Πατριάρχη Βενιαμίν ως φωτογράφος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ενώ επί των ημερών του Αθηναγόρα Α΄ (1940-58), διετέλεσε επίσημος φωτογράφος-δημοσιογράφος της Πατριαρχικής Αυλής. Με το φακό του απαθανάτισε μία σειρά από γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία του Ελληνισμού και της γειτονικής μας χώρας. Επισκέψεις επισήμων, πορτρέτα πατριαρχών, δημόσια κτήρια, ναοί, εκκλησιαστικά κειμήλια, τοποθεσίες, αλλά και περιστατικά που συγκλόνισαν την εκκλησιαστική ζωή, όπως το βουλγαρικό σχίσμα.

«Η φωτογραφία δεν είναι απλά μια όμορφη απασχόληση. Τη θεωρώ επιστήμη της αιωνιότητας», έλεγε. «Τώρα είναι όλα εύκολα. Τότε έπρεπε να είσαι χημικός, να γνωρίζεις τη χρήση του φαρμάκου για τα φιλμ, του χαρτιού, να ελέγχεις τη θερμοκρασία. Είναι σπουδαίο, όμως, επάνω στο λευκό χαρτί που βάζεις στη λεκάνη ν’ αρχίσει να αποτυπώνεται μια εικόνα».

 

 

Από το 1948 ήταν ο Διευθυντής του Πρακτορείου Διανομής Αθηναϊκού Τύπου στην Πόλη. Υπήρξε στην Κωνσταντινούπολη ανταποκριτής του γερμανικού περιοδικού “Photo-Magazin”. Όντας στην Κωνσταντινούπολη, από το 1936 δημοσιογραφούσε ως ανταποκριτής πολλών ελληνικών εφημερίδων Αθηνών και Θεσσαλονίκης.

Το σημαντικότερο από τα ντοκουμέντα του Δ. Καλούμενου είναι η καταγραφή της τουρκικής επίθεσης στην Κωνσταντινούπολη, στις 6-7 Σεπτεμβρίου του 1955, όπου σκοτώθηκαν είκοσι δύο άτομα, κάηκαν τριάντα επτά χριστιανικοί ναοί, καταστράφηκαν άλλοι 67, καθώς και σχολεία, δύο χιλιάδες σπίτια και τέσσερις χιλιάδες καταστήματα Ελλήνων. Παρά την επιβολή του στρατιωτικού νόμου που απαγόρευε τις φωτογραφίσεις, ο Δ. Καλούμενος κατόρθωσε να τραβήξει χίλιες φωτογραφίες χρησιμοποιώντας μία μηχανή Leica, που η οικογένειά του κρατάει ακόμα ως ενθύμιο. «Ήμουν τόσο εξασκημένος στη φωτογραφία, που τραβούσα πολύ γρήγορα, χωρίς καν να σηκώσω τη μηχανή στο μάτι μου», θυμάται σήμερα ο ίδιος. Τετρακόσιες από αυτές περιλαμβάνονται στο λεύκωμα “Η Σταύρωση του Χριστιανισμού” που βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών.

Ο Δ. Καλούμενος ήταν ο πρώτος που έβγαζε έγχρωμες φωτογραφίες στην Τουρκία, εφαρμόζοντας την τεχνική που διαδόθηκε το 1951 στο Λεβερκούζεν της Γερμανίας. Το πρώτο αντιστρεπτό έγχρωμο φιλμ, το Kodachrome, είχε κυκλοφορήσει από την Kodak το 1936. Ωστόσο, μόνο μετά το 1951 έγινε δυνατή η τυποποίηση στην εκτύπωση των έγχρωμων φωτογραφιών.

Λάτρης της τεχνολογίας, ο Δ. Καλούμενος, χρησιμοποιούσε πάντοτε τα νέα επιτεύγματα στο χώρο των φωτογραφικών μηχανών: Roleflex, Blaubell, με μεγεθυντήρες Leica, Russell και φίλτρα Quaim Hunter. Δίδαξε, μάλιστα, για δύο χρόνια φωτογραφία στη Θεολογική Σχολή. «Πολλοί από τους σημερινούς μητροπολίτες έχουν μάθει από εμένα πώς να τραβούν πόζες και να πλένουν τα φιλμ».

 

 

Παράλληλα, ασχολήθηκε ενεργά με τη δημοσιογραφία, διατελώντας συνεργάτης στα γραφεία Τύπου της Αγγλικής Πρεσβείας (1941-48) και του Ελληνικού Προξενείου (1943-58), στην Κωνσταντινούπολη. Διετέλεσε διευθυντής στο Πρακτορείο Εφημερίδων της Κωνσταντινούπολης (1948-58). Ωστόσο, εκείνο που ενόχλησε ιδιαίτερα τις τουρκικές αρχές ήταν η δημοσιογραφική του ιδιότητα και για η φωτογράφηση των γεγονότων της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου 1955. Έτσι, το 1957 συνελήφθη και φυλακίστηκε για τρίτη φορά στη σταδιοδρομία του από το καθεστώς της Άγκυρας. Υποβλήθηκε σε βασανιστήρια, και απελάθηκε με την κατηγορία του «εχθρού της Τουρκικής Δημοκρατίας».

Μετά την απέλασή του από την Τουρκία στις 28 Ιανουαρίου 1958, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου συνεργάστηκε με τις εφημερίδες «Έθνος», «Βήμα» και «Μακεδονία», ενώ ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα στο «Σωματείο Απελαθέντων εκ Τουρκίας», και τον προσφυγικό «Σύλλογο Ιμβρίων-Τενεδίων-Κωνσταντινουπολιτών-Ανατολικοθρακών Κομοτηνής», στα οποία υπήρξε ιδρυτικό μέλος και επίτιμος πρόεδρός του. Υπήρξε, εξάλλου, ιδρυτικό μέλος του Λουριδείου Ιδρύματος «Μνήμαι της Πόλεως», όπου δημιούργησε και φωτογραφικό τμήμα, με σκοτεινό θάλαμο εμφανίσεως και στο οποίο έχει δωρίσει μεγάλο αριθμό βιβλίων της βιβλιοθήκης του. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος και μέλος του Δ.Σ. της Εταιρείας Προστασίας Εθνικής Κληρονομιάς, που ιδρύθηκε το 1975 και που είχε έδρα το Μέγαρο της Ενώσεως Κωνσταντινουπολιτών. Ως εκπρόσωπος της Εταιρείας είχε δώσει πολλές συνεντεύξεις στον Τύπο, στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Επιμελήθηκε και το βιβλίο της Εταιρείας Μικρά Ασία. Ο υπό τουρκικής κατοχής ιερός χώρος των Ελλήνων (1996).

Υπήρξε μέλος της ΕΣΗΕΑ και συνέχισε να ασχολείται επαγγελματικά με τη φωτογραφία έως το 1975.

 

 

Οι χιλιάδες ασπρόμαυρες και έγχρωμες φωτογραφίες που έφερε από την Πόλη ο Δ. Καλούμενος εμπλούτισαν τα αρχεία διαφόρων κωνσταντινουπολιτικών σωματείων. Το φωτογραφικό του αρχείο των γεγονότων της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου 1955 της Πόλης, το έχει δωρίσει στο Υπουργείο Εξωτερικών. Επί 12 χρόνια 400 φωτογραφίες από τον ξεριζωμό του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας και της Πόλης σε μέγεθος 30×40 παρουσιάστηκαν με κινητή έκθεση σε όλη την Ελλάδα, κυρίως σε στρατόπεδα εκπαίδευσης του στρατού.

Δημιούργησε, το 1974, το Γραφείο Τουρκικών Θεμάτων στο Γραφείο Τύπου του υπουργείου Προεδρίας, διατηρώντας επί μία εικοσαετία τη θέση του υπεύθυνου για τη λειτουργία του, έως το 1994. Ο ίδιος συμμετείχε συχνά ως φωτογράφος σε αποστολές του Γραφείου στο εξωτερικό.

Είχε μεγάλη αγάπη για την Τήνο, και το 1975 εξέδωσε έγχρωμο ιστορικό, γεωπολιτικό και τουριστικό χάρτη της Τήνου με περίληψη της ιστορίας της Τήνου και με ιστορικές και γεωγραφικές αναφορές.

Επιμελήθηκε το χάρτη «Μικρά Ασία, η εθνική μας κληρονομιά», με συγκεντρωτικό πίνακα του πληθυσμού της Μικράς Ασίας το 1922, που εξέδωσε η Εταιρεία Προστασίας Εθνικής Κληρονομιάς.

Τιμήθηκε για την προσφορά του στον Ελληνισμό της Ανατολίας από την Ακαδημία Αθηνών (1979), το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το Γενικό Επιτελείο Στρατού, το Ίδρυμα της Παναγίας Σουμελά και αρκετά κωνσταντινουπολίτικα σωματεία, ενώ εκλέχθηκε αντεπιστέλλον μέλος της Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών.

Απεβίωσε στις 13 Ιανουαρίου 2006.

Σχετικά άρθρα

Κυνηγήστε μας

6,398ΥποστηρικτέςΚάντε Like
1,713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε


Τελευταία άρθρα

- Advertisement -