Του Παναγιώτη Μήλα
Στη γωνία Ευδόξου και Θέωνος, στον Νέο Κόσμο, ήταν το αμοργιανό καφενείο. Εκεί συναντιόντουσαν όλοι όσοι είχαν έρθει από το νησί για να βρουν δουλειά στην πρωτεύουσα.
Είμαστε στα μέσα της δεκαετίας του ’50 και μια ή δύο φορές τον μήνα, ανάλογα με τον καιρό, ερχόταν ο ταχυδρόμος του νησιού και έφερνε στους συντοπίτες του όσα τους είχαν στείλει οι συγγενείς τους.
Το ταξίδι με την ιστορική «Μοσχάνθη» ήταν πάντα απρόβλεπτο και πολύωρο, όμως στο λιμάνι όλα ξεχνιόντουσαν…
Ο ταχυδρόμος, ο κυρ Αντώνης, ήταν το πιο αγαπητό πρόσωπο για όλους. Ήταν μέλος της κάθε οικογένειας αφού εκτός από όσα έφερνε μέσα στα ψάθινα καλάθια, έφερνε και ειδήσεις… Έλεγε στους μεγάλους ποιος γεννήθηκε, ποιος πέθανε, ποιος παντρεύτηκε, ποιος αρραβωνιάστηκε. Έλεγε ακόμα τα νέα για τον κυρ Μέντιο αλλά και για την κατσίκα του γείτονα.
Για μας τα παιδιά ήταν μεγάλη γιορτή κάθε φορά που ερχόταν ο κυρ Αντώνης αφού μέσα στις καλαθούνες βρίσκαμε παστέλια, σταφίδες, αρμαθιές με ξερά σύκα αλλά και ξεροτήγανα. Οι μεγάλοι περίμεναν με αγωνία τους γευστικούς τσίρους – που ήταν ξεραμένοι σαν …τσιπς – περίμεναν τα ξερό χταπόδι, σπάνια αχινούς και ίσως κάποια νταμιτζάνα με κόκκινο κρασί. Οι νοικοκυρές χαίρονταν με τον φάβα και με τα παξιμάδια που έδιναν λύση σε πολλά προβλήματα.
***
Πρόσφατα σε μια αρχαιολογική ανασκαφή που έκανα στο αρχείο μου βρήκα ένα τσαλακωμένο χαρτί από παλιό τετράδιο με ξεθωριασμένο από τον χρόνο το ανορθόγραφο κείμενο που ήταν γραμμένο με το μελανό μολύβι που το σαλιώναμε για να φαίνεται πιο έντονα…
Σας διαβάζω το κείμενο:
Συνταγή για ξεροτήγανα Αμοργού
Υλικά
1 οκά και 300 γραμμάρια αλεύρι
2 ποτήρια νερό
Μισό ποτήρι λάδι για ζύμη
1 κουταλάκι αλάτι
Αρκετό λάδι για το τηγάνισμα
*
Για το σιρόπι
4 ποτήρια ζάχαρη
3 ποτήρια νερό
1 φλιτζάνι μέλι
Λίγο λεμόνι
*
Για το πασπάλισμα
Κανέλα σκόνη
Καβουρδισμένο και σπασμένο σουσάμι
*
Εκτέλεση
Πριν αρχίσεις το ζύμωμα του φύλλου για τα ξεροτήγανα, ετοιμάζεις το υλικό για το πασπάλισμά τους. Καθαρίζεις και πλένεις το σουσάμι. Το καβουρδίζεις λιγάκι με λάδι να σκουρύνει. Όταν κρυώσει το χτυπάς στο γουδί μέχρι να σπάσει χωρίς να γίνει πούδρα. Ανακατεύεις το σπασμένο σουσάμι με τριμμένη κανέλα.
Οι αναλογίες των υλικών εδώ ποικίλλουν. Δύο χούφτες σουσάμι και ένα φακελάκι τριμμένη κανέλα αρκούν για αρκετά ξεροτήγανα. Όταν τελειώσω το ζύμωμα και πριν ανοίξω το φύλλο, ετοιμάζω και το σιρόπι. Μέσα σε μια χαμηλή κατσαρόλα βάζω όλα τα υλικά για το σιρόπι, τα διαλύω και βάζω την κατσαρόλα στη φωτιά να σιγοβράσει. Όταν το σιρόπι πάρει βράση, χαμηλώνω τη φωτιά και το διατηρώ ζεστό σε πολύ χαμηλή φωτιά. Ζυμώνω το αλεύρι πρώτα με το λάδι και μετά με το νερό κατά τα γνωστά.
Η ζύμη πρέπει να είναι σχετικά τρυφερή. Ανοίγεις το φύλλο και το κόβεις σε ίσες οριζόντιες λουρίδες πλάτους περίπου 10-12 πόντους και μήκους περίπου 20-25 πόντους. Με την βοήθεια δύο πιρουνιών τυλίγεις το φύλλο σε ρολό ή διπλώνεις στην μέση σαν φιογκάκι. Καθώς ανοίγεις το φύλλο και φτιάχνεις τα κομμάτια, αρχίζεις και το τηγάνισμα για να μην ξεραθούν πολύ. Σε ένα μεγάλο τηγάνι καίς πολύ λάδι και τηγανίζεις τα ξεροτήγανα λίγα λίγα. Όταν ξανθύνουν, τα βγάζεις από το τηγάνι με μια τρυπητή κουτάλα και τα αφήνεις να στραγγίσουν σε ένα σουρωτήρι. Όταν στραγγίσουν και κρυώσουν τα πρώτα ξεροτήγανα, με την τρυπητή κουτάλα τα βουτάς με προσοχή, για να μην σπάσουν, στο σιρόπι που σιγοβράζει, έτσι ώστε να σκεπαστούν από όλες τις πλευρές. Μόλις πάρουν το σιρόπι, τα στραγγίζεις και πάλι στο σουρωτήρι. Τα βάζεις σε μια πιατέλα και τα πασπαλίζεις με το μείγμα από κανέλα και το καβουρδισμένο και σπασμένο σουσάμι.
(*) Το αλεύρι είναι 1 κιλό.
***
Τώρα λοιπόν που τα χρόνια πέρασαν και οι μνήμες συντηρούνται πλέον κυρίως με τις γεύσεις, τα ξεροτήγανα έχουν την τιμητική τους στην Αμοργό με τη γιορτή που γίνεται στην Αιγιάλη κάθε χρόνο το πρώτο Σάββατο Σεπτεμβρίου.
Το παραδοσιακό γλυκό το φτιάχνουν τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά αλλά το προσφέρουν στους γάμους και στα βαφτίσια μαζί με το παστέλι.
***
Στη γιορτή, στην Αιγιάλη, οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν την διαδικασία παρασκευής του και να το δοκιμάσουν συνοδεία ψημένης ρακής. Επίσης – και αυτό είναι πολύ σημαντικό – μπορούν να γλεντήσουν και να χορέψουν μαζί με τους ντόπιους χορευτικούς ομίλους με τη συνοδεία των παραδοσιακών τοπικών οργάνων.
6η Γιορτή ξεροτήγανου λοιπόν: Σάββατο 7 Σεπτεμβρίου 2019 όλοι οι δρόμοι οδηγούν στην Αιγιάλη όπου η γιορτή θα αρχίσει στις 8.30 μ.μ.
Φέτος θα συνοδεύσουν οι μουσικοί Γιακουμής Γαβράς κι Αντώνης Γιαννακός, καθώς και το χορευτικό του πολιτιστικού συλλόγου «Σιμωνίδης» με παραδοσιακούς χορούς απ’ όλη την Ελλάδα.
