Έχω ένα είδος καθήκοντος. Τις θεατρικές περιπλανήσεις. Φυλάω μέσα μου, σαν πολύτιμα κειμήλια, μνήμες θεατρικές. Συχνά τις ανακαλώ σε μια νοσταλγικά λυτρωτική διαδικασία. Όπως το βίαιο και ποιητικό «Καθαροί πια» ή τις αγαπημένες «Ψευδαισθήσεις». Στιγμές αρχαίας τραγωδίας, σαν τη «Μήδεια» του Βασίλιεφ, που τόσο αναίτια χτυπήθηκε. Έπαιζε και στις τρεις, καθώς και σε άλλες παραστάσεις – σταθμούς. Τι να κρατήσω από αυτήν την ηθοποιό; σκέπτομαι. Τη συνέπειά της; Την αινιγματική εικόνα της; Την απόκοσμη αντανάκλαση του φωτός στο πρόσωπό της; Από όπου κι αν κοιτάξεις την Αλεξία Καλτσίκη σε συγκλονίζει. Έχει μια συγκινητική ένταση η μορφή της και μια κομψότητα αγριόγατας η παρουσία της. Άμεση, ανθρώπινη και μεταφυσική συγχρόνως, γεμάτη εσωτερικούς κραδασμούς. Στη σκηνή, όταν βρίσκεται, πρώτα ακούς το τσίμπημα της άρπας, απαλό κι απόκοσμο. Ύστερα μπαίνουν σιγά σιγά και τα άλλα έγχορδα. Μέχρι το ανεπανάληπτο κρεσέντο. Με εντιμότητα, πάθος και αφοσίωση, ένστικτο και γνώση πιάνει το νεύρο της θεατρικής γλώσσας. Έχει μια σπάνια εγκυρότητα και μια ιδιαίτερη σκηνική ευστοχία. Τη θυμάμαι Εξάγγελο στην «Αντιγόνη» στην Επίδαυρο. Σ’ εκείνη τη μυθική σκηνοθεσία του Λευτέρη Βογιατζή. Με ρυθμό στο λόγο και στην κίνηση. Άμεμπτη. Στην πρώτη της σκηνοθετική απόπειρα, το μονόλογο του Μισέλ Φάις για τον Μανόλη Αναγνωστάκη «Είμαι αριστερόχειρ ουσιαστικά;», η Αλεξία Καλτσίκη με καθήλωσε. Πραγματοποίησε μια ολοκληρωμένη δουλειά. Έδωσε θεατρική υπόσταση σε ένα έργο που εμπνέει και δίνει δύναμη για ένα ανθηρότερο αύριο. Η Αλεξία βρίσκει ισορροπίες και ωριμάζει με αυτάρκεια. Η αυτοπραγμάτωση την καθιστά πλήρη. Σκέπτεται με ευαισθησία, αισθάνεται με σκέψη. Περπατάει τη δική της δυναμική και πολλά υποσχόμενη διαδρομή με αυτιά και μάτια ορθάνοιχτα.
Ακολουθεί η συνέντευξη.
Φωτογραφίες: Γιάννης Πρίφτης
* Γεννήθηκα στην Αθήνα και μεγάλωσα στην Καλλιθέα. Η παιδική μου ηλικία είναι έντονα συνδεδεμένη με την αδελφή μου, την Τίνα και τα παιχνίδια που παίζαμε στην Όσσα, ένα χωριό στη Μακεδονία, όπου περνούσαμε τα καλοκαίρια μας, αλλά και στον αυλόγυρο της εκκλησίας που ήταν δίπλα από το σπίτι μας στην Καλλιθέα. Η φαντασία και το σώμα έπαιρναν φωτιά.
Υπήρξαν άνθρωποι από το σχολικό ή οικογενειακό σου περιβάλλον που σε παρότρυναν να ασχοληθείς με το θέατρο;
* Οι γονείς μου, αν και δεν είχαν καμία σχέση με το χώρο της τέχνης, από νωρίς φρόντισαν να έρθω σε επαφή με το χορό και τη μουσική και τους ευγνωμονώ γι’ αυτό. Επειδή το θέατρο υπήρχε από πολύ νωρίς στη ζωή μου, υπό τη μορφή αυτοσχέδιων σκετς που οργανώναμε και παίζαμε μπροστά σε γονείς, γιαγιάδες, παππούδες, θείες και θείους (παραστάσεις άρχισα να βλέπω δυστυχώς πολύ μεγαλύτερη), κανείς δεν εξεπλάγην όταν θέλησα να ασχοληθώ επαγγελματικά με αυτό. Δεν υπήρξε παρότρυνση αλλά ούτε και δυσφορία.
Συνάντησες σπουδαίους δασκάλους και τι έμαθες από αυτούς;
* Ο σπουδαίος δάσκαλος μόνο την κατεύθυνση μπορεί να σου υποδείξει, τη διαδρομή εσύ θα την περπατήσεις. Η αφοσίωση και η κατεύθυνση είναι πιο σημαντικές από την αποτελεσματικότητα και τις όποιες ικανότητες. Όσο περνάει ο καιρός τόσο πιο πολύ οδηγούμαι στην άποψη ότι το θέατρο είναι ένα. Μπορεί να το ψάχνεις από διαφορετικούς δρόμους, να συνομιλείς με διαφορετικούς ανθρώπους, να μιλάς άλλη γλώσσα, να κατευθύνεσαι σε άλλες φόρμες αλλά η ουσία του παραμένει ίδια. Το πιο βασικό που αποκόμισα, ανεξάρτητα από τον τρόπο μετάδοσής του, είναι ότι στην πραγματικότητα οφείλω να μάθω να παρατηρώ και να δουλεύω τον εαυτό μου με τα καλά του και τα κακά του. Αυτός είναι ο καλύτερος φίλος μου και ο χειρότερος εχθρός μου. Και στο θέατρο αυτό δεν μπορεί να γίνει αυτοαναφορικά αλλά μόνο μέσω του άλλου –του ξένου. Γιατί πάνω στη σκηνή έχεις να κάνεις με ένα ξένο κείμενο, με άλλα σώματα αλλά την ίδια στιγμή με τον πιο γυμνό εαυτό -τον άλλο εαυτό. Και το θέμα είναι, είσαι έτοιμος να το αποδεχτείς αυτό; Δεν έχω απαντήσει σε αυτό το ερώτημα…
Δελεάστηκες από κάποια άλλη τέχνη ή επιστήμη πριν αρχίσεις να σπουδάζεις θέατρο;
* Η απόφασή μου να ασχοληθώ με το θέατρο ήταν απόλυτη. Δεν θυμάμαι τον εαυτό μου να αμφιταλαντεύεται προς κάτι άλλο. Πάντα όμως θαύμαζα τις Θετικές Επιστήμες, Φυσική, Μαθηματικά, Βιολογία, παρόλο που είμαι πολύ αδύναμη σ’ αυτές.
Παρατηρείς γύρω σου και τι συνήθως; Έχει σημασία για τον καλλιτέχνη να παρατηρεί;
* Κινήσεις, βλέμματα, συμπεριφορές. Έχει σημασία να κρατάς μάτια κι αυτιά ανοιχτά. Τον τελευταίο καιρό κερδίζουν την προσοχή μου οι ήχοι και ο ρυθμός.
Έχεις συνεργαστεί με σπουδαίους σκηνοθέτες, όπως με τον Ανατόλι Βασίλιεφ και τον Λευτέρη Βογιατζή. Στις «Ψευδαισθήσεις» σκηνοθετήθηκες από μια νέα και άξια σκηνοθέτιδα, την Κατερίνα Ευαγγελάτου. Πώς ήταν αυτή η εμπειρία;
* Είναι μια δυναμική εμπειρία. Συνήθως λέω ότι ο καλός σκηνοθέτης χρειάζεται γενναιοδωρία και μέθοδο απέναντι καταρχήν στο κείμενο και κατά δεύτερον στους συνεργάτες του. Η Κατερίνα είναι ευφυής και με παιδεία, διαθέτει γενναιοδωρία και διαμορφώνει σιγά σιγά και πολύ πρακτικά τα ζητούμενά της πάνω στην τέχνη της.
Στις «Ψευδαισθήσεις» ο Ρώσος συγγραφέας Ιβάν Βιριπάγεφ εστιάζει στο θέμα της αγάπης. Για σένα πώς ορίζεται η αγάπη;
* Μου είναι αδύνατο να την ορίσω, μόνο να την αναγνωρίζω μπορώ και να τη βιώνω.
Κατά τη διάρκεια της παράστασης αισθάνεσαι να αναπτύσσεται σχέση μεταξύ ηθοποιών και θεατών;
* Σ’ αυτή την επικοινωνία στηρίζεται η παράσταση.
Τι σε γοητεύει περισσότερο, όταν στη σκηνή υποδύεσαι ένα χαρακτήρα ή όταν κατά τη διάρκεια των δοκιμών ερευνάς ένα χαρακτήρα;
* Μα η έρευνα δεν σταματάει στις πρόβες. Αν έχει γίνει σωστή δουλειά συνεχίζεται ευτυχώς και στις παραστάσεις.
Είσαι αυστηρή με τον εαυτό σου;
* Εκτιμώ πως είμαι. Το ιδανικό όμως για μένα θα ήταν να μπορώ να παρατηρώ τον εαυτό μου χωρίς αυστηρότητα ή επιείκεια. Απλώς να μπορώ να τον παρατηρώ ανατομικά και αποστασιοποιημένα.
Ο ηθοποιός του θεάτρου είναι αυτός που, από όλους τους καλλιτέχνες, βασιλεύει στο φθαρτό;
* Δεν ξέρω. Αν είναι η μνήμη και οι αισθήσεις φθαρτές…
Συνήθως τι κάνεις λίγο πριν ανέβεις στη σκηνή;
* Εξαρτάται από τις ανάγκες της εκάστοτε παράστασης.
Όταν τελειώνει η παράσταση και κατεβαίνεις από τη σκηνή πώς αισθάνεσαι;
* Ανάλογα με το πώς έχει κυλήσει η παράσταση.
Οι σιωπές του ηθοποιού πρέπει να είναι ηχηρές;
* Οι σιωπές στη σκηνή κυρίως χρειάζεται να είναι δραστικές σε σχέση με το κείμενο και το σκηνικό παρόν.
Και η ακινησία του θεαματική;
* Το ίδιο ισχύει και για την ακινησία.
Το ανθρώπινο σώμα αρκεί για να δώσει ζωή σ’ ένα χαρακτήρα; Ή χρειάζεται επιπλέον και η μεταμόρφωσή του;
* Στην τέχνη η μεταμόρφωση είναι το ζητούμενο και το ανθρώπινο σώμα φτάνει και περισσεύει -οι δυνατότητές του είναι απεριόριστες.
Ποιο ποίημα ή κείμενο από όσα έχεις διαβάσει στη ζωή σου είναι το συγκλονιστικότερο όλων, κατά τη γνώμη σου;
* Όλες οι μεγάλες αφηγήσεις: Βίβλος, Οδύσσεια, Ιλιάδα.
Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σου συγγραφείς;
* Ντοστογέφσκι, Ελία Κανέτι, Μπέρνχαρτ, Σελίν, Ντανίλο Κις, Ζορζ Σιμενόν, Βιζυηνός, Θανάσης Βαλτινός, Σωτήρης Δημητρίου, Μισέλ Φάις.
Τι είναι αυτό που σου δίνει ενέργεια;
* Ο καλός ύπνος.
Ποιοι ρόλοι νομίζεις ότι σου ταιριάζουν και ποιους ρόλους ονειρεύεσαι να ερμηνεύσεις;
* Συνειδητοποιώ σιγά σιγά ότι κυρίως μου ταιριάζουν όχι ρόλοι αλλά κείμενα –τρόποι γραφής.
Τι σε κάνει να γελάς και τι μπορεί να σου προξενήσει θλίψη;
* Η γιαγιά μου με κάνει και γελάω. Ο χαμένος χρόνος μου προκαλεί θλίψη.
Η οικονομική κρίση μπορεί να έχει και θετικό πρόσωπο;
* Η οικονομική κρίση δεν πιστεύω πως μπορεί να έχει θετικό πρόσωπο. Όταν την αντιμετωπίζω ως ηθική και πνευματική κρίση ομολογώ πως ενεργοποιούμαι περισσότερο. Το να μην μπορείς να αντεπεξέλθεις στις υποχρεώσεις σου όμως είναι κάτι ωμό και αδιαπραγμάτευτο.
Παρατήρησες κάτι ασυνήθιστο στο δρόμο τελευταία;
* Όλο και περισσότεροι άνθρωποι μιλούν μόνοι τους στο δρόμο. Πιο πρόσφατα ένας κύριος αναφωνούσε περπατώντας με γρήγορο βήμα: σακάτεψα τα πόδια μου.
Η καθημερινότητά μας έχει ποιότητα;
* Υπάρχει μια φράση στο έργο που λέει: «Η αγάπη είναι μόχθος». Νομίζω πως αυτό ισχύει και για την καθημερινότητά μου, χρειάζεται προσπάθεια για να διασφαλίσω την ποιότητά της.
Ποια είναι η σχέση σου με τα ζώα; Έχεις κατοικίδιο;
* Η Ίρμα είναι το σκυλάκι που μεγαλώνει μαζί με τους γονείς μου, και μεταξύ αστείου και σοβαρού την ονομάζουμε μικρή αδελφή.
* Το www.catisart.gr ευχαριστεί τον Γιάννη Πρίφτη για τη φωτογράφηση.
