Διαδικτυακός εκφοβισμός: Μπορούμε να σταματήσουμε τη νέα μορφή βίας;

Η βία λαμβάνει ποικίλες μορφές και δεν υπάρχει ένας καθολικός ορισμός της. Συνήθως ως βία ορίζεται η χρήση της φυσικής δύναμης ή της πίεσης – απειλής εναντίον ενός μεμονωμένου ατόμου ή κατά μιας ομάδας που μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο, στον τραυματισμό ή στη γένεση ψυχολογικών διαταραχών. Η βία είναι μια μορφή έκφρασης του θυμού ή του φόβου, και αποτελεί μια φυσιολογική ανθρώπινη αντίδραση.

Ο όρος διαδικτυακός εκφοβισμός (αγγλικά: Cyber-bullying) αφορά τον εκφοβισμό, την απειλή, την ταπείνωση ή την παρενόχληση παιδιών, προεφήβων και εφήβων που δέχονται μέσω της χρήσης του Διαδικτύου, κινητών τηλεφώνων είτε άλλων ψηφιακών τεχνολογιών από ομηλίκους τους.

Η διαφορά της Διαδικτυακής παρακολούθησης και παρενόχλησης από τον διαδικτυακό εκφοβισμό

Στον Διαδικτυακό εκφοβισμό παρατηρείται η συμμετοχή συνομήλικων και από τις δύο πλευρές, ή τουλάχιστον η συμμετοχή ενός ενήλικα υποκινούμενη από κάποιον ανήλικο εναντίον άλλου ανηλίκου. Στην περίπτωση που παρατηρηθεί εμπλοκή ενηλίκου χρησιμοποιούνται οι οροί διαδικτυακή παρενόχληση (Cyber-Harassement) είτε η Διαδικτυακή παρακολούθηση (Cyber-Stalking). O όρος διαδικτυακός εκφοβισμός, εν αντιθέσει με τη σεξουαλική παρενόχληση, δεν χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις, κατά τις οποίες ένας ενήλικας προσπαθεί να οδηγήσει ανηλίκους σε μη διαδικτυακές συναντήσεις δελεάζοντάς τους. Ωστόσο, συχνά παρατηρείται στον διαδικτυακό εκφοβισμό η ανάμειξη ενός η περισσότερων ενηλίκων, οι οποίοι ικανοποιούνται μέσα από τη διαδικτυακή σεξουαλική παρενόχληση των ανήλικων θυμάτων.

Αίτια

Συχνά οι νέοι εκτίθενται στον διαδικτυακό εκφοβισμό εξαιτίας της βίωσης έντονων συναισθημάτων όπως θυμός, απόγνωση είτε πάλι και εκδίκηση, που μπορεί να προέρχεται τόσο από τις προβληματικές σχέσεις που υπάρχουν στο οικογενειακό περιβάλλον όσο και εξαιτίας μιας ευρύτερης κοινωνικής δυσλειτουργικότητας που παρουσιάζει το άτομο. Σε μερικές περιπτώσεις ο Διαδικτυακός εκφοβισμός αποτελεί μορφή ψυχαγωγίας στοχεύοντας στην εκδήλωση ποικίλων αντιδράσεων και στην ικανοποίηση αναγκών που σχετίζονται με την επιβολή εξουσίας και ελέγχου. Σπανιότερα, η αποστολή μηνυμάτων σε λάθος παραλήπτες μπορεί να αποτελέσει αιτία του φαινομένου.

Μορφές διαδικτυακού εκφοβισμού

-Επαναλαμβανόμενη αποστολή ηλεκτρονικών ή τηλεφωνικών μηνυμάτων
-Παρέμβαση και παρενόχληση οποιασδήποτε διαδικτυακής δραστηριότητας του ατόμου
-Είσοδος σε προσωπικούς διαδικτυακούς λογαριασμούς του ατόμου
-Αποστολή φωτογραφιών του ατόμου ή αλλού είδους μαγνητοσκοπημένου υλικού
-Αποστολή προσωπικών πληροφοριών του ατόμου σε πολλαπλούς παραλήπτες
-Αποστολή απειλητικών μηνυμάτων σε αλλά άτομα υποκρινόμενοι το άτομο που εκφοβίζεται
-Υποκίνηση τρίτων για διαδικτυακή παρακολούθηση και παρενόχληση του ατόμου

Η συχνότητα των απειλών

-Η επικοινωνία πραγματοποιείται μόνο μία φορά
-Η επικοινωνία επαναλαμβάνεται με ίδιο ή διαφορετικό τρόπο
-Η επικοινωνιακή δραστηριότητα αυξάνεται
-Τρίτα άτομα εμπλέκονται στην επικοινωνία με αποτέλεσμα το άτομο να λαμβάνει μηνύματα από διαφορετικούς παραλήπτες

Αντιμετώπιση του διαδικτυακού εκφοβισμού

-Αγνόηση ενοχλητικών μηνυμάτων, σε περίπτωση ωστόσο απειλών συνιστάται αναφορά των μηνυμάτων και λήψη προληπτικών μέτρων.
-Αποκλεισμός του αποστολέα που στέλνει απειλητικά ή ενοχλητικά μηνύματα
-Προειδοποίηση του αποστολέα
-Αναφορά του περιστατικού στην Αστυνομία είτε σε κάποια αρμόδια υπηρεσία Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος
-Αναφορά της περίστασης στον γονέα ή τον κηδεμόνα του ατόμου.

Στατιστικά στοιχεία

Περίπου 15-35% των νέων έχει πέσει θύμα διαδικτυακού εκφοβισμού
10-20% των νέων παραδέχεται την ανάμειξή του σε διαδικτυακό εκφοβισμό
Τα κορίτσια ενδέχεται να εμπλακούν συχνότερα από όσο τα αγόρια σε περιστατικά διαδικτυακού εκφοβισμού
Η πλειονότητα των ατόμων που υφίστανται είτε ασκεί διαδικτυακό εκφοβισμό είναι ηλικίας 12-16 ετών.

Είδη παρατηρητών στον διαδικτυακό εκφοβισμό

Όπως ακριβώς και στον σχολικό εκφοβισμό, έτσι και στον διαδικτυακό εκφοβισμό – που μπορεί να αποτελέσει προέκταση του πρώτου – καταγράφονται κυρίως δύο είδη παρατηρητών (bystanders):

Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι επιβλαβείς για το θύμα παρατηρητές, καθώς επιδοκιμάζουν τη συμπεριφορά του θύτη ενισχύοντας έτσι την ένταση του εκφοβιστικού γεγονότος ή άλλοτε παρατηρούν το περιστατικό με απάθεια δίχως να σημειώνουν κάποια αντίδραση ή παρέμβαση για την καταστολή του εκφοβισμού.
Σε αντίθεση με την πρώτη κατηγορία, οι βοηθοί παρατηρητές αντιδρούν άμεσα και ενεργά στο συμβάν του Διαδικτυακού εκφοβισμού. Παράλληλα, στοχεύουν στην κινητοποίηση περισσότερων ατόμων για την καταπολέμηση του Διαδικτυακού εκφοβισμού.

Συνέπειες

Το φαινόμενο του Διαδικτυακού εκφοβισμού εγκυμονεί σοβαρές επιπτώσεις για την ψυχική υγεία του θύματος, αλλά και του θύτη. Η αυτοεκτίμηση του ατόμου που υφίσταται Διαδικτυακό εκφοβισμό πλήττεται έντονα τόσο ώστε σε μερικές περιπτώσεις συνδέεται με το αίσθημα της ενοχής. Το άτομο αρχίζει να αναπαράγει αρνητικές σκέψεις και η επίδοση των κοινωνικών του ικανοτήτων μειώνεται σημαντικά. Κάποιες φορές, κυρίως κατά την εφηβική ηλικία η αποχή από το σχολείο και από τις παρέες των συνομηλίκων αποτελεί προσωρινό καταφύγιο, ενώ ταυτόχρονα η αυτοκτονία θεωρείται ως η μοναδική λύση στο πρόβλημα. Άτομα που δέχτηκαν έντονα Διαδικτυακό εκφοβισμό ενδέχεται στο μέλλον να παρουσιάσουν μεγαλύτερη αστάθεια στις διαπροσωπικές τους σχέσεις συνοδευόμενη από την κοινωνική απομόνωση.
Από την άλλη, οι εκφοβιστές τείνουν να είναι άτομα με έντονη αντικοινωνική συμπεριφορά, επιρρεπή στο αλκοόλ και απομονωμένα από τους συνομηλίκους. Μακροπρόθεσμα αντιλαμβάνονται ότι ο εκφοβισμός δεν αποτελεί μορφή ικανοποίησης και αναγνώρισης, βιώνοντας έτσι έντονη προσωπική απογοήτευση.

***

Δεν απαντάµε στα εκφοβιστικά µηνύµατα. Μπλοκάρουµε την πρόσβαση του αποστολέα.

• Κρατάµε και αποθηκεύουµε τα µηνύµατα ή τις συνοµιλίες. Αυτό θα µας είναι χρήσιµο εάν χρειαστεί ή εάν θελήσουµε να το καταγγείλουµε.
• Αναφέρουµε το πρόβληµά µας σε ανθρώπους που εµπιστευόµαστε.
Ή µπορούµε να απευθυνθούµε σε εξειδικευµένους φορείς και κατάλληλους ειδικούς όπως:
-Στη γραµµή βοήθειας του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου (τηλ.210-6007686, [email protected], www.help-line.gr) όπου ανώνυµα µπορώ να µιλήσω για αυτό που µου συµβαίνει
-Στη γραµµή καταγγελιών SafeLine (www.safeline.gr) όπου επίσης ανώνυµα µπορώ να καταγγείλω παράνοµο και επιβλαβές περιεχόµενο στο διαδίκτυο.