Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Πέρα από τον κόσμο των ειδήσεων, των κρίσεων, των θλίψεων και των απειλών, υπάρχουν και κάτι κόσμοι που γεννούν αισθήσεις, εικόνες, ελπίδες. Κι αυτό γιατί υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που, σε πείσμα της ανασφάλειας των καιρών, εξακολουθούν να σκέπτονται, να αισιοδοξούν και να μας παροτρύνουν σε ταξίδια του νου. Στο σπίτι – μουσείο μουσικών οργάνων όπου ζει, συνάντησα έναν απ’ αυτούς, τον ταλαντούχο μουσικό κρουστών και εικαστικό Σόλη Μπαρκή. Η μουσική του είναι γέφυρα από την παράδοση στην τζαζ, από τα Βαλκάνια στην Αφρική. Σαν βροντή, σαν κεραυνός, σαν ξέσπασμα καταιγίδας. Ο Σόλης Μπαρκή διακρίνεται για την τελετουργία που δημιουργεί με ιδιαίτερα όργανα απ’ όλο τον κόσμο, όπως μπεριμπάο, ντιτζεριντού, σφυρίχτρες αλλά και ιδιόφωνα σαν τη στάμνα, τα κουδούνια, τα σείστρα, τα κρόταλα. Ήχοι ορμητικοί, δραματικοί, αποφασιστικοί, μεγαλόπρεποι παράγονται από τα κρουστά με μεμβράνες, το νταούλι, το τουμπερλέκι, το μπεντίρ, το bongos. Όσες φορές είχα την τύχη να τον παρακολουθήσω, όπως με τον Ross Daly, τον Omar Faruk Tekbilek ή τον Daud Khan Sadozai, η μουσική του έμοιαζε με κωδωνοκρουσία δεξιοτεχνική, πανηγυρικό στροβιλισμό κι άλλες φορές με δραματικό κανονιοβολισμό. Πρόκειται για μέθη έθνικ ακουσμάτων και αυτοσχεδιασμού. Μου μίλησε με εξαίτερη ευγλωττία και καλλιέργεια για τη ζωή του, τη μουσική του, τη μαγική διέξοδο της ζωγραφικής του, για τις σκιές που σβήνουν, για τους τρομακτικούς πίνακες του Ιερώνυμου Μπος, για το παιδί μέσα του, για τη θεϊκή συνείδηση των ζώων, τους δασκάλους του αλλά και για τη σεφαραδίτικη καταγωγή του που χάνεται στους κήπους του χρόνου και της γεωγραφίας.
Παρακολουθήστε τη συζήτησή μας.
Το cat is art ευχαριστεί τον Αντώνη Ψαρρά για τη φωτογράφιση.
Οι κήποι του χρόνου και της γεωγραφίας
* Καταγωγή. Mια πραγματικά σύνθετη υπόθεση… Λίγο από Θεσσαλονίκη, κάτι από τη Σμύρνη και το Αϊδίνι της Μικρασίας και πηγαίνοντας προς τα πίσω τα πράγματα διακλαδίζονται στους κήπους του χρόνου και της γεωγραφίας. ‘Ενας σταθμός ήταν η Ισπανία, όπως συμβαίνει στους έχοντες τη σεφαραδίτικη καταγωγή.
Σκόρπιες εικόνες
* Μνήμες… Σκόρπιες χρωματιστές εικόνες, τα παιχνίδια στη Δεξαμενή, οι διηγήσεις του παππού από την παλιά θεσσαλονίκη, τα μυστηριώδη ψάρια του βασιλικού κήπου, η πορεία ειρήνης που έβλεπα από την ταράτσα μου προδικτατορικά), η μέρα του πραξικοπήματος -ήταν Παρασκευή και λόγω των εκτάκτων γεγονότων δεν είχε βγει το Μίκι Μάους! Τα καλοκαίρια που παραθερίζαμε στη Γλυφάδα, όπου μετακομίζαμε κανονικά με φορτηγό, εμείς στην καρότσα και η γιαγιά μπροστά και η απόσταση τότε μου φαινόταν μεγάλη. Η συγκίνηση που ένιωθα όταν άνοιγα ένα καινούργιο μπλοκ ζωγραφικής και αντιμετώπιζα την πρόκληση των λαμπερών λευκών σελίδων.
Η ιδέα που χόρευε μέσα μου
* Πότε αισθάνθηκα ότι το μέλλον μου βρίσκεται στη μουσική; Αρκετά μικρός, αλλά ήταν κάτι που για χρόνια απωθήθηκε. Υπήρχε και η ζωγραφική, που ήταν η πιο «επίσημη» ενασχόλησή μου, αλλά και η νοοτροπία που έλεγε ότι οι τέχνες είναι για τους πλούσιους. Τελειώνοντας το σχολείο, άρχισε η ιδέα να χορεύει μέσα μου, δειλά στην αρχή και όσο περνούσε ο καιρός, δυνατότερα. Πήγα και στο Πανεπιστήμιο (οικονομικό της Νομικής, παρακαλώ) και γενικώς, έπρεπε να περάσω από πολλά στάδια και κύματα για να νιώσω με σιγουριά ότι… εδώ είμαστε!
Η πιο πολύτιμη σπρωξιά
* Αν υπήρξαν άνθρωποι που με παρότρυναν να ασχοληθώ με την τέχνη; Δεν μπορώ να ισχυριστώ με πάθος κάτι τέτοιο, σε σχέση με τα εικαστικά, ναι, όλο και κάποιος με προέτρεπε αλλά η επιλογή της μουσικής ήταν μια πολύ προσωπική μου διαδικασία. Υπάρχει βέβαια ένας άνθρωπος, ένας πολυαγαπημένος φίλος που μου έδωσε την πρώτη σπρωξιά, την πιο πολύτιμη. Ο Γιάννης Χασάπης, λαμπρός μουσικός, που χάραξε τη ζωή του «έξω από τα μέτρα» και διάλεξε να ζήσει στην επαρχία σαν μουσικός και σαν δάσκαλος. ΄Ηταν ο πρώτος που με έκανε να ονειρευτώ τη μουσική μου εξέλιξη. Αμέτρητα όσα του χρωστάω.
Κεκλεισμένων των θυρών τελετουργία
* Όταν για πρώτη φορά δημοσιεύτηκε κόμικ που είχα δημιουργήσει, μια περίοδος όπου παίζαμε με τον προαναφερθέντα Γιάννη και κάποιους άλλους φίλους, όχι επαγγελματικά, αλλά αυστηρά μεταξύ μας, κεκλεισμένων των θυρών, δημιουργώντας όμως μια πραγματική τελετουργία. Αυτούς θεωρώ σταθμούς στη σταδιοδρομία μου. Πιστεύω ότι για μένα και για τους άλλους αυτή η διαδικασία ήταν πραγματικός σταθμός, που επηρέασε την πορεία μας. Σημαντικότατη για μένα ήταν και η πρώτη επίσκεψη στο σπίτι του δασκάλου μου, του Μιχάλη Κλαπάκη. Μπαίνοντας σε ένα σπίτι, όπου τα κρουστά όργανα ήταν παντού απλωμένα, από το πάτωμα ως και τους τοίχους, φτιάχνοντας ένα πραγματικό βασίλειο, είπα μέσα μου πως κάποτε το σπίτι μου θα γινόταν έτσι -όπερ και έγινε. ΄Οχι μόνο το σπίτι βέβαια, αλλά και όλη η σχέση μου Με τον Μιχάλη ήταν ένας πραγματικός σταθμός, που με επηρέασε αποφασιστικά σε ό, τι έχω κάνει από τότε.
Το ποτάμι κυλάει
* Πάρα πολλές φορές αμφιταλαντεύτηκα για το δρόμο που ακολούθησα και ακόμα μου συμβαίνει καμιά φορά αλλά στο τέλος το ποτάμι κυλάει και το ταξίδι προχωρά. Βέβαια για τη μουσική δεν αμφιταλαντεύομαι πια. Κανείς όμως δεν μπορεί να μας εγγυηθεί κάτι για το μέλλον. Ποιος ξέρει.
Οι σκιές φεύγουν
* Η μουσική ενασχόληση είναι καθρέφτης του εαυτού μου, όλης μου της ζωής. Αυτό μου δίνει χαρά και με κάνει να αγαπώ τη δουλειά μου. ΄Ο, τι κάνω, ό, τι αισθάνομαι, αντανακλάται όχι μόνο στο πώς παίζω αλλά και στο τι μου συμβαίνει με τη μουσική. Τις στιγμές που παίζω, αισθάνομαι ότι είμαι ζωντανός και ότι εκπληρώνω ένα σκοπό, ότι έχω λόγο για να υπάρχω. Αισθάνομαι ότι έχω δύναμη, ικανότητα επικοινωνίας και ένωσης με τους άλλους και πλημμυρίζω από θετικά συναισθήματα. Οι φόβοι απομακρύνονται, οι σκιές φεύγουν και ακόμα και οργανικά νιώθω καλύτερα. Η μουσική για μένα είναι ένας τρόπος ή δρόμος για να φτάσω στη μαγεία, για να ζήσω τον μύθο. Κάθε στιγμή διδάσκω και διδάσκομαι από αυτούς που παίζουν μαζί μου αλλά και από αυτούς που ακούνε.
Παράθυρο στο όνειρο
* Όπως είπα και νωρίτερα, η πρώτη τέχνη με την οποία ασχολήθηκα ήταν τα εικαστικά και πιο συγκεκριμένα η εικονογράφηση και τα κόμικς. Οι ζωγραφιές ήταν η πρώτη μου μαγική διέξοδος, από μικρή ηλικία και τα κόμικς ήταν μια μεγάλη αγάπη για μένα, όχι μόνο σαν δημιουργός αλλά και σαν αναγνώστης. ΄Ηταν πραγματικά ένα παράθυρο στο όνειρο. Αυτή η τέχνη μου έχει δώσει πολλές χαρές, αλλά και έχει συμβάλει πάρα πολύ στον βιοπορισμό μου. ΄Εχω δουλέψει χρόνια σαν εικονογράφος και δεν το έχω εγκαταλείψει. ΄Οταν συνεργάζομαι για μεγάλα διαστήματα με πολλούς ανθρώπους λόγω μουσικής και είμαι σε επαφή με πολλούς, μου κάνουν πολύ καλό οι ώρες μιας πιο μοναχικής δημιουργίας, όπως είναι οι στιγμές που δουλεύω με τις εικόνες.
Αγαπημένοι ποιητές
* Ο Καβάφης, ο Σεφέρης, οι ΄Ελληνες υπερρεαλιστές, Εγγονόπουλος, Εμπειρίκος, Ελύτης, Σαχτούρης αλλά και ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, ο Νίκος Αλέξης Ασλάνογλου, ο Σαββόπουλος, ο Dylan Thomas, ο Allen Ginsberg, οι Baudelaire, Apollinaire, Eluard, Leonard Cohen και… και…
Αγαπημένοι συνθέτες
* Χατζιδάκις, Σαββόπουλος, Ερίκ Σατί, οι συνθέτες του μινιμαλιστικού ρεύματος, όπως οι Mertens, Philip Glass, η Λένα Πλάτωνος και πολλοί συνθέτες της rock σκηνής.
Αγαπημένοι ζωγράφοι
* Από μικρός μαγευόμουν από τις εικόνες του Chagall, αλλά και από τους παράξενους και ώρες ώρες τρομακτικούς πίνακες του Ιερώνυμου Μπος και του Μπρίγκελ. Με συγκινούσαν τα ασπρόμαυρα σχέδια του Da Vinci, αλλά και ζωγράφοι νεότερων εποχών, όπως ο Καντίνσκι, ο Σουτίν, ο Κλιμτ. Αγαπώ βέβαια και κάποιους εικαστικούς από τον χώρο των κόμικς, όπως ο Ματότι, ο Λουστάλ, ο Μπιλάλ, ο Dave McKean και μερικούς άλλους.
Τώρα που ξημερώνουν άλλες εποχές
* Συχνά το πρόβλημά μου ήταν ότι δυσκολευόμουν να συμφωνήσω αλλά και να συγκρουστώ με ιδεολογίες. Νομίζω ότι τώρα ξημερώνουν άλλες εποχές και οι ως τώρα ιδεολογίες έχουν αρχίσει να παλιώνουν επικίνδυνα. Μάλλον είναι καιρός να ανασυνθέσουμε και να δημιουργήσουμε καινούργια πράγματα, να βρούμε αυτά που μας ενώνουν και που μας βοηθούν να περάσουμε στην πράξη. ΄Ισως έχει φτάσει η στιγμή να συμβουλευτούμε την καρδιά μας και όχι μόνο το μυαλό μας. Με πρόσωπα δεν συνηθίζω να συγκρούομαι αλλά ώρες ώρες αισθάνομαι ότι θα ήθελα να ξαναβρεθώ με πρόσωπα που έχω χάσει και να τους δείξω πόσο εκτιμώ τον χρόνο και την παρέα που κάποτε μου χάρισαν.
Ένας κόσμος που γεννάει αισθήσεις
* Η μουσική και κάθε ψυχαγωγία πιστεύω ότι είναι βασικότατες ανάγκες του ανθρώπου. Μπορούν να μας κάνουν να νιώσουμε τις δυνάμεις μας, να νιώσουμε ότι στεκόμαστε στα πόδια μας, ότι είμαστε ζωντανοί και ότι εκτός από τον κόσμο των ειδήσεων, των λογαριασμών και του τρόμου, υπάρχει και ένας κόσμος άλλος, που γεννάει εικόνες και αισθήσεις διαφορετικές μέσα μας, που μας κάνει να νιώσουμε ότι η ύπαρξή μας είναι κάτι πιο μεγάλο και βαθύ από την καθημερινή απειλή. Αυτός ο κόσμος είναι μέσα μας, είναι δικός μας και δεν μπορεί να μας τον πάρει κανείς!
Το παιδί που υπάρχει μέσα μου
* Η αίσθηση της πραγματικής παρουσίας κάποιου δίπλα μου, η αίσθηση της προστασίας μπορεί να μου φέρει δάκρυα στα μάτια. Αυτό που νιώθω όταν κάποιες φορές κάνω ειρήνη με τον εαυτό μου και συναντάω το παιδί που υπάρχει μέσα μου. ΄Οταν νιώθω τον πόνο ενός αγαπημένου μου προσώπου.
Ρατσισμός και ξενοφοβία
* Ο ρατσισμός iσως είναι μια μορφή ηλιθιότητας, ένα είδος ψυχοπάθειας, το κατακάθι των ανθρώπινων συναισθημάτων, αλλά και ένα βαθύ παράπονο για τον πόνο που κουβαλάμε, η ανάγκη να ξεσπάσουμε την οργή μας, η ανάγκη να ανακαλύψουμε κάποιον κατώτερο από εμάς ή κάποιον που να φταίει. Και πίσω από αυτά, νομίζω κρύβεται ένας μεγάλος φόβος και αποστροφή για κάποια κομμάτια του εαυτού μας. Το ζήτημα του ρατσισμού και της ξενοφοβίας είναι μια συνεχής αναμέτρηση με τον ίδιο μας τον εαυτό, με την ικανότητά μας για κατανόηση του άλλου και με την αυτογνωσία.
Πολιτισμός
* ΄Εχει πολιτισμό, όταν εμείς το επιλέγουμε. Μπορούμε να επιλέξουμε να λειτουργούμε με πολιτισμό και να αντλούμε πολιτισμό από των άλλων τις συμπεριφορές.
΄Ανθρωπος, ένα είδος που έχει χάσει το δρόμο του
* Λένε κάποιοι ότι τα ζώα, τα φυτά, οι πέτρες και τα αστέρια μοιράζονται τη θεϊκή συνείδηση. Εύχομαι να αρχίσουμε κάποτε πραγματικά να σεβόμαστε τα ζώα, να νοιαζόμαστε γι’ αυτά και να καταλάβουμε ότι έχουμε πολλά να διδαχτούμε από εκείνα. Είμαστε ένα είδος που έχει χάσει το δρόμο του και πλάσματα όπως τα ζώα και τα φυτά μπορούν να μας βοηθήσουν να τον ξαναβρούμε. Και δεν εννοώ βέβαια να γυρίσουμε πίσω τον πολιτισμό. Για να μιλήσω προσωπικά, η επαφή με ορισμένα ζώα με γαληνεύει και καλλιεργεί μέσα μου πολύ θετικά συναισθήματα, ξυπνάει τη διάθεσή μου για παιχνίδι και τρυφερότητα. Τα ζώα λειτουργούν για μένα και σαν έμπνευση για τις μουσικές και τις εικόνες μου.
Τη φωτογράφιση πραγματοποίησε ο Αντώνης Ψαρράς.
