«Δεν μου λείπει εκείνο που έδειχνες ότι ήσουν,
μου λείπει εκείνο που νόμιζα ότι ήσουν.» Alda Merini (Μετάφραση – επίμετρο: Ευαγγελία Πολύμου)
Η σάρκα των αγγέλων
1.
Λένε πως η γένεση του Παραδείσου ήταν η ιστορία μιας άγνωστης αγάπης που κάποια στιγμή αποδέσμευσε τα φτερά της από το γήινο φλοιό, κι έτσι, παγώνοντας η γη, φανερώθηκαν, πέρα από τις βιβλικές δοξασίες, τα πρώτα πετάγματα των αγγέλων.
2.
Απόψε ονειρεύτηκα τον έρωτα
ήταν τρυφερός σαν εσάς
και δίχως σάρκα,
αλλά η ανάσα του γέμισε τις νύχτες μου
με απελπισία και τραγούδι.
Έτσι είναι το χέρι σας που χαϊδεύει τους ταπεινούς
και τους κάνει σιωπηλούς σαν εκείνους που
μολονότι υποφέρουν
δεν ήρθε ακόμα η ώρα τους να πεθάνουν.
Όμως τι είναι ο θάνατος
αν όχι ένα μεγάλο δέντρο ολόγιομο τραγούδι;
Ονειρεύτηκα έναν άντρα
αλλά τον άντρα εκείνον, τον είχε πλάσει όλον ο Θεός.
Μέρος εκείνου του άντρα ήτανε μες
στο στόμα σας.
Κι όλοι οι άντρες αγαπήθηκαν
απʼ τους αγγέλους
που τους καταβρόχθισαν
μες στην απέραντη αγάπη τους.
3.
Ήσουν ένα δάσος αγάπης κάποτε,
μια απλοχεριά αγάπης.
Με τα χέρια σου
αμέτρητες πέτρες θα ʼχτιζα,
για να κατοικήσω σʼ αυτές
με τη σιωπή μου.
Γιατί έτρεχες τόσο ψηλά;
Γιατί έφευγες μακριά;
Θα ζητιάνευα την αγάπη σου,
θα κρεμιόμουν απʼ τα χέρια σου.
Θα ʼταν στο χέρι σου να με σκοτώσεις,
θα ʼταν στο χέρι σου να με πληγώσεις,
θα ʼταν στο χέρι σου να με παρατήσεις καταγής,
έτσι όπως τη Μαγδαληνή
που συγχώρεση γυρεύει
επειδή την ταλανίζει ο έρωτάς της.
4.
Θα ʼθελα να γύριζες πίσω,
να γύριζες πίσω
εκεί όπου εσύ κι εγώ
είχαμε αρχίσει να γελάμε,
να γελάμε
ευτυχισμένοι από τον έρωτά μας,
για να πεθάνουμε την επόμενη στιγμή,
να πεθάνουμε απʼ την τυφλή εγκατάλειψη.
Γιατί ο άντρας χάνει τις ίριδες του;
Γιατί ο άντρας χάνει τα μάτια του;
Γιατί δεν κοιτά πια την αγαπημένη;
Γιατί δεν την χρωματίζει πια
με τα αισθήματά του;
Κοιτάζομαι στον καθρέφτη
και με βλέπω άχρωμη
και ζαρωμένη σαν βάτραχος
που μάταια κοάζει στο απέραντο τέλμα.
Μʼ επανέφερες στον κόσμο,
εμένα που πέταγα τόσο ψηλά
για να τραγουδήσω ένα μεγαλυνάρι
στην Παρθένο Μαρία.
5.
Εμείς παντρευόμαστε κάθε νύχτα
όσες και οι επιστροφές του ήλιου.
Εγώ δεν θέλω να σου δώσω έναν γιο,
την αγνότητά μου θέλω να σου δώσω,
και κάθε νύχτα γίνομαι παρθένα.
Την απαρχή μου θέλω να σου δώσω
και κάθε νύχτα σου δίνω
τις καλύτερες φλέβες μου.
6.
Το μεγάλο μου λάθος, Κύριε,
ήταν που σε αντάλλαξα μʼ έναν άντρα
και πήρα τη στενωπό
που δεν ήταν το βουνό σου.
Λάτρεψα τη γλώσσα της σάρκας
και με τα χέρια άλειψα λάσπη στο κορμί μου.
Η μεγάλη μου δύναμη, Κύριε,
ήταν που ήμουν ένα δοχείο από πηλό
ολόγιομο αχώρητη χάρη.
(Από την ποιητική συλλογή «Η σάρκα των αγγέλων», εκδόσεις Frassinelli, 2003)
La carne degli angeli
1.
Si dice che la creazione del Paradiso fosse la favola di un ignoto amore che a un certo punto sprigionò le ali dalla crosta terrestre, e così, raffreddandosi la terra, comparvero, al di là delle credenze bibliche, i primi voli degli angeli.
2.
Stanotte ho sognato lʼ amore:
era tenero come voi
e senza carne,
ma il suo respiro ha colmato le mie notti
di disperazione e di canto.
Così è la vostra mano che carezza gli umili
e li fa silenziosi come coloro che pur soffrendo
non riescono ancora a morire.
Ma che cosʼ è la morte
se non un grande albero pieno di canto?
Io ho sognato un uomo
ma questʼ uomo era tutto modellato da Dio.
Una parte di questʼ uomo era nella vostra
bocca.
E tutti gli uomini sono stati amati e divorati
dagli angeli
nel loro immenso amore.
3.
Eri una selva dʼ amore un tempo,
una gettata dʼ amore.
Con le tue mani avrei costruito tante
pietre, per abitarci
col mio silenzio.
Perché correvi così alto?
Perché scappavi via?
Avrei mendicato il tuo amore,
mi sarei attaccata alle tue mani.
Avresti potuto uccidermi,
avresti potuto ferirmi,
avresti potuto abbandonarmi per terra,
così come la Maddalena che chiede perdono
perché il suo amore la sconvolge.
4.
Avrei voluto che tu tornassi indietro,
tornassi indietro
da dove tu ed io abbiamo cominciato a
ridere,
a ridere felici del nostro amore,
per poi morire,
morire di cieco abbandono.
Perché lʼuomo perde le sue pupille?
Perché lʼuomo perde i suoi occhi?
Perché non guarda più lʼamata?
Perché non la colora più coi suoi sentimenti?
Mi guardo allo specchio e mi vedo
scialba e rattrappita come una rana che
gracida invano in un pantano infinito.
Mi hai rimessa al mondo, io che
volavo così alto
da cantare un magnificat a Maria.
5.
Noi ci sposiamo ogni notte
quanti sono i ritorni del sole.
Io non voglio darti un figlio,
voglio darti la mia castità,
e ogni notte divento vergine.
Voglio darti il mio principio
di ogni notte ti do
le mie vene migliori.
6.
Il mio grande errore, Signore,
fu di scambiare un uomo con te
e di prendere un viottolo angusto
che non era la tua montagna.
Adorai il linguaggio della carne
e con le mani misi fango sul corpo.
Il mio grande vigore, Signore,
fu di essere un vaso dʼ argilla
pieno dʼ incontenibile grazia.
Επίμετρο
«Πιο όμορφη απʼ την ποίηση ήταν η ζωή μου»
«Είμαι μια μικρή οργισμένη μέλισσα.
Μʼ αρέσει νʼ αλλάζω χρώμα.
Μʼ αρέσει νʼ αλλάζω μέγεθος». Α.Μ.
* Η Άλντα Τζιουζεπίνα Άντζελα Μερίνι (Μιλάνο, 21 Μαρτίου 1931 – 1 Νοεμβρίου 2009) πρωτοεμφανίστηκε στα ιταλικά γράμματα σε ηλικία μόλις 15 χρονών. Η δημοσίευση της πρώτης ποιητικής της συλλογής «Η παρουσία του Ορφέα» (1953), έτυχε ιδιαίτερα θερμής υποδοχής από σημαντικούς ποιητές όπως τους: Κουαζίμοντο, Μοντάλε, Μανγκανέλι, Ραμπόνι, Έρμπα και Παζολίνι. Εκείνος όμως που την ανακάλυψε, ήταν ο Τζιατσίντο Σπανιολέττι ο οποίος τη συμπεριέλαβε στη β΄ έκδοση της ανθολογίας «Σύγχρονη ιταλική ποίηση 1909 – 1949». Το 1955 θα εκδώσει άλλες δύο ποιητικές συλλογές, «Φόβος Θεού» και «Ρωμαϊκοί γάμοι», μέχρις ότου η εύθραυστη ψυχική της υγεία, κλονισμένη από οικονομικά και συζυγικά αδιέξοδα, την οδηγήσει στον εγκλεισμό της στο παλαιό Ψυχιατρείο του Μιλάνου, αναστέλλοντας για περίπου είκοσι χρόνια την ποιητική της δημιουργία. Από τη δραματική εμπειρία του εγκλεισμού της Μερίνι, θα γεννηθεί η ποιητική συλλογή «Τα άγια χώματα» (1984), με την οποία «η πιτσιρίκα από το Μιλάνο», όπως την αποκαλούσε ο Παζολίνι, μια γυναίκα παράξενη, συνήθως ατημέλητη, που είχε τη φιλαρέσκεια να στολίζεται σχεδόν πάντα μʼ ένα μαργαριταρένιο κολιέ στο λαιμό, που κάπνιζε αρειμανίως ισχυριζόμενη ότι το κάπνισμα της χάριζε ζωή, που της άρεσε να παίζει πιάνο, που έλεγε στον κόσμο ότι κοιμόταν φορώντας τα παπούτσια της, η «τρελή της διπλανής πόρτας», από το ομότιτλο ποίημα, θα κερδίσει το 1993 την ύψιστη τιμητική διάκριση της χώρας της, το Βραβείο Librex Montale. Στην πορεία, θα ακολουθήσουν κι άλλες διακρίσεις και θα προταθεί από τη Γαλλική Ακαδημία για το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Εργογραφία
Κάποια από τα έργα της: «Η παρουσία του Ορφέα» [La presenza di Orfeo, Schwarz, Μιλάνο 1953], «Φόβος Θεού» [Paura di Dio, All’Insegna del Pesce d’Oro, Μιλάνο 1955], «Ρωμαϊκοί γάμοι» [Nozze romane, Schwarz, Μιλάνο 1955], «Η τρελή της διπλανής πόρτας» [La pazza della porta accanto, Bompiani, Μιλάνο 1995], «Τα άγια χώματα» [La Terra Santa, Scheiwiller, Μιλάνο 1984], «Η άλλη αλήθεια. Ημερολόγιο μιας διαφοράς» [L’altra verità. Diario di una diversa, Scheiwiller, Μιλάνο 1986], «Διαθήκη» [Testamento, Crocetti Editore, Μιλάνο 1988], «Ερωτικό ντελίριο» [Delirio amoroso, Il Nuovo Melangolo, Τζένοβα 2003], «Κενό αγάπης» [Vuoto d’amore, Einaudi, Τορίνο 1991], «Αφορισμοί» [Aforismi, Nuove Scritture, Μιλάνο 1992], «Απλήρωτες μπαλάντες» [Ballate non pagate, Τορίνο 1995], «Η Αλεπού και η αυλαία» [La volpe e il sipario, Μιλάνο, Rizzoli, 2004], «Η σάρκα των αγγέλων» [La carne degli angeli, Frassinelli, Μιλάνο 2003], «Πιο όμορφη από την ποίηση ήταν η ζωή μου» [Più bella della poesia è stata la mia vita, Τορίνο, Einaudi 2003], «Άντρες μου» [Uomini miei. Αυτοβιογραφία. Frassinelli, Μιλάνο 2005], «Οι μάνες δεν ψάχνουν τον παράδεισο» [Le madri non cercano il paradiso, Albatros, Ρώμη 2009], «Μια μικρή οργισμένη μέλισσα» [Una piccola ape furibonda, Sagapò Music, Μιλάνο 2010], «Πατέρα μου» [Padre mio, Frassinelli, Μιλάνο 2009], «Ο ήχος της σκιάς. Ποίηση και πρόζα 1953-2009» [Il suono dellʼ ombra, Mondadori, Μιλάνο 2010].
