***
Κείμενο του Αρτέμη Μάτσα
«Βερολίνο 1936. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες γίνονται με μεγαλοπρέπεια κάτω από το τυραννικό καθεστώς του παράφρονα Χίτλερ. Η ευνοουμένη του σκηνοθέτιδα, η Λένι Ρίφενσταλ, τους απαθανατίζει.
Η νίκη του νέγρου Τζέσσε Όουενς, που κατέρριψε τα ρεκόρ στις ταχύτητες και στο μήκος, κάνει τον Χϊτλερ να σηκωθεί και να φύγει μέσα από το Ολυμπιακό Στάδιο.
Η νίκη αυτή σχολιάστηκε, μόλις μαθεύτηκε, ιδιαίτερα από τους δημοκράτες ηθοποιούς του Βασιλικού Θεάτρου, επάνω στη σκηνή του, πριν από την έναρξη της δοκιμής. Ήταν οι ηθοποιοί – μέλη της Δημοκρατικής Οργάνωσης “Αλληλεγγύη” που έστελνε τρόφιμα στους εξόριστους. Ο Βεάκης, η Μιράντα, ο Γληνός, η Σαπφώ Αλκαίου και άλλοι ομοϊδεάτες συνάδελφοί τους που υπερηφανεύονταν για τη νίκη αυτή βλέποντας στο αποτέλεσμα βαθύτερες προεκτάσεις.
Στο Βερολίνο θριάμβευε, τον ίδιο καιρό, ο κορυφαίος χορογράφος – χορευτήςΆγγελος Γριμάνης σε χορογραφίες εμπνευσμένες από αρχαίους μύθους.
1936. Ιέρεια με το φως της Ιερής Δάδας, η Αλέκα Κατσέλη. Πανέμορφη, ηγεμονική. Εικοσιοχτώ χρόνια Ιέρεια. Από το 1936 ως το 1964.
Έντονη θύμηση το ταξίδι στην Ιαπωνία το 1964 που έδωσε εκεί παραστάσεις και το Εθνικό μας Θέατρο με μεγάλη επιτυχία.
Στις είκοσι οχτώ μέρες που έμεινε εκεί αισθανόταν σαν να είχε χάσει την ανθρώπινη ταυτότητά της. Αναρωτιόταν: Τι ήταν; Ποια ήταν; Η Ιέρεια ή η Ηθοποιός; Ένας Άνθρωπος;
Προσπάθησε να τα βλέπει όλα, όσο μπορούσε πιο ψύχραιμα, αλλά όλα την κατακτούσαν τόσο στη μαγική αυτή χώρα.
Έζησε τον μυστικισμό της, συγκλονίστηκε με τις τελετές της.
Όπως η ίδια έλεγε: “Είμαι περήφανη που εκπροσωπώ την πατρίδα μου”.
Αυτό που την συγκίνησε ιδιαίτερα, πέρα από τους επίσημους αγώνες, όπως έλεγε η ίδια, ήταν όταν έγιναν οι αγώνες που οι αγωνιζόμενοι ήταν τυφλοί ή ανάπηροι κι όμως έτρεχαν. Οι εισπράξεις από τους αγώνες αυτούς ήταν για φιλανθρωπικούς σκοπούς.
Η ηθοποιός του Εθνικού Μάρω Μοσχολιού ήταν η Ιέρεια που πήρε σκυτάλη Ιερή – τη Δάδα.
Ο ηθοποιός του Εθνικού Θεάτρου Βασίλης Κανάκης απάγγειλε το 1972, το καθιερωμένο από το 1964 ποίημα του Τάκη Δόξα.
***
“Φως της Ολυμπίας”
“Απ’ τα ποταμίσια χείλη του Αλφειού
από τον ασπρογάλανο κόρφο της Αρεθούσας
κι απ’ του Δία το πέτρινο μάτι,
μέσ΄ απ΄ τα πληγωμένα μάρμαρα
που φέγγει του Ίωνα και του Δωριέα η ψυχή,
κι απ’ τα κιονόκρανα
που δένει ο ήλιος τα κουρασμένα του άλογα,
απ’ τα πλεγμένα δάχτυλα του πεύκου και της δάφνης εδώ,
Σε τούτη την παρθενική μήτρα της Ολυμπίας που δεν άλλαξε, δε μολεύτηκε, δε θα πεθάνει ποτέ,
Εδώ θα ξαναγεννηθεί το Φως.
Σπίθα του Θεού
κρυμμένη στη στάχτη της καρδιάς του Κουμπερτέν
που θα τη θεριέψει με την ανάσα της η Καλλιπάτειρα,
η Ελληνίδα μάνα
Μάνα κάθε ανθρώπου”.
Και οι τελευταίοι στίχοι του ύμνου:
“Πέρα στο ξέφωτο η Ολυμπία
Ξάγρυπνη μερόνυχτα πλέκει για τον καθένα τους
κι απόνα στεφάνι αγριλιά
Ελληνικής Ειρήνης
Ειρήνης όλου του κόσμου”
***
Άμποτες…
4 Νοεμβρίου 1894. Διάλεξη του Βαρώνου Πιερ Ντε Κουμπερτέν στον ”Παρνασσό”. Η αρχή της:
-Γνωρίζω ότι είσθε μικρός τόπος. Όλοι δεν κάμνουν τίποτε άλλο παρά να σας το επαναλαμβάνουν. Αλλά τι μ’ ενδιαφέρει αυτό αφού είσθε μεγάλη Φυλή;»
***
Το παραπάνω κείμενο, με την υπογραφή του Αρτέμη Μάτσα, δημοσιεύθηκε στο «Έθνος», το 1989, στην εβδομαδιαία στήλη που είχε ο αγαπημένος ηθοποιός για πολλά χρόνια στην εφημερίδα.
*Όλες οι φωτογραφίες – από παραστάσεις – είναι από το Αρχείο © του Εθνικού Θεάτρου. Πατήστε «κλικ» επάνω στις φωτογραφίες για να τις δείτε μεγαλύτερες.
***
Το Σάββατο 10 Οκτωβρίου 1964 στο Ολυμπιακό Στάδιο «Μέι Τζι» του Τόκιο πραγματοποιήθηκε η τελετή έναρξης των 18ων Ολυμπιακών Αγώνων, μπροστά σε 75.000 θεατές. Η Αλέκα Κατσέλη ήταν η Πρωθιέρεια στην τελετή Αφής στην Αρχαία Ολυμπία για τελευταία φορά μετά από 28 χρόνια. Στο Τόκιο είχε δίπλα της τον τελευταίο λαμπαδηδρόμο, τον 19χρονο Γιοσινόρι Σακάι, ο οποίος είχε γεννηθεί στη Χιροσίμα την ημέρα που οι Αμερικανοί έριξαν την ατομική βόμβα, στις 6 Αυγούστου 1945. [Η φωτογραφία από την πρόβα της τελετής έναρξης που έγινε στις 5 Οκτωβρίου 1964. Photo©Central Press/Getty Images]
***
Η Αλέκα Κατσέλη, το γένος Μαζαράκη, γεννήθηκε στην Αθήνα στις 19 Οκτωβρίου 1917 και πέρασε στην απέναντι όχθη την Κυριακή 11 Σεπτεμβρίου 1994.
