Σε αυτό τον πίνακα του Ολλανδού ζωγράφου Cornelis van Haarlem με τίτλο “Η πτώση του ανθρώπου”, βλέπουμε την αποβολή του Αδάμ και της Εύας από τον παράδεισο, με πολλά ζώα τριγύρω τους. Μπορείτε να δείτε πρόβατα, αλεπούδες, βατράχους, μερικά συγκεκριμένα είδη σκύλων, ένα λιοντάρι, μια κουκουβάγια, το φίδι στο δέντρο το οποίο είναι κατά το ήμισυ άνθρωπος. Μπροστά στο δέντρο ξεχωρίζουν για την ιδιαίτερη εκφραστικότητά τους ένας πίθηκος και μια γάτα, που αγκαλιάζουν ο ένας τον άλλον.
Τι μπορεί να σημαίνει αυτή η αγκαλιά; Γνωρίζουμε από τα προηγούμενα έργα της εποχής ότι ένας πίθηκος αντιπροσωπεύει τα πρωταρχικά, άσεμνα ένστικτα της ανθρωπότητας, σύμφωνα με τη δυτική (χριστιανική) τέχνη. Μια γάτα συχνά συνδέεται με αρνητικά πράγματα, όπως η σκληρότητα και η απληστία.
Έτσι θα μπορούσαμε να εξηγήσουμε την αγκαλιά, που έχει και μια εξέχουσα θέση στην εικόνα, ως προειδοποίηση ή πρόβλεψη τού τι πρόκειται να συμβεί, καθώς ο Αδάμ και η Εύα δεν μπόρεσαν να ελέγξουν τα ένστικτά τους.
Κατά μία άλλη εκδοχή η γάτα συμβολίζει την Εύα, την οποία η λαβή του πιθήκου κρατά σταθερά, καθώς η Εύα χρησιμοποιήθηκε από τον Σατανά ως εργαλείο του για την πτώση του ανθρώπου. Ωστόσο κανείς δεν γνωρίζει τις πραγματικές προθέσεις του ζωγράφου.
Ο Κορνέλις φαν Χάαρλεμ (ολλανδικά: Cornelis Corneliszoon van Haarlem, 1562 – 11 Νοεμβρίου 1638) ήταν Ολλανδός ζωγράφος και σχεδιαστής της Χρυσής Ολλανδικής Εποχής στη ζωγραφική, ηγετική μορφή του μανιερισμού στον Βορρά και σημαντικός πρόδρομος του Φρανς Χαλς στην προσωπογραφία.
Ο Κορνέλις φαν Χάαρλεμ γεννήθηκε στο Χάαρλεμ το 1562 σε ευκατάστατη οικογένεια. Όταν η οικογένειά του διέφυγε από το Χάαρλεμ το 1572 λόγω της πολιορκίας της πόλης από τα ισπανικά στρατεύματα, ο μικρός Κορνέλις παρέμεινε στην πόλη, όπου και εκπαιδεύτηκε αρχικά από τον Πίτερ Πίτερς τον πρεσβύτερο, τον γιο του επιλεγόμενου και Lange Pier Πίτερ Έρτσεν και αργότερα μετέβη στην Αμβέρσα, όπου διετέλεσε μαθητής του Χίλλις Κουανιέ για ένα χρόνο, έχοντας πρώτα επισκεφθεί τη Ρουέν στη Γαλλία το 1579. Στη συνέχεια, περί το 1581-82, επέστρεψε στο Χάαρλεμ, όπου έζησε ολόκληρη την υπόλοιπη ζωή του.
Έγινε αξιοσέβαστο μέλος της κοινωνίας της πόλης και, το 1583, έλαβε την πρώτη επίσημη παραγγελία από την πόλη του Χάαρλεμ για να δημιουργήσει ένα ομαδικό πορτρέτο του επίσημου γεύματος της πολιτοφυλακής του Χάαρλεμ. Η παραγγελία εκτελέστηκε με ιδιαίτερη επιτυχία και, λίγα χρόνια αργότερα, ονομάστηκε επίσημος ζωγράφος της πόλης του Χάαρλεμ, λαμβάνοντας πολυάριθμες επίσημες παραγγελίες. Λίγο πριν το 1603, ο Κορνέλις νυμφεύτηκε τη Μαρίτχεν Άρεντς Ντάυμαν (Maritgen Arentsdr Deyman), θυγατέρα ενός πρώην Δημάρχου της πόλης και το 1605 κληρονόμησε το ένα τρίτο της περιουσίας του ιδιαίτερα ευκατάστατου πεθερού του.
Όταν στο Χάαρλεμ εγκαταστάθηκε ο Κάρελ φαν Μάντερ, έγιναν φίλοι και στη συντροφιά τους προσχώρησε και ο Χέντρικ Χόλτζιους. Οι τρεις καλλιτέχνες δημιούργησαν μια “Ακαδημία Καλλιτεχνών”, στα πρότυπα των αντίστοιχων της Γαλλίας και της Ιταλίας, όπου οι καλλιτέχνες συναντώνταν, συζητούσαν θέματα τεχνικής και αισθητικής και, κυρίως, είχαν τη δυνατότητα να ζωγραφίζουν ανθρώπινες μορφές εκ του φυσικού και να μελετούν το γυμνό.
Ωστόσο, οι ιστορικοί τέχνης δεν είναι σίγουροι αν ο Κορνέλις ζωγράφιζε εκ του φυσικού. Οι τρεις αυτοί καλλιτέχνες αποτελούν τη μείζονα έκφραση του μανιερισμού στην Ολλανδία, αναπαριστώντας γυμνές μορφές με συνεστραμμένα σώματα σε περίπλοκες στάσεις. Οι μανιεριστές είχαν δεχτεί ισχυρή επιρροή από το έργο του Μπαρτολομέους Σπράνγκερ, του οποίου τα σχέδια είχε φέρει ο φαν Μάντερ στο Χάαρλεμ το 1585 και είχαν άμεσο και ισχυρό αποτέλεσμα.
Ο Κορνέλις διαδραμάτισε σοβαρό ρόλο στην προσπάθεια αναμόρφωσης του καταστατικού της Συντεχνίας του Αγίου Λουκά του Χάαρλεμ, καταργώντας τις μεσαιωνικού τύπου διατάξεις του και καταβάλλοντας προσπάθεια αναβάθμισης του κύρους των καλλιτεχνών.
Ανάμεσα στους καταγεγραμμένους μαθητές του συγκαταλέγονται οι Σάλομον ντε Μπράι, Κορνέλις Γιάκομπς Ντελφφ, Κορνέλις Ένγκελς και Χέρριτ Πίτερς Σβέελινκ. Μαθητής του ήταν, επίσης, ο Κορνέλις Κλες Χέντα, αδελφός του Βίλλεμ Κλες Χέντα, ο οποίος μετέφερε τον μανιερισμό του Δασκάλου του στην Ινδία, καθώς δραστηριοποιήθηκε ως ζωγράφος στην Αυλή του σουλτάνου Adil Shah του Μπιγιαπούρ (Bijapur).
Έργο
Ο Κορνέλις φαν Χάαρλεμ ζωγράφισε πορτρέτα (ατομικά και ομαδικά), σκηνές από τη μυθολογία και τη Βίβλο, ρωπογραφίες με σκηνές από κουζίνες και νεκρές φύσεις. Τα έργα του είναι στυλιζαρισμένα, με ιταλικού ύφους γυμνά σε περίεργες πόζες και κάπως χονδροειδή ανατομία. Αργότερα, το ύφος του άλλαξε και βασίστηκε περισσότερο στην ολλανδική παράδοση του ρεαλισμού. Ωστόσο, επηρέασε σημαντικά, ιδιαίτερα με τα ομαδικά πορτρέτα του, την αντίληψη για το είδος αυτό, στο οποίο ήταν πρωτοπόρος, και επηρέασε σημαντικά τον άλλο μεγάλο ζωγράφο ομαδικών πορτρέτων, τον Φρανς Χαλς. Πέντε πίνακές του μετατράπηκαν σε χαρακτικά από τον Χόλτζιους, γεγονός που του προσέδωσε σημαντική φήμη. Αργότερα τον Χόλτζιους ακολούθησαν και άλλοι χαράκτες.
Έργα του Κορνέλις φαν Χάαρλεμ υπάρχουν σε μουσεία όπως το Ρέικσμουζεουμ, το Μουσείο του Λούβρου, η Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου, το Μουσείο Ερμιτάζ, το Μουσείο Φρανς Χαλς και άλλα μεγάλα μουσεία ανά τον κόσμο.