Του Παναγιώτη Μήλα
Τον Ιούνιο του 2023, η σκηνοθέτις Χριστίνα Ματθαίου σε συνέντευξή της στην Ειρήνη Αϊβαλιώτου απαντώντας στην ερώτηση «Ποιο μήνυμα θέλετε να δώσετε στους θεατρόφιλους αναγνώστες του Catisart;», είχε πει:
*Το θέατρο είναι η μόνη τέχνη που εξ ορισμού για να υπάρξει χρειάζεται τη φυσική παρουσία του κοινού. Μην απομακρύνεστε από τα θέατρα. Στηρίξτε τις μικρές ομάδες και τους νέους καλλιτέχνες που τα τελευταία χρόνια παρουσιάζουν καταπληκτικά δείγματα δουλειάς. Στα μικρά θέατρα οι ομάδες κάνουν θαύματα.
Και πράγματι η Χριστίνα Ματθαίου είχε και έχει απόλυτο δίκιο. Το αποδεικνύει μάλιστα και με το νέο της έργο που έχει τον τίτλο «αστΕΡΩΣκονη» και παρουσιάζεται στο θέατρο Σημείο.
Με αφορμή το έργο αυτό συναντηθήκαμε με τη Χριστίνα και είχαμε τη συζήτηση που ακολουθεί. Μας μιλάει για την πορεία της στον χώρο, για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες ηθοποιοί, για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει στο «χτίσιμο» μιας παράστασης αλλά και για το «παζλ» που δημιούργησε στη δική της «αστΕΡΩΣκονη».
Όμως καλύτερα να ακούσουμε την ίδια τη Χριστίνα…
Χριστίνα, πώς ξεκίνησαν όλα; Πού γεννήθηκες και ποια είναι η πρώτη αστΕΡΩΣκονη που θυμάσαι; Η πρώτη παιδική παράσταση;
*Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα. Αν και αγαπώ πολύ την επαρχία και όλα μου τα καλοκαίρια τα έχω περάσει στην Κεφαλονιά. Πολύ δύσκολα νομίζω ότι θα εγκατέλειπα την πρωτεύουσα. Είναι έτσι και η δουλειά που έχω επιλέξει που δυστυχώς ακόμα το θέατρο εκτός Αθήνας παλεύει να επιβιώσει. Η πρώτη παράσταση που θυμάμαι είναι η «Ελίζα» της Ξένιας Καλογεροπούλου στο θέατρο Πόρτα με τη Μάνια Παπαδημητρίου. Τότε νομίζω ήταν και η πρώτη φορά που είπα ότι θέλω να ασχοληθώ με το θέατρο. Την είδα δύο φορές στο θέατρο και άπειρες φορές σε βίντεο. Είχε τύχει να την προβάλει η ΕΡΤ, οπότε ανάγκασα τη μαμά μου να τη γράψει για να μπορώ να τη βλέπω όποτε θέλω.
Ποια είναι η σκηνή θεατρικού έργου που βλέπεις τον εαυτό σου στη σκηνή;
*Δεν μπορώ να πω ότι βλέπω τον εαυτό μου στη σκηνή, για αυτό και επέλεξα πολύ νωρίς να βρίσκομαι κάτω από αυτήν. Σίγουρα βλέπω τον εαυτό μου σε όλα τα έργα που γράφω και σκηνοθετώ. Είναι ένα κομμάτι μου. Και είναι πολύ όμορφο όταν και οι ηθοποιοί σου σε βλέπουν μέσα στο έργο. Νομίζω το πιο συγκινητικό σχόλιο που έχω λάβει από ηθοποιό είναι ότι πάνω στη σκηνή σε νιώθουμε συνεχώς μαζί μας.
Τι αγαπάς περισσότερο στη θεατρική διαδικασία;
*Τα πάντα. Από την πρώτη ιδέα που θα γεννήσει ένα έργο, την πρώτη ανάγνωση, τις πρόβες που κάτι προκύπτει, τις πρόβες που δεν λειτουργούν. Όλα έχουν κάτι να σου δώσουν. Το μαγικό που συμβαίνει σε αυτήν τη δουλειά είναι ότι δουλεύεις για δύο τρεις μήνες με φρενήρεις ρυθμούς, βρίσκεσαι καθημερινά με ανθρώπους που μπορεί μέχρι πριν λίγο να μην ήξερες και γίνεστε μια ιδιότυπη οικογένεια που θα πει μαζί μια ιστορία. Απλώς ξέρεις ότι όλο αυτό έχει ημερομηνία λήξης. Και αυτό μάλλον το κάνει και τόσο γοητευτικό. Τα ζεις όλα πολύ πιο γρήγορα και έντονα. Αν είσαι τυχερός, κάποιες συναντήσεις γίνονται φιλίες ζωής.
Τι απεχθάνεσαι περισσότερο;
*Δεν θα πω ότι απεχθάνομαι, αλλά οι πρεμιέρες δεν είναι και το καλύτερό μου. Είναι εκείνη η στιγμή που λες θα ήθελα να έχω ακόμα μια εβδομάδα, που και να την είχες θα ήθελες ακόμα μια εβδομάδα, και που μπαίνεις σε μια αναγκαστική παύση από αυτήν την τρέλα που περιέγραψα πριν, που όσο κουρασμένη και να είσαι, δεν είσαι ποτέ έτοιμη να σταματήσεις, γιατί περνάς από το τρέχω στο σταματάω. Δεν υπάρχει περίοδος απόσβεσης.
Ποια είναι η καθημερινότητα για έναν νέο ηλικιακά δημιουργό που σκηνοθετεί;
*Νομίζω χωρίζεται σε δύο φάσεις. Η μια είναι πριν ανέβει η παράσταση και η άλλη αφού. Μέχρι να ανέβει, μιλώντας για τον εαυτό μου, η παράσταση είναι η βασική μου προτεραιότητα. Όσο περνάει ο καιρός και μέσα στις πρόβες προσπαθώ να μου δίνω μικρά αναγκαστικά off που είναι πολύ χρήσιμα μέσα στη διαδικασία, για να ξεκουράζεται το μυαλό και να βλέπω λίγο πιο καθαρά αυτό που ετοιμάζω. Αφού ανέβει, νομίζω υπάρχει μια διαρκής αγωνία για το τι κάνεις μετά. Ετοιμάζεις το επόμενο έργο, ταυτόχρονα βλέπεις τι μπορεί να μη λειτουργεί στην παράσταση που τρέχει και το προσαρμόζεις. Έχει τεράστιο άγχος το να είσαι καλλιτέχνις στην Ελλάδα, και να μπορείς να ζεις από αυτό. Ακόμα δεν ξέρω πώς γίνεται. Εύχομαι στο μέλλον να είναι ευκολότερο.
Μπορείς να ζήσεις κάνοντας θέατρο;
*Ξέρω ότι δεν θέλω να ζω μην κάνοντας θέατρο. Το αν πρακτικά ζεις με αυτά που σου παρέχει το θέατρο και μόνο δεν νομίζω ότι είναι κάτι που συμβαίνει. Εκτός αν μιλάμε για μεγάλους ηθοποιούς και σκηνοθέτες που έχουν ήδη μια πορεία ή την περίπτωση του Εθνικού Θεάτρου και των ΔΗΠΕΘΕ. Ήδη τώρα που μιλάμε και η παράσταση έχει μια εβδομάδα που ανέβηκε το βασικό που σκέφτομαι είναι τι δουλειά θα βρω για να έχω χρόνο να ετοιμάσω το επόμενο έργο αλλά και να μπορώ να πληρώνω τους λογαριασμούς μου. Όλο αυτό δυστυχώς σου στερεί ένα κομμάτι του, απολαμβάνω αυτό που έφτιαξα και παίρνω χώρο και χρόνο να απεμπλακώ για να ετοιμάσω κάτι άλλο.
Έχεις κάνει συμβιβασμούς που δεν φανταζόσουν για να συνεχιστεί μια συνεργασία;
*Πολλούς. Κάποιοι δεν θα έπρεπε να έχουν γίνει και κάποιοι νομίζω καλώς έγιναν. Όσους συμβιβασμούς και να κάνεις, αν κάτι είναι να μν λειτουργήσει, δεν θα λειτουργήσει όσο και να το προσπαθείς. Αυτοί είναι και οι συμβιβασμοί που μετανιώνω, ή οι φορές που δεν μίλησα μέσα στη δουλειά. Τώρα οι άλλοι -που τελικά το αποτέλεσμα ήρθε- ήταν μάλλον αναγκαίοι. Όλοι όμως είναι κυρίως για θέματα πρακτικά και επικοινωνιακά που θα ρίξεις αρκετές φορές νερό στο κρασί σου γιατί μαθαίνεις να εμπιστεύεσαι τον καθένα μέσα σε μια παραγωγή και τον ρόλο που αυτός έχει ακόμα και αν δεν είναι εύκολο. Στο τέλος της μέρας όλοι έχουμε τον ίδιο στόχο. Να πάει καλά η παράσταση και να βρει το κοινό της. Καλλιτεχνικούς συμβιβασμούς δεν έχω κάνει μέχρι τώρα και εύχομαι να μη χρειαστεί.
Ποια είναι η αστΕΡΩΣκονη του Σημείου;
*Είναι ένα σύμπαν έρωτα και αστεριών. Πέντε διαφορετικές ιστορίες που η κάθε μια φωτίζει ένα άλλο είδος έρωτα, γιατί ο έρωτας δεν είναι ένα πράγμα, και μια άλλη κάθε φορά εποχή. Όλες οι ιστορίες συνδέονται με την ιστορία ενός πλανήτη ή ενός αστρικού φαινομένου. Είναι οι γέφυρες μετάβασης από τη μια κεντρική ιστορία στην επόμενη. Ξεκινάμε με τον μύθο των στρογγυλών ανθρώπων, όπως περιγράφεται στο συμπόσιο του Πλάτωνα, που μας εισάγει στην αιώνια αναζήτηση του άλλου μας μισού. Η επόμενη ιστορία έρχεται από την παράδοση και τα δημοτικά τραγούδια και είναι εμπνευσμένη από την παραλογή «Ο Γιάννος και η Μαριγώ». Αφηγούμαστε τον αθώο παιδικό έρωτα που η κοινωνία δεν τον άφησε να ανθίσει και να ολοκληρωθεί. Η επόμενη ιστορία έρχεται από τη δεκαετία του 1930 – 40. Εδώ, χρησιμοποιώντας κείμενα από τις επιστολές του Γιώργου Σεφέρη προς τη Μαρώ, φτιάχνω μια δική μου εκδοχή της ιστορίας που ο έρωτας γίνεται εμμονικός και επικίνδυνος. Σαφώς δεν υπάρχει καμία σχέση με την πραγματική ιστορία του Σεφέρη, απλώς οι λέξεις του είναι το όχημά μας. Η ιστορία του 1950 – 60 είναι αυτή που μιλάει για τον απόλυτο έρωτα, είναι η ιστορία της Μέμης και του Γιώργου, που έζησαν όλη τους τη ζωή μαζί και πέθαναν με λίγους μήνες διαφορά για να είναι και πάλι ο ένας κοντά στον άλλο. Η ιστορία του 1980, περιγράφει μια κατάσταση ερωτομανίας. Είναι ο έρωτας προς έναν άνθρωπο που δεν έχει γνωρίσει ποτέ. Εδώ ο πρωταγωνιστής μας ερωτεύεται τον Μπίλι Μπο από ένα εξώφυλλο περιοδικού. Μέσα από αυτή την ιστορία μου δόθηκε η ευκαιρία να μιλήσω και για το AIDS, τον ιό του έρωτα όπως τον αποκαλούσαν τότε, και να διαπιστώσω πόσο πίσω είμαστε ακόμα, και σε σχέση με το πόσα γνωρίζουμε για τον ιό, και πόσο λίγη βιβλιογραφία υπάρχει για αυτόν στην Ελλάδα. Αυτή είναι η κεντρική δομή της ιστορίας που θα παρακολουθήσει κάποιος ερχόμενος στο Σημείο. Τώρα υπάρχει και μια ακόμα ιστορία, που δεν τη βλέπουμε ποτέ, την ακούμε σαν μηνύματα που αφήνεις σε τηλεφωνητή (για εμένα που είμαι boomer), ή ηχογραφημένα μηνύματα, και είναι η ιστορία του 2024, αυτή που ήταν η αφορμή για να γράψω όλες αυτές τις ιστορίες. Είναι ο ανεκπλήρωτος μονόπλευρος έρωτας. Άλλες ιστορίες είναι γλυκές και νοσταλγικές, άλλες σκληρές και άλλες τρομερά κωμικές, γιατί και ο έρωτας έχει όλα αυτά τα στοιχεία. Κοινός παρονομαστής σε όλες είναι το στοιχείο της εξομολόγησης.
Ποια σκηνή αγαπάς περισσότερο στην παράσταση και ποια θέλεις να πάρουν μαζί τους οι θεατές;
*Δεν μπορώ να πω ότι αγαπάω κάποια περισσότερο αλλά με δύο είμαι πιο έντονα συνδεδεμένη. Η ιστορία του Γιώργου και της Μέμης είναι η ιστορία των παππούδων μου. Τους είχα δίπλα μου νοητά όταν την έγραφα να μου την ψιθυρίζουν στο αυτί με τον έναν να διακόπτει τον άλλο για να σχολιάσει και να πει τη δική του εκδοχή. Είναι οι άνθρωποι που με έκαναν να πιστεύω στον έρωτα και στο «για πάντα». Η δεύτερη είναι η ιστορία του 2024 που είναι πολύ προσωπική μου. Είναι το δικό μου «αυτή η ιστορία είναι για σένα».
Χριστίνα, σε ευχαριστώ γι’ αυτή τη συζήτηση και για όλα όσα μας είπες.
*Κι εγώ ευχαριστώ το Catisart για τη φιλοξενία.
***
«αστΕΡΩΣκονη». Η Χριστίνα Ματθαίου δημιουργεί σκηνικό έρωτα και κοσμογονίας στο Θέατρο Σημείο
