Του Παναγιώτη Μήλα
[email protected]
«Τα τελευταία χρόνια το δημοσιογραφικό επάγγελμα περνάει δύσκολες μέρες. Κλείνουν μεγάλες εφημερίδες παγκοσμίως, κάποιες και των Αθηνών κι οι επαρχιακές παίρνουν την κατιούσα, όσες ακόμα λειτουργούν. Οι αναγνώστες λιγοστεύουν. Πρώτα η Τηλεόραση και το Διαδίκτυο στη συνέχεια δίνουν καίριο χτύπημα στην έντυπη δημοσιογραφία. Είναι να θλίβεσαι, σαν παλιός, βλέποντας τους καινούργιους ν’ απελπίζονται που διάλεξαν το δονκιχωτικό αυτό επάγγελμα, ζώντας με ψίχουλα… εν όψει καλύτερων ημερών στον Τύπο. Δεν ξέρω αν αυτές οι μέρες οι καλύτερες θα φανούν. Ξέρω όμως ότι θα ‘ρθουν κάποιες άλλες, που, όσοι ακόμα ζουν απ’ τους δημοσιογράφους τους παλιούς, θα λένε στους διαφορετικών Μ.Μ.Ε. καινούργιους: Ξέρετε; Κάποτε υπήρχαν κάτι φυλλάδες χάρτινες, γεμάτες ψιλά γράμματα, που τις λέγανε εφημερίδες».
Τα πράγματα θα αλλάξουν προς το καλύτερο
Τα παραπάνω διάβασα στη σελίδα 176 στο βιβλίο του δημοσιογράφου Γιάννη Μαντίδη με τον τίτλο «Γιαννάκο, το σταυρό σου! Παλιές γνωριμίες σε άσπρο-μαύρο». Είναι η τελευταία σελίδα και αφήνει μια πικρή γεύση. Μια γεύση απογοήτευσης. Όμως οι προηγούμενες 175 σελίδες είναι γεμάτες ιστορίες, από τα δημοσιογραφικά γραφεία στα οποία έζησε ο συγγραφέας. Ιστορίες γεμάτες δράση και αισιοδοξία. Περιγραφές για αποστολές σε όλα τα μέρη του πλανήτη. Γλαφυρές αναφορές σε πρόσωπα που γνώρισε κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του. Βέβαια ο Μαντίδης συνεχίζει να είναι δημοσιογράφος κι εξακολουθεί να εκφράζεται, όπως πάντα, με σκέψη ελεύθερη. Τα γραπτά του αποπνέουν μια διακριτική σατιρική διάθεση, ένα δυσδιάκριτο συναισθηματισμό κι ένα λεπτό χιούμορ.
Όποιος λοιπόν διαβάσει αυτές τις πρώτες 175 σελίδες, θα θελήσει αμέσως να κάνει το ίδιο ταξίδι και να αποκτήσει τις ίδιες εμπειρίες που έγιναν κτήμα του Μαντίδη όλα αυτά τα χρόνια. Οι περιγραφές του είναι τόσο δυνατές που μερικές φορές θυμίζουν παραμύθι. Ίσως σε κάποιους αναγνώστες όλες αυτές οι ιστορίες να μη φαίνονται αληθινές. Όμως είναι πέρα για πέρα αληθινές και μάλιστα πρόκειται για καθημερινές ιστορίες που συμβαίνουν σε όλους αυτούς που ακολουθούν το δημοσιογραφικό επάγγελμα παρά τις δυσκολίες του.
Εδώ να πω ότι η σκέψη του συγγραφέα όπως διατυπώνεται στην τελευταία σελίδα είναι απολύτως σωστή. Λογικό το παράπονό του για την εξέλιξη στο χώρο. Κι εγώ θα έγραφα ακριβώς τα ίδια. Έχω όμως μια αισιοδοξία ότι τα πράγματα θα αλλάξουν προς το καλύτερο. Την αισιοδοξία μου αυτή την ενισχύουν τρία κείμενα του δημοσιογράφου Νίκου Μπακουνάκη που διάβασα στο «Βήμα της Κυριακής» και στο www.tovima.gr
«Το παλιό δεν εξαφανίζεται…»
Γράφει λοιπόν, μεταξύ άλλων, ο Μπακουνάκης, στις 28 Σεπτεμβρίου 2014, σε σχόλιό του με τον τίτλο «Άυλο βιβλίο»: Τι θα γίνει στην περίπτωση που κυριαρχήσει οριστικά το ψηφιακό βιβλίο; Πρώτον, θα εξαφανιστεί ο υλικός χαρακτήρας του βιβλίου. Η εξαφάνιση της υλικότητας του βιβλίου θα έχει ως αποτέλεσμα, πριν απ’ όλα, την εξαφάνιση του βιβλιοπωλείου, ενός άλλου θεμελιώδους χώρου του δυτικού πολιτισμού στη διάρκεια των τελευταίων δύο αιώνων… Η απώλεια της υλικότητας θα εξαφανίσει την έννοια του «κρατώ» το βιβλίο, του «ξεφυλλίζω», του «μυρίζω», του «τσακίζω», του «σκίζω», του «αφήνω» (σε ένα παγκάκι για να το πάρει κάποιος άλλος) κ.τ.λ. Όλα αυτά είναι πολύ σημαντικά, είναι συνδεμένα με τη «μνήμη» και τη «σωματικότητα» του βιβλίου.
– Σε δεύτερο σχόλιό του, με τον ίδιο τίτλο, ο Νίκος Μπακουνάκης γράφει στις 5 Οκτωβρίου 2014: Ξέρουμε, από την Αρχαιολογία των Μέσων, ότι το παλιό δεν εξαφανίζεται. Υπάρχει μέσα στο καινούργιο ή συνυπάρχει με το καινούργιο. Σήμερα το έντυπο βιβλίο συνυπάρχει με το ψηφιακό. Και η διαφορά υπέρ του έντυπου βιβλίου είναι συντριπτική. Έρευνες δείχνουν ότι το έντυπο διασφαλίζει για τον αναγνώστη την ενότητα της αφήγησης και ιδιαίτερα την ενότητα του νοήματος.
Η κυριαρχία του έντυπου βιβλίου
Τέλος, ο Μπακουνάκης μας μετέφερε, την Τετάρτη 8 Οκτωβρίου 2014, τα νέα από τη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Φραγκφούρτης. «Το έντυπο βιβλίο είναι εδώ και θα μείνει για καιρό», είπε ο Μπράιαν Μάρεϊ, ο πρόεδρος και εκτελεστικός διευθυντής του αμερικανικού κολοσσού Harper Collins, μιλώντας στο Business Club της Έκθεσης. Μάλιστα απολογήθηκε γιατί η πρόβλεψη περί της κυριαρχίας του ψηφιακού βιβλίου δεν επαληθεύτηκε. Λίγες ώρες νωρίτερα στον ίδιο χώρο, η Μπάρμπαρα Μπέκερ, υπεύθυνη των διεθνών προγραμμάτων των Γερμανών εκδοτών (της παντοδύναμης Boersenverein des Deutschen Buchhandels), μιλώντας σε μια ομάδα ειδικών καλεσμένων του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών, επιβεβαίωσε την κυριαρχία του έντυπου βιβλίου».
Ο Μπράιαν Μάρεϊ επιβεβαίωσε την κυριαρχία του έντυπου, όντας ο ίδιος που «έφερε» στην Harper Collins εισόδημα 200 εκατομμυρίων δολαρίων από ψηφιακά προϊόντα. Αλλά η επιμονή του χαρτιού τον αναγκάζει να κάνει στρατηγικές κινήσεις στο χώρο του εντύπου, ανακοινώνοντας την εξαγορά του Άρλεκιν, του μεγαλύτερου εκδότη ρομάντσων στον κόσμο, που απευθύνεται σε γυναικείο κοινό, φυσικά στη μορφή του έντυπου βιβλίου.
Όλα τα παραπάνω ενισχύονται και από την είδηση για τις αλλαγές που έγιναν στη γαλλική εφημερίδα “Le Monde”, η έντυπη έκδοση της οποίας εισφέρει το 80% των εσόδων του ομίλου, έναντι ενός 15% που εισφέρει η ψηφιακή έκδοση, όπως εξήγησε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο διευθυντής της εφημερίδας Ζιλ βαν Κοτ.
Με νεανικό πάθος στην έντυπη δημοσιογραφία
Καλές ειδήσεις λοιπόν για την έντυπη δημοσιογραφία. Αυτήν που υπηρέτησε και εξακολουθεί να υπηρετεί με το ίδιο νεανικό πάθος ο Γιάννης Μαντίδης. Όλα τα παραπάνω, αν και «αφαίρεσαν» χώρο από την παρουσίαση του βιβλίου του, εντούτοις «προσθέτουν» χρήσιμες ψηφίδες στο παζλ με το οποίο ο συγγραφέας εικονογραφεί της ζωή στα δημοσιογραφικά γραφεία.
Το βιβλίο, που εκδόθηκε από το Κοινωφελές Ίδρυμα Νικολάου και Ελένης Πορφυρογένη, στην Αγριά Βόλου, μας γνωρίζει πρόσωπα και γεγονότα που σημάδεψαν τη ζωή του. Μας μιλάει για τα τρανταχτά συμπεθεριά του, στέκεται στα χρόνια της θητείας του στην εφημερίδα «Θεσσαλία», αναφέρεται στην ιστορία της και στη σχέση του με τον ιδιοκτήτη – εκδότη Γεώργιο Παρασκευόπουλο. Θυμάται τους συναδέλφους του και τις χαρές και λύπες που έζησε μαζί τους. Ξεφυλλίζει κάποιες δημοσιογραφικές σελίδες από τα χρόνια της δικτατορίας και φθάνει μέχρι τις μέρες μας.
Μικρές και μεγάλες γνωριμίες
Ξεκινάει από τον σμπέθερο, συνεχίζει με τη μάνα και τις …μικρές προσδοκίες. Κάνει το αγροτικό του, καμαρώνει για τη δουλειά που βρήκε, περιγράφει τον εμποράκο στο τρενάκι και πάει ταξιδεύοντας στο στρατό, στο Βέρμιο, στη Σούζυ, στα Φάρσαλα, στην Ελασσόνα και -τέλος- στη Νέα Σμύρνη. Κάνει αποκαλύψεις και για το Love story και για το «Θεσσαλία» story, ενώ δεν ξεχνάει ούτε τη Νομαρχία, ούτε όμως και τον Κύριο Γιώργο.
Απ’ τα χρόνια της Κατοχής
Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου έχει συνέχεια γνωριμιών, έχει προσκλήσεις σε γεύμα, έχει και της νύχτας τα καμώματα. Δεν λείπει από τις διηγήσεις του ούτε το Μαύρο Θέατρο, ούτε τα ποδοσφαιρικά, ούτε και η εφημερίδα «Θεσσαλονίκη». Δεν ξεχνάει ούτε τον λινοτύπη, ούτε την αποστασία, ούτε το βιολί του Βιολάρη. Στο ημερολόγιό του όμως έχει και σελίδες για το σκωτσέζικο ντους, για το τσιπουράδικο, για τα ροζακιά σταφύλια, για την πώλησης της εφημερίδας «Θεσσαλία» και για τα «χρυσά πόμολα». Κλείνει με ηλιοβασιλέματα, με την οδύνη της λογοκρισίας, αλλά και με λάθη επί λαθών. Ένα δημοσιογραφικό ταξίδι που δεν θέλεις να τελειώσει με τίποτα. Ένα ταξίδι στη δημοσιογραφία και στους υπηρέτες της.
Ο Γιάννης Μαντίδης -που αρθρογραφεί σήμερα στον «Ταχυδρόμο» του Βόλου- αρχίζει στο βιβλίο την ιστορία του απ’ τα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου και φτάνει στα χρόνια των μνημονίων. Όπως λέει ο ίδιος, «ίσως να χρειαστεί και η γονική συναίνεση για το αναγνωστικό κοινό». Κάτι θα ξέρει παραπάνω…
Ένα διαμάντι στο χώρο του Τύπου
Αυτό που ξέρω εγώ είναι ότι ο κύριος Μαντίδης πρόσφερε στο χώρο του Τύπου ένα μοναδικό ακατέργαστο διαμάντι που καλό θα είναι να το ανακαλύψουμε με κάθε τρόπο μιας και η λάμψη του θα μας οδηγήσει σε όμορφες λεωφόρους, αλλά και σε κρυφά μονοπάτια. Θα μας φιλοξενήσει και σε ακριβά σαλόνια, αλλά και σε νοικοκυρεμένες αυλές.
Τέλος οι μεγαλύτεροι, οι νεότεροι, αλλά και οι μικροί θα βρουν στο βιβλίο αυτό σταγόνες εμπειρίας που θα μας ξεδιψούν όταν θα βρισκόμαστε στην έρημο των λόγων και των έργων. Το βιβλίο αυτό είναι μια ζωογόνος όαση. Ας το αναζητήσουμε.
Διατίθεται στα βιβλιοπωλεία «Παπασωτηρίου», «Χάρτα» και «Πέννα» σε μια συμβολική τιμή.
Θυμίζω εδώ ότι το 2005 από τις εκδόσεις «Επικοινωνία» κυκλοφόρησε το βιβλίο του Γιάννη Μαντίδη «Από πού πάνε στον Πολιτισμό;» και το 2009 από τον εκδοτικό οίκο των αδελφών Κυριακίδη το «Όταν ο Ωνάσης συγγένευε με το Πήλιο».
Η τραγωδία της οικογένειας Τοπάλη
Κλείνοντας να πω ότι ο συγγραφέας ολοκλήρωσε την πρώτη φάση του νέου βιβλίου του, που πρόκειται να εκδοθεί, το οποίο αναφέρεται σε μια υπόθεση που συγκλόνισε το πανελλήνιο. Πρόκειται για την τραγωδία της οικογένειας Τοπάλη το 1944 στα Κάτω Λεχώνια. Ο Μαντίδης φωτίζει άγνωστες πτυχές αυτής της μαύρης σελίδας της Κατοχής και με το νέο του πόνημα ενισχύει την άποψη ότι το έντυπο βιβλίο και οι έντυπες εφημερίδες θα ζουν για πάντα όταν τις υπηρετούν δημοσιογράφοι – ερευνητές όπως είναι ο ίδιος.
«Και το θέμα εθεωρήθη λήξαν…»
«Την εποχή που έκανα τη θητεία μου στο Τάγμα Εθνοφυλακής Αμύνης (ΤΕΑ) Ελασσόνας με κάλεσε ο διοικητής της Ασφάλειας Ελασσόνας και μου συνέστησε να διαλέγω τις παρέες μου, γιατί κάποιοι από τους φίλους μου δεν ήταν… εθνικόφρονες. Είπα να τον διαβολοστείλω, τα ΤΕΑ τότε ήταν υπεράνω της Χωροφυλακής, αλλά διάλεξα άλλο τρόπο: «Κύριε διοικητά», του λέω, «αυτούς που εννοείς, εγώ προσπαθώ να τους φέρω στον …ίσιο δρόμο»! «Α, τότε εντάξει»! λέει ο συνομιλητής μου. Και το θέμα εθεωρήθη λήξαν…
– Το παραπάνω κείμενο ως κειμενολεζάντα για την ασπρόμαυρη φωτογραφία με τις “κακές παρέες” του συγγραφέα, ο οποίος βρίσκεται στη μέση με τη στολή.
