Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Την πρώτη φορά που παρακολούθησα δουλειά του ενθουσιάστηκα. Τη δεύτερη φορά ενθουσιάστηκα και πάλι. Ρίχνοντας μια ματιά στο βιογραφικό του, ξαφνιάστηκα. Είναι τόσο πλούσιο που σε κάνει να απορείς. Πότε πρόλαβε; Είναι τόσο νέος! Παρ’ όλα αυτά ο Νίκος Ορέστης Χανιωτάκης έχει μέσα του ελευθερία, διαύγεια στο νου και ψυχική γαλήνη για να δημιουργεί. Γεννήθηκε στην Αθήνα αλλά κατάγεται από την Κρήτη, όπου μάλιστα έχει ζήσει για τρία χρόνια, στη Χώρα Σφακίων.
Είναι απόφοιτος Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σκηνοθεσίας στο Λονδίνο (MA Theatre Directing στο University of East London), της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (Φ.Π.Ψ. Πρόγραμμα Ψυχολογίας), πτυχιούχος δημοσιογράφος και απόφοιτος της Δραματικής Σχολής του Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν. Μιλάει άπταιστα Αγγλικά και Γερμανικά, παίζει πολύ καλό πιάνο και χορεύει εδώ και χρόνια παραδοσιακούς χορούς. Τέλος, έχει εργαστεί ως καθηγητής αθλητικής δημοσιογραφίας σε διάφορα ΙΕΚ, καθότι υπήρξε και αθλητικός ρεπόρτερ.
Το πρόσωπό του είναι καθαρό, ευχάριστο και νεανικό. Τα μάτια του ζεστά και έξυπνα. Θαρρείς ότι ταυτίζονται με την πολύπλευρη και δραστήρια προσωπικότητά του. Την τρέχουσα θεατρική περίοδο παρουσιάζονται στην αθηναϊκή σκηνή πέντε σκηνοθεσίες του. Στο θέατρο «Θησείον», εκτός από την εξαιρετική «Λυσσασμένη Γάτα», μπορούμε να δούμε και το μυθιστόρημα για νέους και εφήβους του Δημήτρη Σπύρου «Η Μουσική που σταμάτησε τον Πετροπόλεμο». Στο θέατρο “Olvio”, επέστρεψαν για δεύτερη χρονιά δύο παραστάσεις τις οποίες αγάπησε το κοινό πολύ: Η εντυπωσιακή «Ολεάννα» του Ντέιβιντ Μάμετ και τα «4 λεπτά και 12 δευτερόλεπτα», που βάζει στο μικροσκόπιο την ιστορία ενός βίντεο το οποίο εμφανίζεται στο Διαδίκτυο και καταστρέφει τη ζωή δύο οικογενειών. Τέλος, στο θέατρο «Κάτια Δανδουλάκη» παρουσιάζεται «Η Γυναίκα με τα Μαύρα», ένα από τα πιο δημοφιλή θεατρικά θρίλερ σε όλο τον κόσμο.
Με άξονα το θέατρο και τις διαφορετικές του εκφάνσεις, μιλήσαμε με τον Νικορέστη για την Ελλάδα του σήμερα, τη ζωή του, τα παιδικά του χρόνια, την καθημερινότητά του. Η πρώτη του ισχυρή συνάντηση με το θέατρο ήταν το καλοκαίρι του 1997 όταν παρακολούθησε στο ανοιχτό θέατρο «Ερωφίλη» στο Ρέθυμνο, στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τους «Όρνιθες» του Αριστοφάνη από το Θέατρο Τέχνης, σε μια αναβίωση της ιστορικής παράστασης του Καρόλου Κουν. Τότε ούτε καν υποψιαζόταν ότι έντεκα χρόνια αργότερα θα «πέταγε» με τα ίδια φτερά στο Ηρώδειο ως μέλος του Χορού.
Μου εξομολογείται δε ότι στα σχέδιά του για την επόμενη θεατρική περίοδο περιλαμβάνεται η σκηνοθεσία ενός σπουδαίου ελληνικού μυθιστορήματος κι ενός σύγχρονου αστυνομικού έργου. Δύο παραστάσεις που θα μας εκπλήξουν και θα μας συναρπάσουν.
Ορέστη, πότε συναντήθηκες για πρώτη φορά με το θέατρο και την τέχνη;
* Να σας πω την αλήθεια, δεν θυμάμαι… Η μητέρα μου, φιλόλογος και μεγάλη θεατρόφιλος, με έπαιρνε μαζί της σε παραστάσεις από τότε που ήμουν πολύ μικρός. Η πρώτη ισχυρή μου συνάντηση με το θέατρο όμως ήταν αναμφισβήτητα το καλοκαίρι του 1997 όταν είδα στο ανοιχτό θέατρο «Ερωφίλη» στο Ρέθυμνο, στην ιδιαίτερη πατρίδα μου, τους «Όρνιθες» του Αριστοφάνη από το Θέατρο Τέχνης, σε μια αναβίωση της ιστορικής παράστασης του Καρόλου Κουν. Ποιος να μου το ‘λεγε ότι έντεκα χρόνια μετά θα «πέταγα» με τα ίδια φτερά στο Ηρώδειο; Πώς τα φέρνει η ζωή…
Τι σου κέντρισε το ενδιαφέρον για να ασχοληθείς επαγγελματικά με αυτό τον χώρο; Ιδιαιτέρως με τη σκηνοθεσία;
* Η αίσθηση της ελευθερίας που βιώνεις πάνω στη σκηνή μου κέντρισε το ενδιαφέρον για να γίνω ηθοποιός και η απελευθέρωση της φαντασίας με τράβηξε προς τη σκηνοθεσία.
Ποιοι δάσκαλοί σου άφησαν τα ίχνη τους στη μετέπειτα πορεία σου;
* Η πρώτη μου δασκάλα, η Σοφία Κακαρελίδου, αποτελεί μέχρι και σήμερα -κι ελπίζω για πολλά ακόμα χρόνια- στήριγμα και καθοδηγητή μου. Επίσης, οφείλω πάρα πολλά στον αείμνηστο Διαγόρα Χρονόπουλο και τον νυν διευθυντή της Δραματικής Σχολής του Θεάτρου Τέχνης, Κωστή Καπελώνη, οι οποίοι με εμπιστεύτηκαν εμπράκτως και μου έδωσαν πολλές σημαντικές ευκαιρίες να κάνω το όνειρό μου πραγματικότητα.
Τι θα ήθελες να πεις για το έργο «Λυσσασμένη γάτα» που σκηνοθετείς και πρόσφατα έκανε πρεμιέρα;
* Η «Λυσσασμένη Γάτα» αποτελεί το αγαπημένο μου έργο του Τενεσί Ουίλιαμς. Εκτός από τον ποιητικό ρεαλισμό που θαυμάζω σε όλες του τις δημιουργίες, εδώ έχει βάλει στο μικροσκόπιο όλες τις πιθανές σχέσεις που συναντάμε μέσα σε μία πατριαρχική οικογένεια κι αυτό το κάνει ακόμα πιο ενδιαφέρον. Είμαι ιδιαιτέρως χαρούμενος που η παράστασή μας στο “Θησείον – Ένα Θέατρο για τις Τέχνες” έχει από την πρώτη στιγμή τόσο μεγάλη απήχηση κι ανταπόκριση από το κοινό.
Πώς το προσέγγισες σκηνοθετικά;
* Προσπάθησα να δώσω έναν γρήγορο ρυθμό στην παράσταση μετατρέποντας πολλούς μεγάλους μονολόγους σε παράλληλες σκηνικές δράσεις. Θέλησα να εκμεταλλευτώ το μεγάλο μήκος της σκηνής του «Θησείου» κι έτσι τη χώρισα σε τρία μέρη, στα οποία παίζουν ταυτόχρονα όλοι οι ηθοποιοί του θιάσου. Ήταν μεγάλη πρόκληση η δημιουργία ενός ισχυρού περιβάλλοντος που είναι συνεχώς ενεργό και παρόν καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας. Στόχος μου, επίσης, ήταν να αναδειχθεί το χιούμορ που υπάρχει σε αρκετά σημεία του κειμένου και να έχουν οι χαρακτήρες τον χώρο να παρουσιαστούν ολοκληρωμένοι και με ποικιλίες στα χαρακτηριστικά τους.
Γιατί θέλησες να αναλάβεις και τη μετάφραση του έργου;
* Η μετάφραση είναι ένα υπέροχο και μαγικό ταξίδι. Στην αρχή σου φαίνεται… βουνό, αλλά μετά βυθίζεσαι στη μαγεία των λέξεων και δεν μπορείς να σταματήσεις. Θέλησα να μεταφράσω από τα αγγλικά το «Cat on a hot tin roof», διότι, όπως και σε άλλα έργα, με τα οποία έχω ασχοληθεί, η συγκεκριμένη διαδικασία με βοηθάει πάρα πολύ στην ανάλυση και στη σκηνοθεσία. Τη στιγμή που μεταφράζω, δηλαδή, δημιουργούνται αυθόρμητα οι εικόνες στο μυαλό μου και μπαίνω στο «τριπάκι» να σκεφτώ γιατί ο συγγραφέας έχει επιλέξει αυτήν τη λέξη για να εκφράσει μία κατάσταση κι όχι μία άλλη.
Πώς αισθάνεσαι που σκηνοθετείς τον Νικήτα Τσακίρογλου;
* Αισθάνομαι τυχερός που ένας τόσο σπουδαίος ηθοποιός δέχτηκε να συνεργαστούμε. Αποτελεί εξαιρετική τιμή για εμένα και με γεμίζει με αίσθημα ευθύνης. Θα μου επιτρέψετε, ωστόσο, να σημειώσω ότι και οι υπόλοιποι συνάδελφοι (Ελένη Κρίτα, Ορέστης Τζιόβας, Μαρία Κίτσου, Μπέτυ Αποστόλου, Δημήτρης Ραφαήλος, Γεράσιμος Σκαφίδας, Δημήτρης Σταματελόπουλος, Μαρία Νίκα) με έχουν τιμήσει με την εμπιστοσύνη τους και έχουν τον βαθύ σεβασμό και την εκτίμησή μου.
Τα τελευταία χρόνια έδειξες μεγάλη δημιουργικότητα ως σκηνοθέτης. Ήδη παίζονται κι άλλες παραστάσεις που υπογράφεις. Πώς το σχολιάζεις;
* Συνολικά την τρέχουσα θεατρική περίοδο παρουσιάζονται πέντε σκηνοθεσίες μου. Στο θέατρο «Θησείον», εκτός από τη «Λυσσασμένη Γάτα», ανεβάζουμε το μυθιστόρημα για νέους κι εφήβους του Δημήτρη Σπύρου «Η Μουσική που σταμάτησε τον Πετροπόλεμο» με τους Γιάννη Καλαντζόπουλο, Γεράσιμο Σκαφίδα, Μπέτυ Αποστόλου, Ισιδώρα Δωροπούλου, Φάνη Μιλλεούνη, Ελισάβετ Μπούρα, Στέφανο Παπατρέχα και Δημήτρη Σταματελόπουλο. Σ’ ένα ορεινό χωριό της Αρκαδίας βλέπουμε, μέσα απ’ τα μάτια των παιδιών, μια σημαντική περίοδο απ’ την εξόριστη ζωή του «αιώνιου έφηβου» Μίκη Θεοδωράκη. Στην παράσταση ακούγονται ζωντανά κάποια από τα σπουδαιότερα τραγούδια του σπουδαίου μας μουσικοσυνθέτη και αγωνιστή. Στο θέατρο “Olvio”, επιστρέφουν για δεύτερη χρονιά δύο παραστάσεις που αγάπησα πάρα πολύ: Η «Ολεάννα» του Ντέιβιντ Μάμετ με τον Δημήτρη Πετρόπουλο και την Ντάνη Γιαννακοπούλου να αναμετρώνται στους ρόλους καθηγητή – φοιτήτριας σε μια μάχη μέχρι τελικής πτώσης και τα «4 λεπτά και 12 δευτερόλεπτα» του Τζέιμς Φριτς με τους Μαργαρίτα Βαρλάμου, Χρήστο Σαπουντζή και Ιουλία Γεωργίου να βάζουν στο μικροσκόπιο την ιστορία ενός βίντεο που ανεβαίνει στο Διαδίκτυο και καταστρέφει τη ζωή δύο οικογενειών. Τέλος η «Γυναίκα με τα Μαύρα» με τον Νίκο Κουρή και τον Κωνσταντίνο Ασπιώτη στο θέατρο «Κάτια Δανδουλάκη» είναι το πιο δημοφιλές θεατρικό θρίλερ σε όλο τον κόσμο. Αισθάνομαι ευλογημένος και ευτυχής που ασχολήθηκα με τόσα υπέροχα κείμενα και συνεργάζομαι φέτος με τόσους εξαιρετικούς καλλιτέχνες και ανθρώπους.
Τι άλλο ετοιμάζεις για το άμεσο μέλλον;
* Μετά την τελευταία μου πρεμιέρα («Η Γυναίκα με τα Μαύρα») μπήκε ένα τέλος στις πρόβες για φέτος… Στα σχέδιά μου για την επόμενη θεατρική περίοδο περιλαμβάνεται η σκηνοθεσία ενός σπουδαίου ελληνικού μυθιστορήματος κι ενός σύγχρονου αστυνομικού έργου.
Νιώθεις τυχερός;
* Γενικά μέχρι τώρα στη ζωή μου αισθάνομαι τυχερός με την έννοια ότι μου έχουν προκύψει πολλές ευτυχείς συγκυρίες, χωρίς τις οποίες ίσως δυσκολευόμουν να πετύχω κάποιους από τους στόχους μου. Αλλά η μεγαλύτερη τύχη την οποία πρέπει να εύχεται ο καθένας μας είναι η υγεία.
Ηθοποιός γεννιέσαι ή γίνεσαι, κατά τη γνώμη σου;
* Όσο πηγαία υποκριτικά ένστικτα ή αντανακλαστικά κι αν έχει ένας άνθρωπος, ηθοποιός γίνεσαι, δεν γεννιέσαι. Βλέπετε, είμαι της άποψης ότι δεν αρκεί το ταλέντο για να λέγεσαι «ηθοποιός». Υπάρχουν κι άλλα πράγματα -απαραίτητα- που τα μαθαίνεις στην πορεία της εκπαίδευσής σου κι άλλα πολλά αφού μπει η επαγγελματική θεατρική πράξη στη ζωή σου…
Το ταλέντο και οι στοιχειώδεις σπουδές αρκούν για να κάνει κάποιος τέχνη;
* Τέχνη μπορεί να κάνει ο οποιοσδήποτε. Δεν απαιτείται ούτε ταλέντο, ούτε σπουδές… Είναι όπως ο αθλητισμός. Ο καθένας πρέπει να έχει πρόσβαση στην Τέχνη, μια και μιλάμε για μία αυτοψυχοθεραπευτική διαδικασία, αρκετά ουσιαστική για τη ζωή μας. Το θέμα είναι πότε κάποιος ασκεί επαγγελματικά μια Τέχνη… Σε αυτήν την περίπτωση, τα δεδομένα αλλάζουν, καθώς τότε μιλάμε για κάποιους ανθρώπους που δίνουν χρήματα από το υστέρημά τους κι αφιερώνουν χρόνο από τη ζωή τους για να δουν αυτό που έχεις φτιάξει. Δεν επιτρέπεται, λοιπόν, να τους δείχνεις «τσαπατσουλιές» ή έργα φτιαγμένα εκ του προχείρου.
Πώς κρίνεις το μεγάλο αριθμό θεάτρων και παραστάσεων στην Αθήνα;
* Από τη μία είναι πολύ καλό που υπάρχει τόση έντονη κινητικότητα, δημιουργικότητα και διάθεση από τους θεατρανθρώπους αυτού του τόπου. Το κοινό έχει τη δυνατότητα σε οποιαδήποτε μέρα και ώρα της εβδομάδας να επιλέξει από ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών ειδών θεάτρου. Από την άλλη, πολλοί χώροι στην Αθήνα είναι ακατάλληλοι να φιλοξενήσουν την οποιαδήποτε μορφή Τέχνης. Είναι επικίνδυνοι ακόμα και για τη σωματική ακεραιότητα τόσο των θεατών όσο και των ηθοποιών! Επίσης, πρέπει να σκεφτούμε όλοι ότι η παράσταση που κάνουμε ενδέχεται να είναι η πρώτη που θα παρακολουθήσει κάποιος άνθρωπος. Αν δει, λοιπόν, κάτι που τον υποτιμά δεν θα χάσει μόνο η δική του δημιουργία, αλλά και όλο το θεατρικό στερέωμα του τόπου μας, αφού ο συγκεκριμένος θεατής μπορεί να πει: «Α, έτσι είναι το θέατρο; Δεν ξαναπάω». Όταν οι άνθρωποι νιώσουν όμορφα βλέποντας μια οποιαδήποτε παράσταση, τότε αργά ή γρήγορα θα έρθουν και σε εσένα.
Πώς είναι να είσαι σκηνοθέτης και ηθοποιός στην Ελλάδα της κρίσης;
* Ως επάγγελμα έχει όλες τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει και το 90% των επαγγελμάτων λόγω της τεράστιας οικονομικής κρίσης που βιώνει ο τόπος μας… Ανασφάλεια για την επόμενη ημέρα, άγχος για τις πληρωμές κ.τ.λ. Το μόνο «θετικό» της όλης κατάστασης είναι ότι μία τέτοια κρίση σου δίνει πάρα πολλά ερεθίσματα για καλλιτεχνική διερεύνηση. Έχεις, δηλαδή, να ασχοληθείς με αρκετά σοβαρά θέματα που απασχολούν όλους τους ανθρώπους. Η Ιστορία έχει δείξει ότι μέσα από τη μαυρίλα μπορούν να ξεπηδήσουν φωτεινές δημιουργίες και ταυτίζομαι με αυτήν τη θεωρία…
Τι είναι το πιο σκληρό στο επάγγελμα του σκηνοθέτη;
* Όπως κι ο προπονητής στα ομαδικά αθλήματα, πολλές φορές την επιτυχία τη γεύονται οι ηθοποιοί/παίκτες, ενώ την αποτυχία τη χρεώνεται μόνο ο επικεφαλής.
Ποιος είναι ο εχθρός της σκέψης, της ικανότητας για δημιουργία;
* Ο φόβος, που είναι και γενικά ο μεγαλύτερος εχθρός της ανθρώπινης ύπαρξης.
Ποια θεατρικά έργα θα ήθελες να σκηνοθετήσεις; Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σου θεατρικοί συγγραφείς;
* Ανά διαστήματα αναδύονται στο μυαλό μου διαφορετικά έργα που θα ήθελα να σκηνοθετήσω. Οπότε δεν έχω… καημό για κάποιο συγκεκριμένο. Οι αγαπημένοι μου συγγραφείς είναι οι τέσσερις αρχαίοι ποιητές μας, ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ, ο Μάρτιν ΜακΝτόνα, ο Τενεσί Ουίλιαμς, ο Ντέιβιντ Μάμετ και η Σάρα Κέιν.
Για ποια πράγματα σήμερα χρειάζεται να υψώσουμε τη φωνή;
* Για το υψηλότερο αγαθό, την ελευθερία. Κάθε είδους…
Πώς νιώθεις που νέοι άνθρωποι σήμερα στην κοινωνία μας δεν μπορούν να βρουν την ευκαιρία τους;
*Αισθάνομαι θυμό και αγανάκτηση για το συγκεκριμένο φαινόμενο. Έζησα ως παιδί τη δεκαετία του ’90. Έχουν περάσει καμιά εικοσαριά χρόνια από τότε και ακόμα στο προσκήνιο είναι ως επί το πλείστον οι ίδιοι και οι ίδιοι. Ακόμα και οι νέοι που αναδεικνύονται είναι αυτοί που αρέσουν στους ίδιους και τους ίδιους…
Ποια από τις συμβουλές που έχεις πάρει, δεν την ξεχνάς ποτέ;
* Δεν είναι συμβουλή. Είναι μια φράση του Σάμουελ Μπέκετ από το «Worstward Ho»: «Πάντα προσπάθεια. Πάντα αποτυχία. Δεν πειράζει. Προσπάθησε ξανά. Απότυχε ξανά. Απότυχε καλύτερα».
Τι αναμνήσεις έχεις από παππούδες, γιαγιάδες και από τρυφερή ηλικία;
* Θυμάμαι τον συχωρεμένο τον παππού μου, τον Στέλιο, να μου λέει ιστορίες που είχαν ιστορικά πρόσωπα και ακόμα και τώρα δεν είμαι σίγουρος αν ήταν αληθινές ή φανταστικές. Μου τις έλεγε μάλιστα με τόσο μαγικό τρόπο που τις άκουγα αποσβολωμένος… Ο άλλος παππούς μου, ο Νίκος, που πήρα και το όνομά του, θυμάμαι πόσο δυναμικός, στιβαρός και εργατικός μου φαινόταν πάντα. Κάθε φορά που τον συναντώ τον θαυμάζω όλο και περισσότερο. Οι δύο γιαγιάδες μου, η Ελένη και η Καλλιόπη, είναι ο ορισμός της Κρητικιάς οικοδέσποινας. Κάθε καλοκαίρι με τρατάρουνε τις πιο νόστιμες λιχουδιές και με προσέχουν ακόμα σαν τα μάτια τους. Επιβεβαιώνουν τη φράση: «Του παιδιού μου το παιδί, είναι δυο φορές παιδί μου».
Πώς είναι η καθημερινότητά σου και ποιες οι αγαπημένες σου συνήθειες;
* Καλό πρωινό γεύμα, πρόβες, παραστάσεις, διάβασμα… Οι αγαπημένες μου συνήθειες είναι να βλέπω συγγενείς, φίλους και… τον Παναθηναϊκό!
Ποιο βιβλίο διαβάζεις αυτό τον καιρό;
* Διαβάζω ένα ελληνικό μυθιστόρημα που σχεδιάζω να ανεβάσω την επόμενη περίοδο στο θέατρο. Δυστυχώς δεν μπορώ να σας πω τον τίτλο γιατί δεν είναι τίποτα σίγουρο ακόμα…
Πώς κρίνεις τη συμπεριφορά των Ελλήνων προς τα ζώα;
* Πολιτισμός… μηδέν. Στην Ελλάδα είμαστε υπο-ανάπτυκτοι στον τομέα της φροντίδας των ζώων. Όχι μόνο δεν τα προστατεύουμε αλλά σε πάρα πολλές περιπτώσεις τους συμπεριφερόμαστε και με απίστευτη σκληρότητα, βγάζοντας όλη την αρρώστια μας πάνω τους. Δεν σεβόμαστε τα δικαιώματα των ζώων κι αυτό έχει κι άλλες προεκτάσεις, όπως την υπερκατανάλωση κρέατος κ.α.
Τέλος, ποια είναι η δική σου σχέση με τα ζώα; Συμβιώνεις με κάποιο κατοικίδιο;
* Μεγάλωσα με ζωάκια και σε όλη μου τη ζωή συμβίωνα με διαφορετικά είδη ζώων. Αυτήν την περίοδο έχω δύο σκυλάκια στο σπίτι που τα βρήκαμε στον δρόμο και τα υπερ-λατρεύω.
