Χαστούκι. Κάθε φράση του ανθρώπου αυτού είναι ένα χαστούκι στους αντισημίτες που ακύρωσαν την εκδήλωση. Πριν παραθέσω ένα απόσπασμα, να πω ότι με συγκίνησε τρομερά το γεγονός ότι αναγνώρισα αμέσως το ύφος και τον τόνο του Οντέντ Βολκστάιν. Ναι, είναι δικός μου αυτός ο τόνος και αυτό το ύφος. Ναι, είμαστε διαρκώς ηττημένοι/ες εμείς. Συντριμμένοι/ες ανάμεσα στους φανατικούς, τους βίαιους, τους ΒΕΒΑΙΟΥΣ. Συχνά σκέφτομαι, γερνώντας, ότι η βεβαιότητα είναι μια πολύ ύπουλη μορφή βίας. Λυπάμαι από βάθους καρδιάς τα παιδιά με τους πολύ βέβαιους γονείς. Τι ακρωτηριασμός. Αντίκειται, βέβαια, εξ ορισμού, η βεβαιότητα, τόσο στην επιστήμη όσο και στην τέχνη. Προτιμούν και οι δυο τους τα ερωτήματα. Αλλά αυτά είναι ψιλά γράμματα. Το ενδιαφέρον όμως είναι ότι, με όλη τη συντριβή, εξακολουθούμε να υπάρχουμε. Διαβάστε το, σας παρακαλώ. «Μπορώ να συνεχίσω να θρηνώ τα θύματα της φρικτής σφαγής της 7ης Οκτωβρίου – μια σφαγή για την οποία κανένα «συγκείμενο» δεν μπορεί να χρησιμεύσει ως δικαιολογία – ενώ ταυτόχρονα καταδικάζω, με τον πιο έντονο τρόπο, τις πολιτικές της σημερινής ισραηλινής κυβέρνησης. Και αυτό περιλαμβάνει το μεγάλο πλήγμα και τη δυστυχία εις βάρος των αθώων πολιτών της Γάζας. Δυστυχώς, φοβάμαι ότι οι διαδηλωτές δεν ενδιαφέρονται για την πολυπλοκότητα ή την αμφισημία του κόσμου μας, όπως το θέτετε. Και έτσι, δεν ενδιαφέρονται ούτε για τη λογοτεχνία ή για μια συζήτηση σχετική με αυτή. Φοβάμαι ότι ακριβώς τέτοιες φωνές προσπάθησαν να φιμώσουν οι διαδηλωτές. Η λογοτεχνία είναι το «στίγμα» πάνω στη σημαία όσων εξισώνουν έναν ολόκληρο πολιτισμό με τα πεπραγμένα ενός καθεστώτος. Το περασμένο Σάββατο οι διαδηλωτές διεκδίκησαν μια νίκη: έσβησαν αυτόν τον λεκέ και ύψωσαν για άλλη μια φορά το μονόχρωμο πανό της διαγραφής και της ακύρωσης».
Η συνέντευξη του Ισραηλινού συγγραφέα Οντέντ Βολκστάιν που οι “διαδηλωτές” ακύρωσαν με τη βία την εκδήλωση, που μιλούσε στην 21η Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης. Η συνέντευξη δόθηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ
«Οι διαδηλωτές ύψωσαν το μονόχρωμο πανό της ακύρωσης»
Ο Ισραηλινός κριτικός λογοτεχνίας Οντέντ Βολκστάιν μιλάει για τη ματαίωση της εκδήλωσης στην Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, όταν 150 άτομα περιφρούρησαν τον χώρο της φωνάζοντας συνθήματα υπέρ της Παλαιστίνης
Αυτή τη φορά η εκδήλωση διαμαρτυρίας αιφνιδίασε ακόμη και εκείνους που στέκονται πολύ καιρό τώρα μουδιασμένοι και αμήχανοι απέναντι στη δυσανάλογη αντεπίθεση της ισραηλινής κυβέρνησης εις βάρος κατοίκων της Γάζας. Η εκδήλωση που ματαιώθηκε ντε φάκτο στη Διεθνή Εκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης από την ισραηλινή πρεσβεία ύστερα από την «εισβολή» 150 ατόμων με συνθήματα υπέρ της Παλαιστίνης επαναφέρει το ερώτημα: στο όνομα ποιων δικαιωμάτων εμποδίζει κανείς μια συζήτηση σε δημόσιο βήμα (παρεμπιπτόντως, οι ομιλητές δεν έφτασαν ποτέ στο πάνελ εξαιτίας του «κλοιού»); Το πιθανότερο είναι ότι οι διαδηλωτές, αλλά κυρίως οι εκδοτικοί οίκοι που στήριξαν τη διαμαρτυρία – ορισμένοι εξ αυτών από τους πλέον παρεμβατικούς όσον αφορά τους τίτλους Ιστορίας και δοκιμίου –, δεν γνώριζαν το θέμα της συζήτησης («Μεταβαλλόμενα τοπία της εβραϊκής λογοτεχνίας») ή το βιογραφικό του Ισραηλινού κριτικού λογοτεχνίας Οντέντ Βολκστάιν. Αλλά και πάλι αυτό δεν παίζει κανένα ρόλο όταν ως συλλογικότητα ομνύεις στο όνομα της ελευθερίας της έκφρασης. Ας μείνει ξανά το ερώτημα μεταξύ «συνενόχων» για το πού θα καταλήγαμε εάν εφαρμοζόταν ως γενικός κανόνας η ακύρωση για οποιαδήποτε εκδήλωση περιείχε τους προσδιορισμούς «εβραϊκός» ή «ισραηλινός». Και ας δώσουμε τον λόγο στον Βολκστάιν, ο οποίος απάντησε σε ερωτήσεις μας ύστερα από το συμβάν.
Για ποιον λόγο αποφασίστηκε τελικά η ματαίωση της εκδήλωσης; Προσωπικά θα θέλατε να εμφανιστείτε;
Δεν συμμετείχα στην απόφαση να ακυρωθεί, αλλά απ’ όσο καταλαβαίνω δεν υπήρχε πρακτικός τρόπος να προχωρήσει. Αναγνωρίζω το δικαίωμα της διαμαρτυρίας – και κάτι περισσότερο: δεν προσυπογράφω τον διαχωρισμό της λογοτεχνίας από τον κόσμο, σύμφωνα με τη φιλελεύθερη ανάγνωση. Η λογοτεχνία, όπως είπε κάποτε ο Yehuda Amichai, είναι «λερωμένη από τα προβλήματα του κόσμου». Δεν πιστεύω ότι οι συζητήσεις για τη λογοτεχνία πρέπει να περιορίζονται σε ένα αποστειρωμένο, ερμητικά κλειστό εργαστήριο.
Αν είχατε τη δυνατότητα, τι θα λέγατε στους διαδηλωτές;
Οι διαδηλωτές – στη Θεσσαλονίκη και αλλού – συγχέουν την ισραηλινή κουλτούρα με τη σημερινή κυβέρνηση του Ισραήλ. Αυτό είναι ένα λυπηρό λάθος, που δεν αναγνωρίζει την ιστορία της εβραϊκής λογοτεχνίας, τουλάχιστον εν μέρει, ως «φωνή» αντίστασης, αντίθεσης και εναλλακτικών προτάσεων. Αν οι διαδηλωτές επιδίωκαν τον διάλογο, θα χαιρόμουν να τους εξηγήσω ότι δεν είμαι απεσταλμένος της κυβέρνησης του Νετανιάχου. Ότι πιστεύω πως το σημερινό στάδιο του πολέμου εξυπηρετεί μεσσιανικές αυταπάτες αποκομμένες από την πραγματικότητα και ότι οι μάχες θα πρέπει να σταματήσουν αμέσως, με τους ομήρους να επιστρέφουν στα σπίτια τους αμέσως.
Η ίδια η λογοτεχνία απεχθάνεται το μαύρο – άσπρο για την περιγραφή της πραγματικότητας. Πώς στέκεται ένας Ισραηλινός κριτικός λογοτεχνίας μετά την 7η Οκτωβρίου απέναντι στην κρατική πολιτική;
Μπορώ να συνεχίσω να θρηνώ τα θύματα της φρικτής σφαγής της 7ης Οκτωβρίου – μια σφαγή για την οποία κανένα «συγκείμενο» δεν μπορεί να χρησιμεύσει ως δικαιολογία – ενώ ταυτόχρονα καταδικάζω, με τον πιο έντονο τρόπο, τις πολιτικές της σημερινής ισραηλινής κυβέρνησης. Και αυτό περιλαμβάνει το μεγάλο πλήγμα και τη δυστυχία εις βάρος των αθώων πολιτών της Γάζας. Δυστυχώς, φοβάμαι ότι οι διαδηλωτές δεν ενδιαφέρονται για την πολυπλοκότητα ή την αμφισημία του κόσμου μας, όπως το θέτετε. Και έτσι, δεν ενδιαφέρονται ούτε για τη λογοτεχνία ή για μια συζήτηση σχετική με αυτή. Φοβάμαι ότι ακριβώς τέτοιες φωνές προσπάθησαν να φιμώσουν οι διαδηλωτές. Η λογοτεχνία είναι το «στίγμα» πάνω στη σημαία όσων εξισώνουν έναν ολόκληρο πολιτισμό με τα πεπραγμένα ενός καθεστώτος. Το περασμένο Σάββατο οι διαδηλωτές διεκδίκησαν μια νίκη: έσβησαν αυτόν τον λεκέ και ύψωσαν για άλλη μια φορά το μονόχρωμο πανό της διαγραφής και της ακύρωσης.
Μία από τις «καταγγελίες» που ακούστηκαν μετά τη ματαίωση ήταν ότι το Οδρυμα Εβραϊκής Λογοτεχνίας όπου συμμετέχετε έχει κρατική στήριξη.
Το γεγονός ότι λαμβάνει μερική χρηματοδότηση από το κράτος δεν το καθιστά διαφορετικό από οποιοδήποτε άλλο πανεπιστήμιο ή ίδρυμα – και εδώ συμπεριλαμβάνονται και εκείνα οι διαμαρτυρόμενοι φοιτητές των οποίων επωφελούνται από γενναιόδωρες κρατικές υποτροφίες. Αν οι τελευταίοι ήθελαν να ακούσουν, θα τους μιλούσα πάντως για τον S. Yizhar, ο οποίος εν μέσω του πολέμου του 1948 έγραψε το «Ηταν το Χιρμπέτ Χιζέ» (σ.σ.: κυκλοφορεί από το Μελάνι), νουβέλα που επικρίνει ευθέως την εκδίωξη των Αράβων από τα χωριά τους. Είμαι περήφανος που το Ινστιτούτο βοήθησε να μεταφραστεί αυτό το τολμηρό έργο σε πολλές γλώσσες.
Αν γινόταν η εκδήλωση, ποια σημεία θα αναπτύσσατε για την ισραηλινή λογοτεχνία;
Θα μιλούσα για το «Maktoob», την εβραϊκοαραβική συλλογικότητα μεταφραστών που προβάλλει την παλαιστινιακή λογοτεχνία στους Εβραίους αναγνώστες και εργάζεται για να διαμορφώσει μια κοινή εβραϊκή-αραβική διάλεκτο. Ενα πρώτο θεμέλιο πολιτιστικό και αισθητικό, αν προτιμάτε, για τη δυνατότητα μιας διεθνικής ζωής και έναν λογοτεχνικό χώρο που διαφυλάσσει σθεναρά το όραμα, αποκομμένος από τους περιορισμούς της γλώσσας και την τρέχουσα πολιτική. Θα μπορούσα, επίσης, να αναφέρω το δοκίμιο του Ισραηλινού συγγραφέα Dror Mishani, ο οποίος τις ημέρες που ακολούθησαν τη σφαγή της 7ης Οκτωβρίου προέτρεψε για μια μικρή παύση στο πένθος και τη θλίψη, αντί για τη σπουδή που μετατρέπει τη θλίψη σε αντίποινα πέρα από τα σύνορα. Απ’ όσο γνωρίζω, εξάλλου, η συνομιλήτριά μου Χρυσούλα Παπαδοπούλου θα μιλούσε για τη μνημειώδη μετάφραση των «Arabesques» από τον Anton Shammas – έναν Παλαιστίνιο συγγραφέα που έγραψε σε εξαίσια εβραϊκά και, με μια μοναδική χειρονομία, έκοψε τον αποκλειστικό δεσμό μεταξύ της εβραϊκής γλώσσας και του ισραηλινού εθνικισμού, καλώντας τους αναγνώστες να ξανασκεφτούν τη σχέση τους με τη γλώσσα και τον τόπο.
