Του Παναγιώτη Μήλα
Κάποτε μια μάνα πήγε και βρήκε έναν πολύ μεγάλο σοφό και τον ρώτησε: «Τι να δίνω στο παιδάκι μου να διαβάζει για να γίνει, σαν μεγαλώσει, σπουδαίο σαν και σας»;
– Παραμύθια, κυρία μου.
«Καλά τώρα που είναι μικρό, μα σαν μεγαλώσει τι να διαβάζει»;
– Παραμύθια, κυρία μου…
«Και σαν πάει στο πανεπιστήμιο»;
– Παραμύθια, κυρία μου!
***
Ο σοφός της παραπάνω ιστορίας ήταν ο Άλμπερτ Αϊνστάιν.
Αυτό που μόλις διαβάσατε, μάς το είχε διηγηθεί ο Γιώργης Κρόκος, ο Χιώτης δάσκαλός μας στο Δημοτικό Σχολείο της Μελπομένης Παπαϊωάννου και του Αναστάσιου Γεωργαντόπουλου, στην οδό Δράκου 9 στο Κουκάκι.
Ο Γιώργης Κρόκος με αυτή την ιστορία ήθελε να μας τονίσει το πόσο απαραίτητο για τον άνθρωπο είναι το παραμύθι. Κι αυτό γιατί «πλαταίνει τη φαντασία, βοηθά το μυαλό να λειτουργεί όλο και πιο γόνιμα και οδηγεί τον άνθρωπο σε ανώτερες σφαίρες δημιουργίας».
***
Ο Γιώργης Κρόκος (1916 – 1997) ήταν και συγγραφέας παιδικών βιβλίων. Αυτό το έμαθα περίπου πριν από δέκα χρόνια. Όσο τον είχαμε δάσκαλο ποτέ δεν μας μίλησε για τα βιβλία του. Μας μιλούσε όμως για τον Κάρολο Ντίκενς και τον Μαρκ Τουέιν. Μας είπε για τα έργα του Αντουάν ντε Σαντ Εξυπερύ και του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Καμάρωνε μιλώντας για τα κλασικά παραμύθια της Πηνελόπης Δέλτα και φυσικά η καλύτερή του ώρα ήταν όταν μας έλεγε ιστορίες για τον Αίσωπο.
Για το συγγραφικό έργο του Κρόκου είχαν μιλήσει εγκωμιαστικά οι πλέον έγκριτοι πανεπιστημιακοί καθηγητές: Μιχάλης Μερακλής, Δημήτριος Λουκάτος, Νικόλαος Παπαδογιαννάκης, Μαρία Μιρασγέζη, Ζωή Γκενάκου και κορυφαίες προσωπικότητες του πνεύματος, των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών: Μιχάλης Στασινόπουλος, Νικόλαος Λούρος, Κωνσταντίνος Τσάτσος και άλλοι. Ήδη πολλοί κριτικοί κατατάσσουν την «Ελληνιάδα» του Κρόκου δίπλα στα μεγάλα ποιητικά έργα του Κωστή Παλαμά, του Γιώργου Σεφέρη και του Οδυσσέα Ελύτη.
Όμως εκείνος; Δεν διαφήμιζε το έργο του. Προτιμούσε να μας διδάσκει τα καλά της σεμνότητας.
Μας έμαθε να διαβάζουμε και – σαν να είχε προβλέψει την ιντερνετική καταιγίδα που ζούμε σήμερα – προτίμησε να μας μάθει το πόσο μεγάλο κέρδος θα είχαμε στη ζωή μας αν το βιβλίο ήταν ανάμεσα στους καλύτερους φίλους μας.
***
Θυμάμαι μάλιστα ότι ο Γιώργης Κρόκος δεν μας μίλησε αμέσως για τα θαυμαστά έργα του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν αλλά μας εξιστόρησε το ταξίδι που έκανε ο Δανός παραμυθάς στην Ελλάδα.
Μας περιέγραψε την επίσκεψή του τον Μάρτιο του 1841. Μας είπες για τις βόλτες του στο Θησείο, στο Φάληρο, στον Κολωνό και φυσικά στην Ακρόπολη. Επίσης μας είπε πως ο Άντερσεν με άμαξα πήγε στα χωριά των Μεσογείων, αλλά και στην Πεντέλη. Τις εμπειρίες του από αυτή την περιήγηση και την παραμονή του στην Αθήνα ο Άντερσεν τις κατέγραψε στο βιβλίο «Οδοιπορικό στην Ελλάδα», συμπληρώνοντας τις σημειώσεις του με πληροφορίες από άλλες πηγές. Το βιβλίο αυτό είναι μέρος από τα ταξιδιωτικά του που έχουν τον τίτλο «Το Παζάρι ενός ποιητή».
«Τα ταξίδια είναι ζωή», συνήθιζε να λέει ο Άντερσεν ο οποίος όταν ταξίδευε κρατούσε σημειώσεις, έκανε σκίτσα των τοπίων και κατέγραφε ονόματα, με σκοπό να τα χρησιμοποιήσει όλα αυτά αργότερα στα γραπτά του.
Στην Αθήνα ο αξεπέραστος παραμυθάς – όπως έλεγε – απολάμβανε κάθε στιγμή τη μαγεία αυτής της νέας εμπειρίας. Στις σημειώσεις του έγραφε για τη μεγάλη αγορά της πόλης, για τους ψηλούς, μοναχικούς φοίνικες και τα κυπαρίσσια γύρω από το ξενοδοχείο, αλλά και για τα γραφικά κοστούμια των περιπατητών.
Χαρακτηριστικά ο Άντερσεν έλεγε: «Δεν μπορώ πραγματικά να πιστέψω ότι είμαι στην Ελλάδα, στην Αθήνα! Η πόλη μεγαλώνει καθώς περπατάω εδώ»!
***
Ο Γιώργης Κρόκος μας βοήθησε να αγαπήσουμε το έργο του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Του παραμυθά που δεν έβλαψε κανέναν με τα παραμύθια του… Αντιθέτως.
Μάλιστα για τον λόγο αυτό το Διεθνές Συμβούλιο Βιβλίων για τη Νεότητα (ΙΒΒΥ – International Board on Books for Young people) από το 1966 αποφάσισε να γιορτάζεται ως «Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου» η ημέρα των γενεθλίων του μεγάλου Δανού παραμυθά Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, η 2α Απριλίου. Σκοπός αυτής της γιορτής είναι να τονώσει την αγάπη για το διάβασμα και να στρέψει την προσοχή στα παιδικά βιβλία.
***
Η ζωή του σημαντικότερου παραμυθά άρχισε στις 2 Απριλίου του 1805. Ο Χανς Κρίστιαν ήταν γιος ενός φτωχού τσαγκάρη και μίας πλύστρας. Περιπλανώμενα παιδικά χρόνια, με φτώχεια, πείνα και καθόλου περισσεύματα δυνάμεων για χάδια και φιλιά. Κάποτε ριζώνουν στην πόλη Odense, δυτικά της Κοπεγχάγης. Όταν ήταν μόλις 7 χρονών ο πατέρας του τον πηγαίνει στο θέατρο και ο πιτσιρικάς μαγεύεται για πάντα. Όμως στα 11 του ο πατέρας του πεθαίνει, η μητέρα του ξαναπαντρεύεται και η ζωή του ανατρέπεται.
Η εμφάνισή του δεν τον βοηθά για να γίνει αποδεκτός. Προσπαθεί να βγει από τα περιθώριο. Θέλει να γίνει τραγουδιστής, ηθοποιός και χορευτής. Αποτυγχάνει σε όλα, όμως το πρώτο του ποίημα, «Το παιδί που πεθαίνει», ρίχνει ένα αμυδρό φως στο δρόμο του. Σπουδάζει φιλολογία αλλά δεν ολοκληρώνει τις σπουδές του. Παρουσιάζει τα πρώτα του θεατρικά έργα και συνεχίζει: Εκδίδει ποιητικές συλλογές, λιμπρέτα για όπερες, νουβέλες και 168 παραμύθια.
Ανάμεσά τους: «Η πριγκίπισσα και το μπιζέλι», «Η βασίλισσα του χιονιού», «Το ασχημόπαπο», «Το μολυβένιο στρατιωτάκι», «Η μικρή γοργόνα», «Τα καινούργια ρούχα του αυτοκράτορα», «Το κοριτσάκι με τα σπίρτα», «Η Τοσοδούλα», «Το Χριστουγεννιάτικο Έλατο»…
Από τα ποιήματα του Άντερσεν, οι Δανοί επέλεξαν ένα και το έκανα τον εθνικό ύμνο της χώρας. Η συνέχεια είναι λαμπρή: Ταξίδια, βραβεία, χρήματα, τιμές και τίτλοι ευγενείας. Όμως η προσωπική του ζωή είναι άδεια. Ενώ βρήκε καταξίωση, αναγνώριση και δόξα, δεν βρήκε ποτέ την ευτυχία. Ο Άντερσεν έμεινε καταδικασμένος σαν τους ήρωες των έργων του, στην απελπισμένη αναζήτηση της αγάπης που δεν του χαρίστηκε ποτέ. Τελικά στις 4 Αυγούστου του 1875, ο μεγαλύτερος παραμυθάς όλων των εποχών, πέθανε ύστερα από σύντομη ασθένεια.
