Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Λένε πως η τέχνη είναι η έκφραση της πιο ευγενικής παρόρμησης του ανθρώπου και πως το υψηλότερο επίτευγμα ενός καλλιτέχνη είναι να ερμηνεύσει αυτή την ευγένεια. Λένε ακόμα πως δεν αρκεί να είσαι σπουδαίος καλλιτέχνης αλλά το ουσιώδες είναι να πετύχεις και ως άνθρωπος, γιατί ο νόμος της τέχνης δεν λειτουργεί μέσα στο κενό. Αυτό που ξέρω είναι ότι όλος ο κόσμος, απ’ όπου κι αν περάσει, καθώς και όλοι οι συνάδελφοί της έχουν να το λένε… Για την ευγένειά της, το ήθος της, τη λεπτότητα και τη σεμνότητα που τη διακρίνει. Αυτό που η Αριέττα Μουτούση προβάλλει στη σκηνή δεν είναι απλώς αυτό που έχει κατανοήσει και εμπεδώσει αλλά αυτό που ακούει εντός της. Σαν μια ηχώ που επιστρέφει από ένα σημείο βαθιά μέσα στη συνείδησή της και φωτίζει το παίξιμό της. Φωτίζει με επάρκεια, γνώση και διεισδυτικότητα τις σημαντικές πτυχές της «Αγαπητής Ελένας», τη χαμένη αθωότητα και τα ιδανικά της νιότης. Η ερμηνεία της είναι σχεδιασμένη στη λεπτομέρεια, με αξιοθαύμαστη λιτότητα και καθαρότητα, με σεβασμό και εναρμόνιση αλλά και με μια σωτήρια δόση χιούμορ. Άμεση, χωρίς υπερβολή, με σημάδια ανεπαίσθητα, σχεδόν αόρατα. Νους, σώμα και ψυχή μιλούν σαν ένα όλον. Ο ρόλος μοιάζει με φυσικό κομμάτι του εαυτού της, μοιάζει δικός της, μια απρόσμενη όψη του ίδιου προσώπου. Εύκολες λύσεις δεν υπάρχουν στο θέατρο και τίποτα σε μια παράσταση δεν είναι πιο σημαντικό από τους ανθρώπους που συμμετέχουν σ’ αυτή. Γνώρισα την Αριέττα Μουτούση και θέλω να καταθέσω πως αυτό που επίσης σε μαγεύει σ’ αυτήν και ταιριάζει γάντι με το ταλέντο της και τον επαγγελματισμό της είναι η προσωπικότητά της. Η συμπεριφορά της, η καλλιέργειά της, ο ζήλος της, η χαρά της, το δόσιμό της. Την περίμενα στο προαύλιο του θεάτρου και αντιλήφθηκα τον ερχομό της από το πανηγυρικό τρεχαλητό των γάτων κοντά της. Ήταν μια στιγμή φορτισμένη με σημασίες και ενθουσιασμό. Κατόπιν στη συζήτησή μας ξεφύλλιζε με γαλήνη σελίδες που για μένα λειτουργούσαν σαν μαγνήτες· λέξεις, συνειρμούς από το παρελθόν, ονόματα, επιθυμίες, κεφάλαια ζωής. Με ευστροφία, με ευαισθησία, με γλυκύτητα. Η κυρία Μουτούση είναι μια γυναίκα που διέπεται από αλληλεγγύη, θέρμη και γενναιοδωρία, πρωτότυπη και μοναδική, που αναζητά με άσβεστο πάθος απροσδόκητα σχήματα και υλικά στην υπηρεσία της αλήθειας των συναισθημάτων.
Διαβάστε τη συνέντευξη.
Φωτογραφίες: Δημήτρης Πιτσάκης
Ειρήνη Αϊβαλιώτου: Θα ήθελα να μου πείτε κάποια από τις αγαπημένες σας παιδικές αναμνήσεις, κάτι γλυκό, κάτι πικρό, κάτι γλυκόπικρο…
Αριέττα Μουτούση: Τώρα, χωρίς να θυμάμαι κάτι συγκεκριμένο από την παιδική μου ηλικία, μου έρχεται έτσι μια γλύκα, σκεπτόμενη τον χαμό που γινόταν με τις αδελφές μου. Οι τρεις μας που παίζαμε, σκοτωνόμασταν δηλαδή, τσακωνόμασταν. Κάτι πιο συγκεκριμένο, από την εφηβεία μου όταν ήμουν στο σχολείο, μπορώ να πω ότι θυμάμαι πάρα πολύ έντονα τότε που πήγα στην Αγγλία. Ήμουν στο drama club, όχι στο θεατρικό παιχνίδι αλλά στη θεατρική λέσχη, με μια καταπληκτική δασκάλα. Μάλλον σε αυτή χρωστάω το ότι έγινα ηθοποιός. Νομίζω πως αν δεν ήταν εκείνη, δεν θα είχα πάρει την απόφαση να γίνω ηθοποιός. Εκεί μου αποκαλύφθηκαν τόσα πολλά πράγματα. Μας έπαιρνε και μας πήγαινε σε ωραίες παραστάσεις. Θυμάμαι μας είχε πάρει κι είχαμε δει του Τζεφιρέλι, το «Ρωμαίος και Ιουλιέτα». Έκλαιγα τόσο πολύ όταν τέλειωσε το έργο που δεν έβγαινα έξω. Στο τέλος ήρθε ο υπεύθυνος του θεάτρου και μου είπε: «Πρέπει να φύγετε. Δεν γίνεται να καθίσετε εδώ και να κλαίτε…». Το θυμάμαι αυτό. Μου ήταν πολύ έντονο… γιατί δεν βγαίναμε και πολύ έξω με δασκάλους. Και η μις Καν μας είχε βγάλει τότε. Γενικά θυμάμαι ότι διαβάζαμε Ίψεν, Στρίντμπεργκ, αλλά και όλη τη λογοτεχνία. Είχα τρελαθεί. Ήταν καταπληκτική δασκάλα. Έκανε απίστευτες αναλύσεις κι εγώ με τις ώρες καθόμουν κι έγραφα. Μετά αρχίσαμε να ανεβάζουμε και έργα και περνάγαμε θαυμάσια. Αυτό είναι κάτι που θυμάμαι έντονα.
Ειρήνη: Ποια ήταν η πρώτη παράσταση που παρακολουθήσατε στη ζωή σας και τι σας τη θυμίζει; Να υποθέσω ότι ήταν μια παράσταση της μητέρας σας;
Αριέττα: Σίγουρα ήταν μια παράσταση της μητέρας μου, αλλά τώρα δεν θυμάμαι ποια ήταν. Μας είχε από μικρές στα καμαρίνια. Δεν ξεχνάω και τις παραστάσεις με τον Αλέκο Αλεξανδράκη, όπως το «Κάθε χρόνο τέτοια μέρα» (το 1975). Πολύ πριν βέβαια θυμάμαι την «Ήρα και το Παγώνι» στο θέατρο «Σινεάκ» (το 1969) με τον Αλέξη Μινωτή, την Κατίνα Παξινού και τον Σωτήρη Μουστάκα. Ήταν πάρα πολύ καλή και η μαμά και ο Μουστάκας. Όλοι τους βέβαια, δεν το συζητάμε τώρα. Αυτές ήταν από τις πρώτες. Αλλά θυμάμαι ότι μας είχε πάρει και σε κάποιες περιοδείες με τον Αλεξανδράκη, τότε που ήμασταν πιο μικρές. Γενικά ζούσαμε μέσα στο θέατρο συνέχεια.
Ειρήνη: Με αυτή την παιδική ηλικία και με αυτή τη συναναστροφή με το θέατρο ήταν αναπόφευκτο να ασχοληθείτε και σεις με το θέατρο. Ήταν κάτι σαν μονόδρομος;
Αριέττα: Ακριβώς φαινόταν ότι αυτό είναι το κανονικό, να οδηγηθούμε δηλαδή εκεί πέρα. Ίσως επειδή και η Αμαλία από πολύ μικρή είχε ταυτιστεί με τη μητέρα μου, ενώ εγώ με τον πατέρα μου. Η Αμαλία ήταν αυτή που είχε δηλώσει από μικρή πως θα γίνει ηθοποιός, ήταν αυτή άλλωστε που έμοιαζε στη μαμά, οπότε κι εγώ δεν έλεγα ότι θα γίνω ηθοποιός. Κάπου μέσα μου όλο αυτό που έβλεπα μπορεί να μου άρεσε, αλλά υπήρχαν και πάρα πολλά πράγματα που αισθανόμουν ότι δεν είμαι ακριβώς εγώ. Μάλιστα ακόμα το αισθάνομαι αυτό, ότι ναι μεν είναι μια δουλειά που είναι υπέροχη, δεν το συζητάω, αλλά πολλές φορές νιώθω σαν να μην είμαι η κλασική ηθοποιός. Έτσι δεν είχα πει ποτέ ότι θα γίνω ηθοποιός.
Ειρήνη: Τι λέγατε;
* Αριέττα: Ο πατέρας μου ήταν νευρολόγος – ψυχίατρος. Έλεγα ότι θα γίνω ψυχολόγος για παιδιά, επειδή λάτρευα τα παιδιά, ακόμα τα λατρεύω. Θα μπορούσα κάλλιστα να είχα κάνει κάτι τέτοιο για παιδιά και ψυχολόγος αν είχα γίνει θα μου άρεσε πολύ, ακόμα μ’ αρέσει. Γενικά είχα διάφορες εμμονές… Μου άρεσε πάρα πολύ η λογοτεχνία. Διάβαζα από μικρή, κι ακόμα διαβάζω πολύ.
Ειρήνη: Η στροφή πότε έγινε;
* Αριέττα: Η στροφή όμως έγινε όταν πήγα στην Αγγλία και ξεκίνησα εκεί με τη μις Καν. Ίσως επειδή έφυγα κι από την Ελλάδα και δεν είχα την άμεση επιρροή της μαμάς, κι επειδή εκεί όλοι αυτοί οι ξένοι δεν ξέρανε ότι είμαι κόρη της Νόνικας, κανείς δεν το ήξερε, και μου έλεγαν «πρέπει να γίνει ηθοποιός, είσαι πολύ καλή» και το έβλεπα ότι ήμουν καλή, ότι τους συγκινούσα, ότι γέλαγαν μαζί μου πολύ. Αν και γενικά στη ζωή μου δεν κάνω τους άλλους να γελάνε ιδιαίτερα, ούτε ανέκδοτα ξέρω … -βέβαια τώρα αυτό αν το διαβάσουν κάποιοι φίλοι μου, θα πουν «εσύ δεν μας κάνεις να γελάμε;»… Κι εκεί άρχισα σιγά σιγά να σκέφτομαι «ρε Αριέττα εφόσον σου αρέσει πολύ, γιατί να μην το κάνεις, κι επειδή είναι η μαμά και θα το κάνει και η Αμαλία τι πειράζει, γιατί να στερηθείς κάτι που σου αρέσει κι εσένα;». Τελικά καλώς καμωμένο γιατί πραγματικά η καθεμία πήρε ένα δικό της τελείως δρόμο και είχαμε η καθεμία μας την πορεία μας και τη χαρά μέσα από αυτή τη δουλειά. Έχουμε πάρει μεγάλη χαρά, τολμώ να μιλήσω και για την Αμαλία και για τη μητέρα μου, γιατί γνωρίζω από συζητήσεις. Εμένα με έχει βοηθήσει πολύ αυτή η δουλειά, γιατί ήμουν ένα παιδί πολύ κλειστό, εσωστρεφές. Η δουλειά με ανάγκασε να ανοίξω. Να γίνω πιο επικοινωνιακή και πιο εξωστρεφής. Αυτή η επαφή με τους ρόλους που βγάζεις πράγματα μέσα από τον εαυτό σου και μέσα από τις εμπειρίες σου, με ωφέλησε πολύ. Όταν άρχισα δε να πηγαίνω και καλά, άρχισα να έχω και περισσότερη αυτοπεποίθηση, γιατί γενικά δεν είχα αυτοπεποίθηση, ήμουν το αντίθετο θα έλεγα, αρκετά μαγκωμένη και φοβισμένη. Βέβαια αυτά τα πράγματα όσο ισχύουν, ισχύουν και τα αντίθετά τους. Αν δηλαδή δεν έχεις αυτοπεποίθηση και κάποια στιγμή κάνεις κάτι καλά αναρωτιέσαι «πώς δεν έχω αυτοπεποίθηση, εγώ έκανα αυτό;». Έτσι σιγά σιγά βλέποντας ότι τα βγάζω πέρα άρχισα να νιώθω όταν ήμουν στο θέατρο και στη σκηνή -αυτό ήταν κάτι που πάντα ήθελα να το νιώσω, το σκεφτόμουν για τη μαμά μου αυτό και ήθελα κι εγώ μια μέρα να το νιώσω- σαν το σπίτι μου, ένιωθα πως είμαι στο σπίτι μου.
Ειρήνη: Και οι αγωνίες;
* Αριέττα: Εντάξει, έχουμε τις αγωνίες μας, δεν το συζητάω και μέχρι να γίνει η πρεμιέρα, θα γίνει δεν θα γίνει, θα τα καταφέρουμε, δεν θα τα καταφέρουμε, αλλά ναι, τολμώ να πω ότι νιώθω πια σαν το σπίτι μου.
Ειρήνη: Την επόμενη ερώτησή μου μάλλον την προλάβατε γιατί μου μιλήσατε για τη μις Καν στην Αγγλία, παρ’ όλα αυτά εγώ θα την κάνω. Ποιοι ήταν οι αγαπημένοι σας δάσκαλοι; Επιμένω μην τυχόν υπάρχουν και κάποιοι άλλοι.
* Αριέττα: Μετά τη μις Καν, την οποία τολμώ να πω ότι τη σκέφτομαι καθημερινά, και προσπαθώ να τη βρω τώρα γιατί βρέθηκα με κάποιες φίλες μου από την Αγγλία και την ψάχνουν κι εκείνες, να της πω ότι τελικά έγινα ηθοποιός και πόσο σημαντικό ρόλο έπαιξε για εμένα, να την ευχαριστήσω, θα ήθελα πολύ να την ευχαριστήσω, να της πω πόσο καλό μου έκανε, γιατί πράγματι έπαιξε καθοριστικό ρόλο. Βέβαια είχα κι εδώ στη Σχολή Αηδονοπούλου, μια καταπληκτική δασκάλα που λέγεται Κατερίνα Σκαλιόρα, του μεταφραστή, κριτικού θεάτρου και κινηματογράφου Κωστή Σκαλιόρα (1927-2013) η πρώην γυναίκα, που έχει και δύο παιδιά μαζί του, και είχε κρατήσει το όνομα παρά το ότι είχαν χωρίσει. Σ’ αυτήν είχα και έχω τεράστια αδυναμία, την αγαπώ βαθιά, έχουμε πολύ καιρό να βρεθούμε, όταν είχα παίξει την «Ελένα», πριν από 14 χρόνια, είχε έρθει και με είχε δει. Είχε συγκινηθεί πάρα πολύ που έκανα μια δασκάλα… Ήταν πολύ ευαίσθητη, είχε ένα νοιάξιμο που δεν το συναντάς εύκολα σε δασκάλους και τη θυμάμαι όμορφη να μπαίνει μέσα στην τάξη και αυτό που έβγαζε ήταν… δεν ήταν μόνο εμφανισιακά όμορφη, που ήταν πάρα πολύ, αλλά και εσωτερικά, γλύκαινε η τάξη!
Ειρήνη: Θυμάστε και κάποιο ιδιαίτερο περιστατικό;
* Αριέττα: Ναι! Τη θυμάμαι έγκυο και μάλιστα τότε πήγαν να της κάνουν τα παιδιά, οι συμμαθητές, ένα αστείο και έβαλαν μια κλωστή που δεν φαινόταν, για να σκοντάψει και να πέσει. Παρόλο που εμένα δεν μου άρεσε να θεωρούμαι σπασικλάκι, να γλείφω τη δασκάλα και τέτοια, είχα θυμώσει πολύ, πήγα και την έβγαλα μπροστά σε όλους και τους είπα: «Καταλαβαίνετε τι κάνετε, είναι έγκυος – που και έγκυος να μην ήταν, αλλά πόσω μάλλον- βάζετε αυτή την κλωστή να πέσει, να πάθει τίποτα αυτή και το μωρό;». Το θυμάμαι γιατί ήμουν πολύ μικρή και μου έκανε εντύπωση ο εαυτός μου, που πήγα ενάντια στους φίλους μου. Ήταν τέτοια η ένταση φανταστείτε που έκανα πιπί πάνω μου, μιλάμε για τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού. Ακόμα θυμάμαι την ταραχή, αλλά δεν μπορούσα να μην το κάνω, δεν μπορούσα να το αφήσω αυτό γιατί μετά θα ήταν χειρότερο, οι τύψεις που θα είχα θα ήταν ασήκωτες.
Ειρήνη: Μα δεν το κάνατε κρυφά, άλλωστε.
* Αριέττα: Όχι, καθόλου κρυφά, ίσα ίσα μπροστά τους πήγα και το έκοψα, το τράβηξα και κόπηκε και τους είπα ότι αυτό είναι απαράδεκτο και πως αυτά δεν είναι αστεία.
Ειρήνη: Ένα εσωστρεφές παιδί, όπως περιγράφετε τον εαυτό σας τότε, είναι δύσκολο να πάει κόντρα στην ομάδα γιατί μπορεί να το απομονώσει.
* Αριέττα: Αλλά γι’ αυτό πάντα σκέφτομαι ότι δεν ήμουν μόνο εσωστρεφής είχα και την άλλη μου πλευρά.
Ειρήνη: Τώρα, εδώ στο “Επί Κολωνώ”, πρωταγωνιστείτε στο έργο της Λουντμίλα Ραζουμόβσκαγια, “Αγαπητή Ελένα”. Θέλετε λοιπόν να περάσουμε στην Ελένα, την ηρωίδα που υποδύεστε; Η ηρωίδα αυτή είναι μια γυναίκα σταθερή τις αρχές της, ακλόνητη. Μιλήσατε πριν για την κυρία Σκαλιόρα, την Κατερίνα Σκαλιόρα. Σας έχει εμπνεύσει καθόλου σε αυτή την ερμηνεία και τι γυναίκα είναι αυτή, τι χαρακτήρας είναι, πώς θα μπορούσαμε να τη σκιαγραφήσουμε;
* Αριέττα: Τώρα που το συζητάμε… δεν το είχα σκεφτεί αυτό ποτέ… Είχε αρχές η Κατερίνα. Και μια άλλη πάλι στην Αγγλία που σκέφτομαι, η καθηγήτρια της Βιολογίας -το λάτρευα αυτό το μάθημα- κι αυτή μου είχε προσφέρει πολλά… Αλλά δεν ξέρω τώρα τι έχει μείνει από τότε. Σίγουρα θα έχουν μείνει πολλά, γιατί ήταν μια ευαίσθητη εποχή και θυμάμαι ότι η Κατερίνα ήταν πολύ κοντά μου και με πολλή αγάπη. Αλλά δεν τη θυμάμαι έτσι, ας το πούμε ακλόνητη και σοβαρή. Βέβαια και η Ελένα όταν έρχονται τα παιδιά στην αρχή για τα γενέθλιά της, έχει μια χαρούμενη πλευρά, θα γελάσουνε μαζί… Είναι βέβαια δύο διαφορετικοί κόσμοι, οπότε από χέρι η επικοινωνία δεν είναι εύκολη, μάλλον δεν είναι εφικτή όχι απλώς δεν είναι εύκολη. Αλλά πόσο επικοινωνείς με τους δασκάλους σου πραγματικά όταν είσαι παιδί; Ας πούμε με την Κατερίνα που βρέθηκα αργότερα, όταν πια είχα μεγαλώσει, είχαμε τέλεια επικοινωνία, σαν να ήμασταν φίλες χρόνια. Τώρα η Ελένα έχει ζήσει και σε ένα άλλο καθεστώς, μια άλλη εποχή. Όχι και τόσο άλλη εποχή δηλαδή, τώρα που το σκέφτομαι, αλλά σίγουρα, πιστεύω, πολύ πιο έντονη. Μια εποχή που έχει σχέση με μιαν ολόκληρη χώρα, όχι μόνο με τον εαυτό της, με μιαν ολόκληρη Ρωσία. Δηλαδή στήριζε και πίστευε η Ελένα. Πίστευε ότι θα σωθεί ο κόσμος, ότι αυτό ήταν η λύση για τη δικαιοσύνη στον κόσμο, για να υπάρχει στον κόσμο δικαιοσύνη, κι αυτό δεν το πίστεψε μόνο η Ελένα, το πίστεψαν εκατομμύρια άνθρωποι.
Ειρήνη: Βέβαια, και σ’ όλο τον κόσμο.
* Αριέττα: Σ’ όλο τον κόσμο. Και μέσα από αυτά τα πιστεύω μεγάλωσε τα παιδιά της, τους μαθητές της τους οποίους θεωρεί παιδιά της, αφού η ίδια δεν έχει κάνει παιδιά. Δεν παντρεύτηκε, δεν έκανε παιδιά η Ελένα, τα παιδιά της είναι οι μαθητές της, τους οποίους πραγματικά αγαπάει πολύ. Γι’ αυτό και παθαίνει τόσο μεγάλο σοκ, πώς να το πω, κατάρρευση, όταν βλέπει αυτή την όψη των παιδιών, την οποία σίγουρα δεν είχε ποτέ φανταστεί. Δεν είχε φανταστεί ότι θα μπορούσαν τα πράγματα να φτάσουν μέχρις εκεί. Ίσως και τα παιδιά να μην είχαν ποτέ φανταστεί ότι θα μπορούσαν να φτάσουν μέχρις εκεί. Μερικές φορές οι συνθήκες… Όταν ξεκινάς δεν ξεκινάς για να γίνει αυτό που τελικά γίνεται, και σίγουρα τα παιδιά δεν ξεκίνησαν για να φτάσουν σε αυτό το σημείο.
Ειρήνη: Όπως ίσως και τα παιδιά με την κλωστή, αν είχε άλλη εξέλιξη το επεισόδιο…
* Αριέττα: Τα παιδιά με την κλωστή, κι αυτό μου έκανε πάντα πολύ μεγάλη εντύπωση, γι’ αυτό κι εγώ ίσως έχω κάποια στοιχεία της Ελένας, από πολύ μικρό παιδί γενικά θυμάμαι -ας πούμε- τα παιδιά που κάνανε πλάκα, δηλαδή το θεωρούσαν αστείο αυτό, κι εμένα με κορόιδευαν που ήμουν πολύ σοβαρή, που τα παίρνω τόσο πολύ στα σοβαρά. Αλλά εδώ πράγματι υπήρχαν κάποια πράγματα που δεν τα θεωρούσα πλάκα, δηλαδή το να χτυπήσεις, να κάνεις κακό σε έναν άνθρωπο, να διακινδυνέψεις το οτιδήποτε, στον οποιονδήποτε, πόσω μάλλον σ’ αυτή την άγια γυναίκα, που μας φερόταν τόσο καλά. Δηλαδή προσπαθούσα πραγματικά να βρω το αστείο. Ε, δεν μπορούσα κι ακόμα έτσι το σκέφτομαι. Αλλά τα θυμάμαι τα παιδιά, τα οποία παιδιά ήταν στην ηλικία μου, το αναφέρω γιατί πολλές φορές ήμουν απέναντί τους σαν να ήμουν λίγο η μαμά τους, η γιαγιά τους, η θεία τους. Δηλαδή σε κάποια πράγματα ήμουν πιο ώριμη, έβλεπα κάπως διαφορετικά τα πράγματα, δεν είχα αυτή την ελαφρότητα. Γενικά εμένα δεν μ’ αρέσουν πολύ τα αστεία, οι χοντρές φάρσες, δεν μπορώ να πω ότι γελάω με αυτά. Εντάξει, θα γελάσω με τον Χοντρό και τον Λιγνό όταν πέφτει κάτω ο Χοντρός και γενικά σκοντάφτει ο Λιγνός αλλά τα χοντροκομμένα αστεία με απωθούν και με απωθούσαν πάντα. Και αυτό το είχα βρει τότε πολύ χοντροκομμένο.
Ειρήνη: Σαφώς. Πολύ! Ήθελα να σας ρωτήσω, δεκατρία, δεκατέσσερα χρόνια μετά που ξαναπαίζετε την Ελένα, την προσεγγίζετε διαφορετικά;
* Αριέττα: Ναι, την προσεγγίζω διαφορετικά. Αυτό ξεκίνησε κι από την Ελένη τη Σκότη, αλλά ουσιαστικά ξεκίνησε γιατί αυτό που είδε η Ελένη ήταν διαφορετικό σε σχέση με αυτό που έβλεπε πριν από δεκατέσσερα χρόνια σε εμένα. Δηλαδή έχουν περάσει δεκατέσσερα χρόνια, και παραπάνω από δεκατέσσερα ίσως. Δεκατέσσερα χρόνια έχουν περάσει από τότε που παιζόταν. Γιατί από τότε που κάναμε πρόβες πρέπει να είναι πάνω από δεκαπέντε ίσως και δεκάξι χρόνια. Ήμουν αλλιώς σαν άνθρωπος, σαν ηθοποιός. Τώρα πατάω, όπως λέει κι η Ελένη, πιο σταθερά. Υπάρχει μια μεγαλύτερη δύναμη, μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση που βγαίνει από μέσα μου κι όλα αυτά θέλησε η Ελένη να βγούνε. Όχι ότι δεν είχαν βγει και τότε, όπως είχε βγει και μια πολύ ευαίσθητη πλευρά της Ελένας τότε. Και τώρα βγαίνει μια ευαίσθητη πλευρά της, αλλά είναι διαφορετική, όπως λέει κι η Ελένη. Αυτά τα δεκατέσσερα χρόνια, εκτός του ότι φαίνονται και εμφανισιακά, πράγμα το οποίο παίζει ρόλο, φαίνονται και εσωτερικά αυτά πάνε μαζί, γι’ αυτό προσελκύεις το ρόλο σε σχέση με αυτά που κουβαλάς, τα εφόδια που έχεις αποκτήσει τόσα χρόνια.
Ειρήνη: Η Σοβιετική Ένωση της δεκαετίας του ‘80 με την Ελλάδα του σήμερα έχουν κοινά σημεία;
* Αριέττα: Θα μπορούσα να πω ναι, σκεπτόμενη την κρίση που υπάρχει και γενικά μια αβεβαιότητα που υπήρχε τότε.
Ειρήνη: Ήταν σε ένα μεταίχμιο.
* Αριέττα: Ναι, ήταν σε ένα μεταίχμιο, πριν από τον Γκορμπατσόφ. Έβραζαν τα πράγματα τότε, βράζουν και τώρα, είναι σε αναβρασμό γιατί δεν ξέρουμε τι μας ξημερώνει και ήταν και τότε έτσι εκεί, τουλάχιστον έτσι ξέρουμε. Γενικά είναι μια μεταβατική περίοδος και αυτή όπως ήταν και τότε η οποία δεν γνωρίζουμε πού θα μας βγάλει, θα δούμε όπως είδαν κι εκείνοι.
Ειρήνη: Όταν παίχτηκε τότε το έργο άρεσε πάρα πολύ στο κοινό και παίχτηκε επί τρία συνεχή χρόνια. Τι νομίζετε ότι ήταν αυτό που συγκίνησε το κοινό και ερχόταν να το δει;
* Αριέττα: Αυτό που το συγκινεί και τώρα. Δεν ξέρω πώς, αλλά είναι καταπληκτικό ότι από την πρώτη στιγμή γέμισε το θέατρο. Είναι ένα πάρα πολύ καλό έργο, πραγματικά εξαιρετικό. Αυτή η γυναίκα, η Λουντμίλα Ραζουμόβσκαγια, ακόμα κι αν είχε γράψει μονάχα αυτό το έργο θα ήταν πάλι μια πολύ μεγάλη στιγμή για όλους μας. Είναι ένα δυνατό έργο, με πολύ δυνατούς χαρακτήρες. Όλοι οι ρόλοι είναι ένας κι ένας και είναι αληθινοί. Πραγματικά ο κάθε ρόλος κουβαλάει ένα κομμάτι της τότε Σοβιετικής Ένωσης και όχι μόνο. Πάει και πιο μακριά, σε όλον τον πλανήτη. Είναι πέντε διαφορετικοί άνθρωποι, πέντε διαφορετικά «πιστεύω». Το έργο μιλάει για πολλά θέματα. Από τον αλκοολισμό μέχρι τους διανοούμενους, μέχρι την παιδεία. Μάλιστα ο τρόπος που τα δείχνει κάνει όλους τους θεατές να αγωνιούν πραγματικά να δούνε τι θα γίνει στο τέλος. Τους κρατάει το ενδιαφέρον. Δεν θέλω να πω τώρα τι και πώς, να μην τα αποκαλύψουμε, αλλά είναι έτσι πράγματι. Είναι κι ευαίσθητο και συνάμα ισχυρό και σκληρό, δηλαδή τα έχει όλα, απευθύνεται σε νέους αλλά σε μεγάλους ανθρώπους, πιάνει όλες τις ηλικίες. Είναι ένα λαϊκό έργο, ένα έργο που αγγίζει όλο τον κόσμο. Και είναι ένα έργο που δεν ξέρω, πιστεύω ότι κάθε φορά που θα ανεβαίνει θα έχει αυτή την απήχηση και εντέλει θα γίνει έργο ρεπερτορίου τόσο σημαντικό που είναι… Βέβαια αυτό δεν πρέπει να το λέω, το τι θα γίνει, το αποφασίζει η πορεία του έργου, αλλά παραμένει ένα δυνατό έργο. Σίγουρα παίζει μεγάλο ρόλο βέβαια και ο τρόπος που ανεβαίνει, και η δουλειά της Ελένης Σκότη.
Ειρήνη: Αυτό ήθελα να σας ρωτήσω. Για την Ελένη Σκότη αλλά και για την ατμόσφαιρα στις πρόβες.
* Αριέττα: Και η δουλειά του Γιώργου Χατζηνικολάου γίνεται με πολλή αγάπη, με πολλή λεπτομέρεια, με πολλή αφοσίωση, πίστη, σε αυτό το υπέροχο θέατρο, που πιστεύω ότι είναι από τα ωραιότερα που υπάρχουν και σίγουρα από τα αγαπημένα. Τι να πω, είναι σαν να ανήκει αυτό το έργο εδώ πέρα.
Ειρήνη: Αυτό το θέατρο είναι πια σαν στέκι, όπως το βλέπω εγώ. Μπορείς να έρθεις, να καθίσεις εδώ, ακόμα και αν δεν δεις παράσταση, είναι τόσο όμορφο, με τον κήπο του, με το μπαρ του.
* Αριέττα: Μα, είναι στέκι. Έτσι ακριβώς.
Ειρήνη: Αυτό ήθελα να μου πείτε, πώς αισθάνεστε που συνεργάζεστε πάλι με την κυρία Σκότη, είναι οπωσδήποτε μια σημαντική εμπειρία.
* Αριέττα: Ναι, είναι. Πρωτοσυνεργαστήκαμε πριν από 18 χρόνια, πριν γίνει αυτό εδώ το θέατρο (σ.σ. το «Επί Κολωνώ»), στο θέατρο «Φούρνος», κάναμε το «Δάσος» του Ντέιβιντ Μάμετ. Το λέω αυτό γιατί πάει μακριά η βαλίτσα, μιλάμε για πάρα πολλά χρόνια πριν. Μετά ήταν «Η Κατάρα των Πεινασμένων». Θέλω να πω ότι και πριν γίνει το «Επί Κολωνώ», ήμασταν μαζί κι είχαμε δουλέψει μαζί και στο κολέγιο Derree. Εκεί γνωριστήκαμε. Εγώ έκανα λογοτεχνία εκεί, και νομίζω ότι έκανε κι εκείνη λογοτεχνία ή θέατρο. Και μου είχε πει από τότε: «Εμείς οι δύο θα συνεργαστούμε». Και κάναμε το «Δάσος», μετά με την «Ελένα» εδώ με τις πρόβες και με τόσες σεζόν που πήγε το έργο ήμασταν μαζί σχεδόν 7 – 8 χρόνια. Ήταν ένας κύκλος μεγάλος, και τώρα ανοίγει ένας άλλος κύκλος και είμαστε όλοι πανευτυχείς που συνεχίζεται αυτό.
Ειρήνη: Ένα από τα θέματα του έργου είναι η κατανόηση και η συνεννόηση. Κατά την γνώμη σας. Τι πρέπει να παραμερίσουν οι άνθρωποι για να μπορέσουν να κατανοήσουν ο ένας τον άλλον και να συνεννοηθούν;
* Αριέττα: Το εγώ τους. Είναι πολύ απλό νομίζω, το εγώ μας, βάζω και τον εαυτό μου μέσα. Γιατί αν δεν έπαιρνες προσωπικά το τι σου λέει ο άλλος ή τι θέλει να σου πει, τότε θα ήταν όλα μια χαρά. Όλοι αυτοί οι καβγάδες, η ασυνεννοησία, είναι γιατί ο καθένας σκέφτεται μόνο τη δική του την πλευρά. Ενώ, αν το σκεφτείς καλά, όλοι έχουν δίκιο, ο κάθε άνθρωπος από τη μεριά του έχει το δίκιο του. Όταν το θέμα γίνεται προσωπικό, γιατί εκεί είναι όλο το ζήτημα, όταν δηλαδή μπαίνεις μέσα στο πρόβλημα και γίνεται προσωπικό και δεν έχεις τη δυνατότητα να είσαι απ’ έξω και να παρατηρείς τον εαυτό σου κι αυτή τη συνύπαρξη με τον εκάστοτε είτε συνάδελφο είτε οποιονδήποτε, μπλέκονται τα πράγματα. Νομίζω ότι το εγώ μας είναι αρκετά ισχυρό, πολλές φορές υπερισχύει.
Ειρήνη: Εσείς ως Αριέττα, δίνετε ελαφρυντικό στους μαθητές του έργου;
* Αριέττα: Μπορώ να τους καταλάβω, να δω και να νιώσω το τι μπορεί να έχουν νιώσει, αλλά για ελαφρυντικά, δεν νομίζω. Σε κάποια πράγματα υπάρχουν όρια ειδάλλως ξεφεύγουν τα πράγματα. Όχι δεν νομίζω ότι μπορώ να τους δώσω ελαφρυντικά. Να καταλάβω όμως και να συμπονέσω ίσως. Βέβαια με αυτή την έννοια όταν συμπονάς δίνεις και ελαφρυντικά, αισθάνομαι όμως πως ξεπερνάνε τα όρια.
Ειρήνη: Είστε μητέρα, τι θα θέλατε να πείτε στους νέους στην ηλικία του γιου σας, οι οποίοι μέσα τους έχουν οργή και αγανάκτηση;
* Αριέττα: Καταρχάς θα ήθελα να τους πω να μη φοβούνται αυτή την οργή και αυτή την αγανάκτηση που έχουν, γιατί είναι κάτι φυσιολογικό. Όλοι μας σε αυτή την ηλικία είχαμε οργή και αγανάκτηση. Και πρέπει να τη βιώσεις για να πας παραπέρα σε αυτή την ηλικία. Είναι φυσιολογικό! Αν δεν είσαι ο επαναστατημένος νέος, στα 20 – 22, ο γιος μου είναι 22, τότε… Αυτή είναι η ηλικία που τα παιδιά έχουν όνειρα, θέλουν να αλλάξουν τον κόσμο, έχουν πολλά όνειρα, πολλά σχέδια. Είναι η ηλικία που είσαι μπερδεμένος, σκέφτεσαι χιλιάδες πράγματα, τι αξίζει, τι δεν αξίζει, να πετύχεις, να μην πετύχεις. Τι σημαίνει το να πετύχεις, τι πρέπει να κάνεις για να πετύχεις. Γενικά, αν και όλος ο κόσμος είναι πολύ απαισιόδοξος, και όλοι λένε «α, τα καημένα τα νέα παιδιά, να σηκωθούν να φύγουν από την Ελλάδα» και φεύγουν όλοι, εγώ πιστεύω πως κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες αν θέλει να το παλέψει ένα παιδί, θα τη βρει την άκρη. Σίγουρα είναι μια άλλη εποχή, δεν είναι όπως τότε με εμάς, αλλά κι εμείς είχαμε τότε προβλήματα, ποιοι νέοι δεν είχαν προβλήματα. Όλες οι γενιές έχουν προβλήματα. Και μέσα από αυτά τα προβλήματα θα ωριμάσουν, θα ανθήσουν, θα ξεπεράσουν τους εαυτούς τους, θα λάμψουν.
Ειρήνη: Τα προβλήματα διδάσκουν, πιστεύετε;
* Αριέττα: Ναι. Τα προβλήματα μπορείς να τα δεις θετικά, όταν τα ξεπερνάς και όταν μαθαίνεις από αυτά, γίνονται οι πιο καλοί σου δάσκαλοι. Μπορούν τα παιδιά να το σκέφτονται κάπως έτσι, γιατί πιστεύω πως παίζει ρόλο το πώς βλέπεις το πρόβλημα, εάν έχεις τη διάθεση να είσαι θετικός και να το παλέψεις, θα τη βρεις την άκρη, εάν θέλεις να καταστρέψεις, μόνο καταστρέφεις. Ο κάθε άνθρωπος, σε κάθε ηλικία, έχει το χάρισμα και τη δυνατότητα της επιλογής. Έχει το δώρο της επιλογής. Μπορεί να επιλέγει.
Ειρήνη: Στο ημερολόγιό σας, ποια μέρα της ζωή σας θα μείνει ανεξίτηλη, αξέχαστη;
* Αριέττα: Η μέρα που γέννησα τον γιο μου!
Ειρήνη: Μου είπατε ότι παρακολουθούσατε μαθήματα λογοτεχνίας και διαβάζετε πάρα πολύ. Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας συγγραφείς;
* Αριέττα: Πολλοί! Δεν ξέρω με ποιους να ξεκινήσω. Έχω διαβάσει τόσο πολλούς. Θυμάμαι πως όταν ήμουν 12 χρονών, ο Αλέκος Αλεξανδράκης μου είχε δώσει το «Έγκλημα και Τιμωρία» του Ντοστογιέφσκι, και τότε διάβαζα πάρα πολύ τέτοιου είδους λογοτεχνία. Περνούσα όμως φάσεις. Διάβαζα λογοτεχνία, όλους τους μεγάλους, διάβαζα ποίηση και πάλι όλους τους μεγάλους. Μετά διάβαζα συνέχεια Έλληνες συγγραφείς: Πηνελόπη Δέλτα, Μενέλαο Λουντέμη, «Ένα παιδί μετράει τα άστρα»…
Ειρήνη: Νίκο Καζαντζάκη…
* Αριέττα: Καζαντζάκη πάρα πολύ και τη Διδώ Σωτηρίου. Διάβαζα πολλή ποίηση, Καβάφη, Σεφέρη, Ελύτη, Καρυωτάκη. Μετά σταματούσα και ξεκινούσα να διαβάζω ψυχολογία, Φρόιντ, Γιουνγκ και ό, τι είχε σχέση με ψυχιατρική, με ψυχολογία για χρόνια. Διάβασα μετά Γουέιντ Αϊρ και Louise Hay. Ξεκίνησα έναν πιο πνευματικό δρόμο. Σε ένα δρόμο πολυταξιδεμένο. Μετά και για χρόνια πήγα πιο πολύ σε πνευματικά, σε θρησκευτικά, δηλαδή Παΐσιος, γέροντες κ.λπ. Τώρα διαβάζω πάρα πολύ πάνω σε θέματα υγείας. Διαβάζω τον Andreas Moritz αυτή την εποχή, ο οποίος είναι συγκλονιστικός. Διαβάζω τον Eckhart Tolle και το έργο του «Η δύναμη του τώρα». Δηλαδή ένα συνδυασμό φιλοσοφίας, πνευματικότητας και υγείας. Με ενδιαφέρει πολύ το θέμα «ο οργανισμός μας» αλλά συνδυασμένο με την ψυχή, γιατί δεν είναι χωριστά. Και τώρα βλέπω και πολλά βίντεο. Πέρασα ένα διάστημα που δεν μπορούσα να διαβάσω άλλο, νόμιζα δηλαδή ότι θα βγει το μυαλό μου… έξω από αυτά που διάβαζα τόσο πολύ για τόσο πολλά χρόνια, κουράστηκα!
Ειρήνη: Και τώρα;
* Αριέττα: Τώρα τελευταία έχω ανακαλύψει και το You Tube και βλέπω πολλά βίντεο από συγγραφείς, οι οποίοι μιλάνε και προτείνουν έργα και βιβλία και τα παίρνω και τα διαβάζω. Μου αρέσει κι αυτή η δυνατότητα του Internet, αν και δεν είμαι πολύ καλή σε αυτά. Η δυνατότητα του You Tube να βλέπω πράγματα που με ενδιαφέρουν, είναι κάτι που με συναρπάζει. Δηλαδή, ενώ παλιά πάντα άνοιγα ένα βιβλίο, τώρα θα ανοίξω να κοιτάξω και τα βίντεο αυτά. Έχουν ενδιαφέρον αν έχεις το χρόνο.
Ειρήνη: Η τελευταία ερώτηση που κάνω συνήθως έχει να κάνει με την εικόνα που είδα όταν ήρθατε. Αμέσως οι δύο γάτες του θεάτρου σας πλησίασαν και εσείς βγάλατε να τις ταΐσετε. Ήθελα να μου πείτε ποια είναι η σχέση σας με τα ζώα, που σίγουρα είναι μια σχέση αγάπης, όπως καταλαβαίνω. Κι αν έχετε εσείς ζώα στο σπίτι;
* Αριέττα: Είναι μια σχέση αγάπης, τα λατρεύω τα ζώα. Έχω τρεις γάτες στο σπίτι.
Ειρήνη: Κι εγώ το ίδιο!
* Αριέττα: Α! Τώρα είμαστε γατομάνες, άρα έχουμε πολλά κοινά. Πιστεύω ότι τα ζώα τα έχει στείλει ο Θεός, το σύμπαν, για να μας ανακουφίζουν, να παίρνουν τον πόνο μας. Είναι άγγελοι. Μπορείς να μάθεις τόσα πολλά πράγματα από τα ζώα, αν καθίσεις και παρατηρήσεις και πραγματικά δεν ξέρω, νιώθω πολύ τυχερή που έχω αυτό το συναίσθημα για τα ζώα. Πραγματικά όταν συναντώ ανθρώπους που αγαπάνε τα ζώα καταλαβαινόμαστε, αισθάνομαι ότι μιλάμε την ίδια γλώσσα, ότι έχουμε κάτι πολύ κοινό. Πάντα λάτρευα τα ζώα. Πάντα. Από παιδί, όπως λάτρευα τα παιδιά, τα μωρά, λάτρευα και τα ζώα. Και λατρεύω όλα τα ζώα. Για δέκα χρόνια, ζούσαμε στη Βάρκιζα, σε ένα κτήμα το οποίο είχε γίνει ζωολογικός κήπος. Ήταν τέσσερα στρέμματα. Ό, τι αδέσποτο έβρισκα, το έπαιρνα. Είχε καταλήξει να γίνει ζωολογικός κήπος, είχα φτάσει να έχω δέκα σκυλιά, δεκαπέντε γάτες, κουνέλια, σαύρες, γιατί του γιου μου του άρεσαν τα ερπετά, μέχρι και φίδι είχαμε. Τώρα επειδή είμαι σε διαμέρισμα έχω τρεις γάτες. Θα μου πεις τρεις γάτες είναι τρεις γάτες, δεν είναι λίγο.
Ειρήνη: Πώς ήρθαν στη ζωή σας αυτές οι τρεις γάτες;
* Αριέττα: Μου έδωσε μια φίλη μου στα γενέθλιά μου τον Παρασκευά, ξεκίνησα με το αρσενικό, κι όταν έχεις ένα… Μια μέρα, είχαμε πάει με την Αμαλία να ψωνίσουμε σε ένα εμπορικό κέντρο και γυρνώντας με όλες τις σακούλες όπως βάζαμε τα πράγματα στο πορτμπαγκάζ, ξαφνικά βλέπω μια «μπαλίτσα» κάτω από το αυτοκίνητο. Εν τω μεταξύ να γίνεται χαμός. Ήταν Χριστούγεννα. Πώς δεν το πατήσανε το γατί… Κάναμε μισή ώρα να μπούμε και μισή ώρα να βγούμε από το πάρκινγκ. Κοιταχτήκαμε με την Αμαλία, εκείνη τότε είχε τον Ρέμο, τον σκύλο της, και τελικά την πήρα εγώ.
Ειρήνη: Ποια ήταν αυτή;
* Αριέττα: Ήταν η Κλεοπάτρα. Στην αρχή τη βγάλαμε Γκόλφω γιατί ήταν κάτω από το Golf της Αμαλίας, αλλά μετά της άλλαξε το όνομα ο γιος μου και την έκανε Κλεοπάτρα. Και μετά με τον «Επιθεωρητή» του Γκόγκολ, που ήμασταν περιοδεία, γυρνώντας, νομίζω από τη Νέα Μάκρη, ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, η Δανάη Σκιάδη και ο Γιώργος Ψυχογιός, μας άφησε το πούλμαν στο Μεταξουργείο και πηγαίναμε στο αυτοκίνητο του Κωνσταντίνου για να μας μοιράσει στα διάφορα σημεία κοντά στα σπίτια μας, όταν… βλέπουμε ένα μωρό, πιο μωρό δεν γίνεται. Άρχισαν όλοι «πάρε το Αριέττα». Λέω «παιδιά έχω δύο, δεν γίνεται». Εκεί έχει ένα μεγάλο ξενοδοχείο που λέγεται «Στάνλεϊ», γι’ αυτό και τη βγάλαμε Blanche από το «Λεωφορείο ο Πόθος», την άλλαξε μετά πάλι ο Μιχάλης και τώρα τη λέμε Σαπφώ. Μας είπαν λοιπόν οι άνθρωποι που ήταν στην πόρτα του ξενοδοχείου ότι δεν πρόκειται να ζήσει, το πώς δεν το είχαν πατήσει μέχρι τότε ήταν θαύμα… Έτσι το πήρα κι αυτό. Επειδή ήταν πάρα πολύ μωρό, σε όλη την περιοδεία το είχα μαζί μου με το μπιμπερό. Τώρα έχει μεγαλώσει κι είναι μια χαρά, μια κούκλα. Κι έτσι έχω και τα τρία. Κι από εκεί που φοβόμουνα πως ο Παρασκευάς θα είναι ζηλιάρης, ότι δεν θα θέλει άλλο, πηγαίνοντας την Κλεοπάτρα, η οποία είναι η πιο ήρεμη γιατί είχε προβλήματα με το αναπνευστικό της, είχε μείνει σαν μωρό έξω για πολύ καιρό, έξι μήνες, κι είναι πιο ήρεμη, τα πήγανε μια χαρά με τον Παρασκευά. Τώρα παίζουν όλα μαζί, είναι τέλεια.
Ειρήνη: Βλέπω πως φροντίζετε και του θεάτρου τις γάτες.
* Αριέττα: Εδώ στο θέατρο, εκτός από τον Φρίξο και τον Κεφάλα υπάρχουν κι άλλα. Σήμερα δεν τα βρήκα, δεν φαντάζομαι να έριξαν φόλες, έξω έχει πάρα πολλά μωρά. Είχαν πάρει, ίσως κάποιοι περίοικοι, όλα τους τα μπολάκια, τα νερά, ό, τι τους έχω αφήσει, και δεν βρήκα κανένα. Δεν φαντάζομαι μόνο να έριξαν φόλες…
Ειρήνη: Εύχομαι να μην τους έχει συμβεί κάτι κακό και σας ευχαριστώ πολύ για την ωραία συζήτηση, κυρία Μουτούση.
* Αριέττα: Κι εγώ σας ευχαριστώ.
Το www.catisart.gr ευχαριστεί τον Δημήτρη Πιτσάκη για τη φωτογράφιση.
H παράσταση “Αγαπητή Ελένα” της Λουντμίλα Ραζουμόβσκαγια παρουσιάζεται από την ομάδα “Νάμα” στο θέατρο “Επί Κολωνώ”. Για περισσότερες πληροφορίες διαβάστε την κριτική παρουσίαση του www.catisart.gr: https://www.catisart.gr/index.php/2010-03-28-10-49-51/2649-2014-10-24-00-55-33.html
