Του Παναγιώτη Μήλα
Αγαπημένος συγγραφέας ο Χένρικ Ίψεν και στους Έλληνες ηθοποιούς αλλά και στους θεατές. Για πρώτη φορά ανέβηκε έργο του στην Ελλάδα το 1892 στην Κέρκυρα όταν παρουσιάστηκαν οι «Βρικόλακες», από ιταλικό θίασο πρόζας, στα ιταλικά.
Την ίδια χρονιά και συγκεκριμένα τον Δεκέμβριο ολοκληρώθηκε ο «Αρχιμάστορας Σόλνες» (Byrgmester Solness) και έκανε πρεμιέρα στις 19 Ιανουαρίου του 1893 στο Lessing Theatre του Βερολίνου.
Στην Ελλάδα, με τον τίτλο «Αρχιτέκτων Σόλνες», πρωτοπαρουσιάστηκε μόνο για μία παράσταση, στις 15 Ιανουαρίου 1925, από τον Θίασο του Θωμά Οικονόμου, στο κτήριο του Εθνικού Θεάτρου, σε σκηνοθεσία του ιδίου, με τη μαθήτριά του Τασία Αδάμ στο ρόλο της Χίλντε και ερασιτέχνες στην υπόλοιπη διανομή.
Στη συνέχεια το ελληνικό θέατρο γιόρτασε τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Χένρικ Ίψεν (20 Μαρτίου 1828). Στον εορτασμό συμμετείχε ο Θίασος της Ελένης Χαλκούση που παρουσίασε τον «Αρχιτέκτονα Σόλνες» και πάλι μόνο για ένα βράδυ, στις 11 Μαρτίου του 1928, στο Εθνικό Θέατρο, με τη «φιλική σκηνοθετική επίβλεψη» του Φώτου Πολίτη.
Αξίζει να αναφέρω τη διανομή: Χάλβαρντ Σόλνες: ο Αλέξης Μινωτής, Αλίνα Σόλνες: η Ευτυχία Παυλογιάννη, Χίλντα Βάγκελ: η Ελένη Χαλκούση, Δόκτωρ Χέρνταλ: ο Ευάγγελος Δαμάσκος, Κνουτ Μπρόβικ: ο Νικόλαος Χαλκιόπουλος, Ράγκναρ Μπρόβικ: ο Γεώργιος Βιτσώρης, Κάγια Φόσλι: η Δ. Συράκου.
Να σημειώσω επίσης εδώ ότι ο Μινωτής, η Παυλογιάννη και η Χαλκούση ήταν τότε περίπου 28 χρονών, κάτι που θεωρήθηκε αρνητικό από τους κριτικούς της εποχής, κυρίως για τους ρόλους του Σόλνες και της συζύγου του.
***
Τα παραπάνω δίνουν απάντηση στον Ίψεν ο οποίος ρωτούσε: «Έχετε προσέξει ποτέ πόσο γοητευτικό και πόσο προκλητικό είναι… το αδύνατο;».
Αυτό το γοητευτικό και συνάμα αδύνατο το διαχειρίστηκαν με απόλυτη επιτυχία και ο Θωμάς Οικονόμου και ο Μινωτής με την Ελένη Χαλκούση.
Το ίδιο και όλες οι μέχρι σήμερα παρουσιάσεις του «Σόλνες» στην Ελλάδα είχαν κάτι να προσθέσουν, κάτι να φωτίσουν στο αριστούργημα του Ίψεν.
***
Ιδιαίτερης μνείας αξίζει το ανέβασμα του «Αρχιμάστορα» από τον θίασο του Δημήτρη Χορν στο «Θέατρο Διονύσια» στις 2 Νοεμβρίου 1983. Τελευταία παράσταση στις 16 Απριλίου 1984. Τη σκηνοθεσία είχε υπογράψει ο Αλέξης Σολομός, τη μετάφραση ο Μάριος Πλωρίτης, τα σκηνικά και τα κοστούμια η Λίλα Ζαΐμη, τους φωτισμούς ο Αριστείδης Καρύδης – Φουξ.
Ο Χορν επέλεξε μια νεαρή φοιτήτρια, χωρίς υποκριτική εμπειρία, τη Δέσποινα Γερουλάνου για να ερμηνεύσει τη Χίλντα.
Για την Αλίνα Σόλνες, σύζυγο του κεντρικού ήρωα, επιστράτευσε την Ελένη Χατζηαργύρη, η οποία εγκατέλειψε το Εθνικό ύστερα από είκοσι δύο χρόνια συνεχούς παραμονής για να παίξει στο πλευρό του.
Η υπόλοιπη διανομή: Δόκτωρ Χέρνταλ: ο Θεόδωρος Μορίδης, Κνουτ Μπρόβικ: ο Άγγελος Γιαννούλης, Ράγκναρ Μπρόβικ: ο Αλέξανδρος Βερώνης, Κάγια Φόσλι: η Ιουλία Βατικιώτη.
Η επιστροφή του Χορν στη σκηνή – έπειτα από 4 χρόνια απουσίας – με τη νεαρή Γερουλάνου στο πλευρό του και το «διαζύγιο» της Χατζηαργύρη από το Εθνικό Θέατρο αναστάτωσε τη θεατρική Αθήνα και το ενδιαφέρον κοινού και Τύπου απογειώθηκε.
***
Χορν και Γερουλάνου δίχασαν τότε τους κριτικούς και ο «Αρχιμάστορας» του 1983 κέρδισε επάξια μια κορυφαία θέση στην ιστορία του ελληνικού θεάτρου.
***
Το 1982 σε μια περίοδο «Ιψενομανίας» έγινε προσπάθεια άλλης ανάγνωσης του Σόλνες από τον Θίασο Άσκηση. Όλοι οι ρόλοι άλλαξαν φύλο, ο τίτλος του έργου έγινε «Αρχιτέκτων» (χωρίς άρθρο) και τον βασικό ρόλο υποδύθηκε η Γκέλυ Μαυροπούλου. Παρουσιάστηκε στις 29 Ιανουαρίου 1982, στην «Αίθουσα Ασκός».
Ακολούθησαν πολλά ανεβάσματα του έργου από το 1983 μέχρι σήμερα: Απ’ τον Τάκη Βουτέρη, σε δική του σκηνοθεσία του. Απ’ τον Νικήτα Τσακίρογλου, σε σκηνοθεσία Γιάννη Ιορδανίδη. Απ’ τον Γιώργο Κιμούλη, σε σκηνοθεσία Λευτέρη Γιοβανίδη και απ’ τον Άκι Βλουτή, σε σκηνοθεσία Κατερίνας Μπερδέκα.
***
Αυτή η πολύχρονη πορεία και η βαριά κληρονομιά του «Σόλνες» δεν είναι εύκολο να παραμείνουν μόνο στις σελίδες που καταγράφουν την ιστορία του ελληνικού θεάτρου. Υπάρχουν και στη μνήμη των θεατρόφιλων.
Εδώ όμως επανέρχεται η ερώτηση του Ίψεν ο οποίος μας ρωτούσε: Αν έχουμε προσέξει ποτέ «πόσο γοητευτικό και πόσο προκλητικό είναι… το αδύνατο;».
Σε αυτή την περίπτωση υπάρχουν δύο απαντήσεις: Την πρώτη τη δίνουν οι θεατές της παράστασης «Αρχιμάστορας Σόλνες» μόλις βγαίνουν από το Θέατρο «Ιλίσια»…
Τη δεύτερη απάντηση δίνουν οι: Αθανασία Καραγιαννοπούλου, Γιάννης Μουρίκης, Γιώργος Σεγρεδάκης, Λευτέρης Παυλόπουλος, Έφη Λιάλιου, Γεωργία Σιέττου, Στέλιος Δανιήλ, Γρηγόρης Βαλτινός, Κατερίνα Λέχου, Αντίνοος Αλμπάνης, Ιώβη Φραγκάτου, Μιχάλης Αεράκης, Κατερίνα Κρέπη, Κώστας Καστανάς. Όλοι μαζί από τη σκηνή του Θεάτρου «Ιλίσια».
***
Ε! Λοιπόν ναι: «Το αδύνατο είναι και προκλητικό, είναι και γοητευτικό». Παράλληλα αυτό το αδύνατο με περίσσιο πάθος και φαντασία καταφέρνει να διαγράψει τη μνήμη και να μας αφήσει να ζήσουμε και να απολαύσουμε το σήμερα…
***
Αυτό που έζησαν και απόλαυσαν όλοι όσοι είδαν τον «Σόλνες» στο «Ιλίσια».
***
***
-Τα σκηνικά του Γιάννη Μουρίκη με μοντέρνα διάθεση εντυπωσιάζουν με τις «καθαρές» γραμμές τους καθώς συμμετέχουν με τρόπο διακριτικό στην πλοκή.
-Ο Γιώργος Σεγρεδάκης σχεδίασε τα κοστούμια που είναι ανάλαφρα αν και έχουν την κλασική μορφή της εποχής που διαδραματίζεται το έργο.
-Όπως πάντα, οι φωτισμοί του Λευτέρη Παυλόπουλου είναι ξεχωριστός ρόλος.
-Η μουσική επιμέλεια από την Αθανασία Καραγιαννοπούλου συνοδεύει καίρια τη δράση.
-Οπωσδήποτε βαρύ το φορτίο για την βοηθό σκηνοθέτη Έφη Λιάλιου. Όλα – και στην τελευταία τους λεπτομέρεια – λειτουργούν άψογα.
***
– Συνεχίζοντας αναφέρω πρώτο τον κύριο Κώστα Καστανά επειδή μας έκανε δώρο με την παρουσία του και ως σκυταλοδρόμος μετέφερε – ως Δόκτωρ Χέρνταλ – την εμπειρία και το πάθος του.
– Η Κατερίνα Κρέπη (ως Κάγια Φόσλι), δίνει το στίγμα της παράστασης από τις πρώτες της σκηνές. Δυναμική παρουσία.
– Ο Μιχάλης Αεράκης (Κνουτ Μπρόβικ) επιβεβαιώνει την άποψη ότι χωρίς δεύτερους ρόλους δεν θα υπήρχαν οι πρώτοι. Εξαιρετικός, στιβαρός, άξιος «αντίπαλος» του Σόλνες.
– Ο Αντίνοος Αλμπάνης (Ράγκναρ Μπρόβικ) βλέπει κατάματα τον Αρχιμάστορα και στέκεται απέναντί του με θαυμαστό τρόπο ως ίσος προς ίσο.
– Η Ιώβη Φραγκάτου (Χίλντα Βάνγκελ), στην εκκίνηση μιας νέας πορείας. Δροσιά, φρεσκάδα, ταλέντο και κυρίως αλήθεια. Αυτή η τελευταία λέξη χαρακτηρίζει την ερμηνεία της.
– Η Κατερίνα Λέχου (Αλίνα Σόλνες) «ζωγραφίζει» με τρόπο αποκαλυπτικό τον ψυχικό κόσμο της ηρωίδας της. Ασφαλώς από τις καλύτερες ερμηνείες της.
– Τέλος, ο Γρηγόρης Βαλτινός (Χάλβαρντ Σόλνες) απέφυγε τις όποιες ευκολίες μπορεί να έχει και «έχτισε» τον ήρωά του με τέτοιο τρόπο ώστε να τον συμπονέσουμε, να τον κατανοήσουμε και να τον αγαπήσουμε.
– Μετάφραση, διασκευή και σκηνοθεσία από την Αθανασία Καραγιαννοπούλου η οποία δημιούργησε ένα έργο τέχνης. Ζωντάνεψε τον Σόλνες. Μας είπε την ιστορία του χωρίς περιττές φιοριτούρες. Μας χάρισε έναν Αρχιτέκτονα που θα τον θυμόμαστε πάντα…
***
***
Ένας ώριμος και φημισμένος αρχιτέκτονας παλεύει με την τρέλα των τύψεων που έχει για το παρελθόν και τη γυναίκα του. Αρνείται πως κάποιος νεότερος θα τον αντικαταστήσει. Ο παθιασμένος, ξαφνικός έρωτας για ένα κορίτσι θα τον οδηγήσει να αντιμετωπίσει τον φόβο του για τα νιάτα. Με καταιγιστικούς ρυθμούς η εξέλιξη της ιστορίας θα φωτίσει την αλήθεια. Έγινε ένα έγκλημα στο παρελθόν; Ποια είναι η νεαρή Χίλντα που εισβάλλει στη ζωή του Σόλνες και των ανθρώπων του; Είναι ο έρωτας η κινητήρια δύναμη για το αδύνατο;
***
Όπως γράφει σε σημείωμά της η Αθανασία Καραγιαννοπούλου: «Ο Σόλνες είναι το ωραιότερο έργο του Ίψεν. Ερωτεύεσαι τους ήρωες, αγωνιάς για τη μοίρα τους, ανασύρεις δικές σου μνήμες και δικές σου τύψεις, καταδικάζεις πράξεις και συγχωρείς αδυναμίες. Ο Αρχιμάστορας διαπράττει ύβρη: Θέλει να φτάσει ψηλά στον Θεό και ίσως να πάρει τη θέση του. Έχω «συναντήσει» τον Σόλνες. Τον γνωρίζω. Ξέρω πως ο έρωτας θα τον λυτρώσει και η φύση θα τον εκδικηθεί, αφήνοντας τους γύρω του, θριαμβευτές».
***
Στο έργο, ο Χάλβαρντ Σόλνες, μεσήλικας αρχιμάστορας -ο οποίος δεν έχει τελειώσει τις σπουδές του στην αρχιτεκτονική αλλά έχει στο ενεργητικό του σημαντικά κτήρια, διατηρεί αρχιτεκτονικό γραφείο σε μια μικρή νορβηγική πόλη κι έχει αποκτήσει φήμη- στην καμπή της ηλικίας του, με φόβους πια ότι θα τον υπερσκελίσουν νεότεροί του, όπως ο υπάλληλός του Ράγκναρ στην εξέλιξή του οποίου προσπαθεί να βάλει εμπόδια, δέχεται την επίσκεψη απ’ το πουθενά ενός παράξενου, απελευθερωμένου απ’ τις συμβάσεις, τολμηρού κοριτσιού, της 23χρονης Χίλντα Βάνγκελ. Η οποία, ορμητική και κατακτητική, του θυμίζει ότι τον είχε συναντήσει δέκα χρόνια πριν, κοριτσάκι ακόμα, στην πόλη της κι επιμένει ότι μια ρομαντική ιστορία είχε δημιουργηθεί μεταξύ τους κι ότι της είχε υποσχεθεί πως θα γυρίσει κοντά της, ύστερα από δέκα χρόνια, και «θα της χαρίσει ένα βασίλειο». Που, καθώς εκείνος δε γύρισε, έρχεται, επιτακτικά, σχεδόν με θρασύτητα, να του το ζητήσει. Ο Σόλνες δεν το θυμάται – ή δε θέλει να το θυμάται… – αλλά η ιδεοληπτική κοπέλα, με το έτσι θέλω, εγκαθίσταται στο σπίτι του, κάτω απ’ τα μάτια της ενοχλημένης γυναίκας του, της Αλίνε -απ’ την οποία τον χωρίζει ψυχικά μια τραγική ανάμνηση…
***
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
«Αρχιμάστορας Σόλνες»
Του Χένρικ Ίψεν
Μετάφραση, διασκευή, σκηνοθεσία: Αθανασία Καραγιαννοπούλου
*
Ερμηνεύουν: Γρηγόρης Βαλτινός (Χάλβαρντ Σόλνες), Κατερίνα Λέχου (Αλίνα Σόλνες), Αντίνοος Αλμπάνης (Ράγκναρ Μπρόβικ), Ιώβη Φραγκάτου (Χίλντα Βάγκελ), Μιχάλης Αεράκης (Κνουτ Μπρόβικ), Κατερίνα Κρέπη (Κάγια Φόσλι) και ο Κώστας Καστανάς (Δόκτωρ Χέρνταλ).
*
Σκηνικά: Γιάννης Μουρίκης
Κοστούμια: Γιώργος Σεγρεδάκης
Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος
Μουσική Επιμέλεια: Αθανασία Καραγιαννοπούλου
Βοηθός σκηνοθέτη: Έφη Λιάλιου
Φωτογραφίες: Γεωργία Σιέττου και Στέλιος Δανιήλ
***
Ηµέρες και ώρες παραστάσεων: Τετάρτη: 18:15, Πέμπτη: 20:00, Παρασκευή: 21:00, Σάββατο: 21:00, Κυριακή: 18:15
***
Εισιτήρια
Πλατεία: Κανονικό 20 ευρώ, Φοιτητικό/Ανέργων/ΑΜΕΑ 16 ευρώ.
Εξώστης: Κανονικό 18 ευρώ , Φοιτητικό/Ανέργων/ΑΜΕΑ 16 ευρώ.
***
Θέατρο Ιλίσια
Παπαδιαμαντοπούλου 4 και Βασ. Σοφίας
Μετρό σταθμός «Μέγαρο Μουσικής»
Τηλέφωνο: 210-72.100.45
***
