***
Του Παναγιώτη Μήλα
8 – 8 – 8: Τη Δευτέρα 8 Αυγούστου 1898 έγινε μεγάλο γλέντι στα Δελιανά Κισσάμου, στα Χανιά, από την οικογένεια Μινωτάκη. Όλοι ήπιαν, χόρεψαν, γλέντησαν για το αγόρι που για να ακολουθήσει τον δικό του δρόμο προτίμησε να αλλάξει το επώνυμό του και από Μινωτάκης να το κάνει Μινωτής. Με αυτό το όνομα τον γνώρισαν και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έγινε διάσημος και με τις ταινίες στις οποίες έπαιξε, και με τις ερμηνείες του σε όλα τα κλασικά έργα, αλλά και με την… τσιγκουνιά του.
Στις επιλογές του ήταν πάντα αυστηρός. Δεν έκανε ποτέ εκπτώσεις. Ειδικά σε θέματα διατροφής ήταν πάντα προσεκτικός.
– «Δοκιμάστε, δοκιμάστε», έλεγε στο Λυγουριό ο Λεωνίδας, «άρεσαν και στον Μινωτή».
Και αναφερόταν ο θρυλικός Λεωνίδας Λιακόπουλος στις πράσινες ελιές από μανάκι (ποικιλία ελιάς) που έμοιαζαν άγουρες αλλά δεν ήταν. Ελιές γλυκές και πικάντικες, εκλεκτός μεζές που συνήθως τις έφερνε μέσα σε ένα μικρό λευκό πιατάκι.
Εκεί ο Λεωνίδας έλεγε συχνά για τον Μινωτή: «Τύραννος και Επί Κολωνώ δεν υπήρχε άλλος Οιδίποδας σαν κι αυτόν».
Οι ιστορίες του Λεωνίδα συναγωνίζονταν σε ποιότητα τις συνταγές της κυρίας Κάκιας. Το 1953 το παραδοσιακό καφενείο του χωριού το επισκέφθηκε η Κατίνα Παξινού με τον Αλέξη Μινωτή, τότε που έψαχναν να βρουν πού θα βρίσκουν ένα σπιτικό πιάτο φαγητού οι ηθοποιοί και οι τεχνικοί του Εθνικού Θεάτρου που επρόκειτο να έρθουν στην Αρχαία Επίδαυρο.
Από την επόμενη χρονιά, το 1954, με το ξεκίνημα των Επιδαυρίων, το καφενείο έγινε ταβέρνα. Σιγά σιγά και με την παρότρυνση και τις οδηγίες της Κατίνας Παξινού, η κυρία Κάκια και ο Λεωνίδας σχεδόν παιδιά ακόμα, άρχισαν αυτό το ταξίδι.
«Μα δεν ξέρουμε να μαγειρεύουμε», της είπαν έντρομοι, όταν τους το πρότεινε. Κι αυτή, μεγάλη νοικοκυρά και μαγείρισσα, μάνα προστατευτική για το θίασο του Εθνικού Θεάτρου, τους δίδαξε τις πολύτιμες συνταγές που ήδη ήξερε. Τους έμαθε τα μυστικά της αστικής κουζίνας, που λίγοι γνώριζαν τότε στην περιφέρεια. Πόσω μάλλον αυτά τα δύο ταπεινά παιδιά από το Λυγουριό.
Μια σύζυγος τεχνικού τους έδειξε πώς να παρασκευάζουν το μοσχάρι νουά και τη σάλτσα του, που παραμένει ακόμα μυστική. Άρχισαν να μαθαίνουν συνταγές τις οποίες δεν έχουν αλλάξει καθόλου μέχρι και σήμερα. Τα γεμιστά είναι τα ίδια όπως το ’70, το ίδιο και τα κεφτεδάκια, το αρνάκι φούρνου, οι τηγανιτές πατάτες και το τζατζίκι.
Εκεί όμως που δεν υπήρχε αντίπαλος ήταν κάθε τι που είχε ελαιόλαδο και κυρίως η χωριάτικη σαλάτα. Ίσως το μόνο αληθινό μυστικό της ταβέρνας του Λεωνίδα: Το ελαιόλαδο της δικής του παραγωγής, το μανάκι που είναι θαυματουργό.
***
Μια ιδιαίτερη ιστορία όμως – έτσι όπως μου την αφηγήθηκε ο Λεωνίδας το 2010, όταν συζήτησα μαζί του για μια συνέντευξη στην εφημερίδα “Ναυτεμπορική” – έχει σχέση με το εξιτήριο που πήρε ο Αλέξης Μινωτής από το νοσοκομείο για να μην του πάρει τον ρόλο ο Θάνος Κωτσόπουλος…
Στα τέλη της δεκαετίας του ’50 το καλοκαίρι στη διάρκεια της προετοιμασίας των παραστάσεων για το Φεστιβάλ της Επιδαύρου ένα μπάνιο στη θάλασσα ήταν απαραίτητο μετά τις εξαντλητικές πρόβες.
Ο Αλέξης Μινωτής πήρε στο αυτοκίνητό του μερικές κοπέλες του Xορού. Κατευθύνονταν στην Παλαιά Επίδαυρο όταν σε μια κλειστή δύσκολη στροφή έχασε τον έλεγχο. Εκεί υπήρχε – και υπάρχει – ένα γεφυράκι. Το αυτοκίνητο έσπασε το κάγκελο και έπεσε στον γκρεμό. Ο Μινωτής τραυματίστηκε. Τον πήγαν στο νοσοκομείο του Ναυπλίου. Οι κοπέλες γλίτωσαν με αμυχές. Η μέρα της πρεμιέρας πλησίαζε και ο διευθυντής του Εθνικού, Αιμίλιος Χουρμούζιος, έδωσε εντολή στον Θάνο Κωτσόπουλο να ετοιμαστεί να αντικαταστήσει τον Μινωτή. Ποιος είδε το Θεό και δεν τον φοβήθηκε… Μόλις το έμαθε ο Μινωτής πήρε μόνος του εξιτήριο και με μπαταρισμένο το χέρι και τα πλευρά βγήκε και έπαιξε…
***
Ας επανέλθω όμως στην παροιμιώδη τσιγκουνιά του Μινωτή και στη χωριάτικη σαλάτα. ‘Όπως όλοι ξέρουμε, η τιμή του ελαιολάδου σχεδόν κάθε χρόνο αλλάζει. Μια χρονιά λοιπόν ο Λεωνίδας έστειλε στην Αθήνα το λάδι που του είχε παραγγείλει ο Μινωτής. Όμως η τιμή είχε αλλάξει και όταν το διαπίστωσε αυτό ο ηθοποιός έγινε έξαλλος. Τηλεφώνησε αμέσως στον Λεωνίδα για να διαμαρτυρηθεί. Εκείνη την εποχή τα υπεραστικά τηλεφωνήματα ήταν πανάκριβα. Προτίμησε όμως να κάνει τα παράπονά του αμέσως παρά να περιμένει να τα πει δια ζώσης όταν θα πήγαινε στο Λυγουριό.
Τα είπε «χύμα και τσουβαλάτα» στον Λεωνίδα μη δεχόμενος καμία εξήγηση. Άκουσε τις φωνές του Μινωτή και σιώπησε ο Λεωνίδας. Μέσα στη βδομάδα κατέβηκε το κλιμάκιο των ηθοποιών του Εθνικού στην Επίδαυρο για να αρχίσει τις πρόβες.
Την ώρα του φαγητού ο Μινωτής παράγγειλε και χωριάτικη σαλάτα. Όλα σερβιρίστηκαν αμέσως στο τραπέζι του – στην άκρη δεξιά όπως μπαίνουμε στο μαγαζί – και κοτόπουλο με ρυζάκι, και κρασάκι, και σαλάτα. Τότε λοιπόν ακούστηκε σε όλο το χωρίο η βροντώδης φωνή του Μινωτή:
-Κύριε Λεωνίδα, γιατί δεν βάλατε ελαιόλαδο στη χωριάτικη σαλάτα;
Και ο πάντα ευγενικός Λεωνίδας απάντησε: Μα, κύριε Μινωτή, εσείς δεν μου διαμαρτυρηθήκατε πριν από λίγες ημέρες, από τηλεφώνου, για την αύξηση της τιμής του ελαιολάδου; Ε! λοιπόν κι εγώ δεν σας έβαλα καθόλου για να μην ανέβει και η τιμή της χωριάτικης…
***
Και ένα τελευταίο: Στου «Λεωνίδα» αυτό που μαγεύει τους επισκέπτες – εκτός από τις σπεσιαλιτέ της κυρίας Κάκιας – είναι ασφαλώς οι αμέτρητες φωτογραφίες ηθοποιών που πρωταγωνίστησαν στην Επίδαυρο. Τις φωτογραφίες επέλεγε και τοποθετούσε ο ίδιος ο Λεωνίδας. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι οι ηθοποιοί που περίμεναν με αγωνία να δουν και τη δική τους φωτογραφία να αναρτάται. Ήταν κατά κάποιον τρόπο μια αναγνώριση…
Ο Μινωτής είχε εκφράσει πολύ διακριτικά αυτή την προσμονή του και πάντα εισέπραττε ως απάντηση την διαβεβαίωση του Λεωνίδα ότι η φωτογραφία του θα τοποθετηθεί.
Όμως περίμενε εις μάτην…
Μια ημέρα λοιπόν πήρε ένα καρφί και το έδωσε στον Λεωνίδα:
-«Ορίστε, πάρ ‘το!», είπε ο Μινωτής.
-«Τι είναι αυτό;», ρωτά ο Λεωνίδας.
-«Πάρε το καρφί για να βάλεις επιτέλους τη φωτογραφία μου», ανταπάντησε ο Μινωτής…
Αυτή η φωτογραφία, κρεμασμένη σε εκείνο το καρφί βρίσκεται μέχρι σήμερα στου «Λεωνίδα». Όπως μπαίνουμε στο κατάστημα δεξιά στο βάθος, στην άκρη. Εκεί που καθόταν μονίμως ο Μινωτής…
Εφημερίδα “Έθνος”. Δευτέρα 12 Νοεμβρίου 1990, σελίδες 28 – 29.
