Του Παναγιώτη Μήλα
“Η λήθη είναι μια μορφή θανάτου,
παρούσα στη ζωή…”
[Μίλαν Κούντερα]
Ένας πεινασμένος νέος άνδρας, ο Γιάννης Αγιάννης, σπάει τη βιτρίνα ενός αρτοπωλείου για να κλέψει ψωμί, με σκοπό να ταΐσει την οικογένειά του που λιμοκτονεί. Η ποινή γι’ αυτή του την κλοπή είναι πέντε χρόνια στα κάτεργα, που τελικώς γίνονται δεκαεννέα, ύστερα από τις επανειλημμένες προσπάθειές του να δραπετεύσει.
Βρισκόμαστε στο έτος 1815 στην Τουλόν και ο Γιάννης Αγιάννης αποφυλακίζεται σε ηλικία 46 χρόνων. Ωστόσο είναι αναγκασμένος να κουβαλάει ένα κίτρινο αποφυλακιστήριο, το οποίο τον σημαδεύει σαν κατάδικο. Αντιμετωπίζοντας την απόρριψη των πανδοχέων, που δεν θέλουν να φιλοξενήσουν έναν κατάδικο, αναγκάζεται να κοιμηθεί στο δρόμο. Ο μόνος που τον δέχεται είναι ένας άνθρωπος της εκκλησίας, ο επίσκοπος Μυριήλ, ο οποίος τον περιμαζεύει και του παρέχει στέγη. Το ίδιο βράδυ ο Γιάννης Αγιάννης, ασυνήθιστος στην τόση καλοσύνη, το σκάει παίρνοντας μαζί του τα ασημένια καντηλέρια του οικοδεσπότη του. Δεν προφταίνει να πάει μακριά και συλλαμβάνεται, αλλά ο επίσκοπος τον γλιτώνει, λέγοντας ότι ο ίδιος του είχε δωρίσει τα ασημικά και του δίνει μάλιστα και δύο κηροπήγια. Στη συνέχεια του λέει ότι πρέπει να είναι πλέον τίμιος και να κάνει καλές πράξεις για τους άλλους. Ο Γιάννης Αγιάννης είναι ελεύθερος, έκπληκτος και συγκινημένος. Για πρώτη φορά ύστερα από 19 ολόκληρα χρόνια, δάκρυα ανεβαίνουν στα μάτια του. Πρωταγωνιστής στο μυθιστόρημα «Οι Άθλιοι» (1862) του Γάλλου συγγραφέα Βίκτορος Ουγκώ, ο Γιάννης Αγιάννης έμεινε στη μνήμη μας επειδή το βιβλίο του Ουγκώ κράτησε και κρατάει συντροφιά σε εκατομμύρια αναγνώστες. Η λήθη δεν τον άγγιξε…
Αυτή η λήθη είναι ένα εργαλείο που πολλές φορές, πολλοί, πολύ το χρησιμοποίησαν με κάθε τρόπο προκειμένου να ρίξουν κάτω από το χαλί τα σκουπίδια της δράσης τους.
Φως σε όλα και από όλα τα γεγονότα
Στις εφημερίδες που εργάστηκα, περίπου 4 δεκαετίες, ζούσα καθημερινά με αυτή την έννοια. Προσπαθούσα δηλαδή, όσο περνούσε από το χέρι μου, να κρατήσω αναμμένη τη φλόγα από το πιο μικρό μέχρι το πιο μεγάλο γεγονός. Η φλόγα αυτή έπρεπε, και πρέπει, να φωτίζει τη σκέψη των ανθρώπων. Όμως όσο ήταν ζωντανή τόσο ήταν επικίνδυνη για τους όποιους ενόχους.
Πρόσφατα το ζήσαμε με δύο χαρακτηριστικές περιπτώσεις. Και οι δύο είχαν σχέση με φωτογραφίες.
Η πρώτη έδειχνε τον χτυπημένο από τους χρυσαυγίτες Παύλο Φύσσα στην αγκαλιά της αγαπημένης του λίγο πριν ξεψυχήσει στα χέρια της.
Η δεύτερη ήταν με τον μικρούλη Αϊλάν που το κορμάκι του βρέθηκε άψυχο στην αμμουδιά της Αλικαρνασσού απέναντι από την Κω. Και στα δύο περιστατικά υπήρξε η άποψη πως δεν έπρεπε να δημοσιευθούν οι φωτογραφίες, όμως αυτό δεν θα ήταν τίποτα άλλο παρά συγκάλυψη του εγκλήματος. Ευτυχώς τελικά δεν συνέβη με αποτέλεσμα να κινητοποιηθεί η κοινή γνώμη.
Παρόμοια και πιο συχνά είναι τα φαινόμενα όπου γίνονται απόπειρες να διαγραφεί μια λέξη, μια φράση, μια παράγραφος… Αν γίνει αυτό τότε οι συνέπειες θα είναι θλιβερές στο διηνεκές.
Η δολοφονία του 25χρονου στη Λυών
Κάτω παρόμοιο επιχείρησαν να κάνουν στις 28 Δεκεμβρίου 2009 στη Γαλλία όταν ένας νεαρός με καταγωγή από τη Μαρτινίκα, ο 25χρονος Μικαέλ Μπλεζ, μπήκε σε Carrefour της Λυών και καθώς τριγύριζε στους διαδρόμους με τα προϊόντα πήρε μερικές μπίρες και ήπιε μία επιτόπου. Τέσσερις συνομήλικοί του σεκιουριτάδες τον οδήγησαν βιαίως για ανάκριση σε μια μικρή αποθήκη όπου ύστερα από άγριο ξύλο βρήκε το θάνατο. Αυτό είναι ένα πραγματικό περιστατικό. Ο νεαρός πέθανε την επομένη, 29 Δεκεμβρίου 2009. Η νεκροψία έδειξε μώλωπες στα χέρια και το κεφάλι και ότι ο θάνατος προήλθε από ασφυξία, εξαιτίας συμπίεσης της θωρακικής κοιλότητας και απόφραξης των ανώτερων αεροφόρων οδών. Οι αρχές δεν αμφισβήτησαν αρχικά τις καταθέσεις των φρουρών, που ανέφεραν ότι ο Μικαέλ απλά ένιωσε δυσφορία…
Μετά τη νεκροψία όμως, στις 31 Δεκεμβρίου 2009, οι δύο από τους τέσσερις φρουρούς διώχθηκαν απλώς για υπερβολική βία και όχι για δολοφονία. Ως είδηση το γεγονός περνά στα ψιλά των εφημερίδων και στο τέλος των ραδιοφωνικών ειδήσεων. Όμως γίνεται γνωστό πως υπάρχει βίντεο που δείχνει τους σεκιουριτάδες να χτυπάνε άγρια τον Michael Blaise στους τοίχους και σε ένα τραπέζι. Έτσι το Σάββατο 2 Ιανουαρίου 2010, οργανώθηκε συγκέντρωση διαμαρτυρίας έξω από το πολυκατάστημα, στην οποία μοιράστηκαν φυλλάδια. Αρκετοί ήταν εκείνοι που πλησίασαν και διηγήθηκαν ανάλογες βίαιες συμπεριφορές σε βάρος τους από τους σεκιουριτάδες του συγκεκριμένου καταστήματος.
Γρήγορα υπήρξε ένταση και οι δυνάμεις ασφαλείας έσπευσαν να προστατεύσουν το σούπερ μάρκετ. Εκείνη τη στιγμή όμως δεν ήταν πάνω από 12 οι συγκεντρωμένοι…
Άρα οι κρατούντες είχαν τον φόβο ότι μια επικείμενη εξέγερση θα μπορούσε να είναι μεταδοτική. Η χρήση λήθης εκείνη τη στιγμή ήταν το πιο ισχυρό όπλο.
Σε εκείνο ακριβώς το σημείο ο βραβευμένος Γάλλος πεζογράφος και θεατρικός συγγραφέας Λωράν Μοβινιέ (*) πήρε την ιστορία για να γράψει ένα σπαρακτικό κείμενο 60 σελίδων χωρίς τελείες που διαβάζεται απνευστί. Ο μονόλογος του Μοβινιέ απευθύνεται στον μικρό αδελφό τού Μπλεζ.
Ο λόγος ξεκινά με τη συζήτηση στο δικαστήριο, «και αυτό που είπε ο εισαγγελέας είναι πως κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να πεθαίνει για κάτι τόσο μηδαμινό, πως είναι άδικο να πεθαίνει κανείς για ένα κουτάκι μπίρα…». Μιλάει για τις ακραίες συνθήκες του βίου του Μικαέλ και φτάνει ως τις τελευταίες στιγμές της ζωής του.
Ο συγγραφέας επισημαίνει ότι «ο άνθρωπος δεν πρέπει να ξεχνάει. Όσο περισσότερο ο άνθρωπος ξεχνάει, τόσο περισσότερο λειτουργεί η λήθη.
Και όσο περισσότερο λειτουργεί η λήθη, τόσο πιο ανθρωποφάγοι γινόμαστε.
Τόσο περισσότερο αίμα ζητάει για να χορτάσει το κτήνος μέσα μας».
Η ομάδα της “Λήθης”
Την επιδίωξη του συγγραφέα τη στηρίζουν με τον καλύτερο τρόπο οι συντελεστές της παράστασης «Αυτό που εγώ ονομάζω λήθη», στον Πολυχώρο Vault. Η μετάφραση του Σπύρου Γιανναρά, η σκηνοθεσία του Δημήτρη Κανέλλου και η ερμηνεία του Δημήτρη Αγορά, χαρίζουν μια ιδιαίτερη θεατρική στιγμή στο φετινό δύσκολο χειμώνα.
Ο ηθοποιός κατάφερε να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον των θεατών επί μία ώρα. Πέτυχε να δώσει την πληγωμένη εικόνα του 25χρονου Γάλλου διδάσκοντας τον δύσκολο αυτό μονόλογο με ένα ξεχωριστό πάθος που συγκινεί. Η εικόνα και ο λόγος δίνουν ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα και παρακολουθούμε τον άνδρα που καταγγέλλει το σύγχρονο πολιτισμό και στέλνει ένα επίκαιρο μήνυμα στην ελληνική κοινωνία που βρίσκεται σε κρίση.
Όπως διαβάζουμε στο δελτίο Τύπου, «το κείμενο είναι βαθύτατα πολιτικό. Δεν πρόκειται για αστυνομικό δελτίο ούτε για ρεπορτάζ. Ο Mauvignier παίρνει τη θέση όλων όσων έδρασαν, συναίνεσαν, αδιαφόρησαν, απαξίωσαν σαδιστικά την ανθρώπινη ζωή. Γράφει έναν μονόλογο – “κατηγορώ” για τη ζωή και τον θάνατο του Michael Blaise, ένα κείμενο χειμαρρώδες, αποκαλύπτοντας την πιο σκοτεινή πλευρά του σκληρού και θλιβερού μας κόσμου. Η παράσταση είναι απαλλαγμένη από μελό και διδακτισμό. Στο επίκεντρο βρίσκεται το κείμενο και ο ηθοποιός που το αφηγείται. Μία φωνή που καταγγέλλει όλο τον σύγχρονο πολιτισμό μας και ταυτόχρονα αποτελεί ένα ισχυρό, επίκαιρο μήνυμα για μια ελληνική κοινωνία που βρίσκεται σε κρίση». Στη συνέχεια αναφέρει: «Τώρα, περισσότερο από ποτέ, δημιουργείται η ανάγκη για το ανέβασμα τέτοιων κειμένων. Ο νεοναζισμός, ο φασισμός, ο ρατσισμός και κάθε αντικοινωνικό και αντιανθρώπινο φαινόμενο συμπεριφοράς, δεν περιέχει ιδεολογία, δεν προέρχεται από ιδεολογία, δεν συνθέτει ιδεολογία. Είναι η μεγεθυμένη έκφραση – εκδήλωση του κτήνους που περιέχουμε μέσα μας χωρίς εμπόδιο στην ανάπτυξή του, όταν κοινωνικές ή πολιτικές συγκυρίες συντελούν, βοηθούν, ενισχύουν τη βάρβαρη και αντιανθρώπινη παρουσία του. Μόνη αντιβίωση η Παιδεία και ο Πολιτισμός».
***
(*) Ο συγγραφέας Λωράν Μοβινιέ γεννήθηκε στην Τουρ της Γαλλίας το 1967 και αποφοίτησε από τη Σχολή Καλών Τεχνών με ειδίκευση στις πλαστικές τέχνες το 1991. Το πρώτο του μυθιστόρημα («Loin d’eux») κυκλοφόρησε το 1999 στις εκδόσεις Minuit, από τις οποίες εκδόθηκαν και όλα τα υπόλοιπα βιβλία του: «Apprendre a’ finir» (2000), «Ceux d’a’ co^te’« (2002), «Seuls» (2004), «Dans la foule» (2006), «Des hommes» (2009), «Ce que j’appelle oubli» (Αυτό που εγώ ονομάζω λήθη – 2011), το διαλογικό «Le Lien» (2005), το θεατρικό έργο «Tout mon amour» (2012) και το «Autour du monde» (2014). Έχει τιμηθεί με το βραβείο Prix du Livre Inter το 2001, με το βραβείο μυθιστορήματος Fnac το 2006, το βραβείο των Βιβλιοπωλών το 2010 και το βραβείο Amerigo Vespucci το 2014.
Οι συντελεστές της παράστασης «Αυτό που εγώ ονομάζω λήθη»
Συγγραφέας: Laurent Mauvignier
Μετάφραση: Σπύρος Γιανναράς
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Κανέλλος
Στο ρόλο του αφηγητή: Δημήτρης Αγοράς
Βοηθός σκηνοθέτη: Αλέξης Βιδαλάκης
Επιμέλεια κίνησης: Ανθή Θεοφιλίδου
Σκηνικά-κοστούμια: Τόνια Αβδελοπούλου
Φωτισμοί: Δημήτρης Μαργαρίτης
Φωτογραφίες-Video: VDouros
Παραγωγή: Κινητήρας – Vault
* Διάρκεια: 60′ – Χωρίς διάλειμμα
Τιμές Εισιτηρίων
Γενική είσοδος: 10 ευρώ
Μειωμένο: 8 ευρώ (Φοιτητές, Μαθητές, Σπουδαστές, Κάτοχοι Κάρτας Πολυτέκνων ΑΣΠΕ, ΑμΕΑ, Κάτοχοι Κάρτας Ανεργίας ΟΑΕΔ)
Προπώληση: 8 ευρώ μέσω VIVA
Πολυχώρος Vault
Μελενίκου 26 Γκάζι, Βοτανικός
Κοντά στο μετρό Κεραμεικός
Τηλέφωνα επικοινωνίας
213-035.64.72 και 6949-534.889
Τρεις τελευταίες παραστάσεις
Κυριακή 3 Ιανουαρίου 2016 στις 9 μ.μ.
Σάββατο 9 Ιανουαρίου 2016 στις 6 μ.μ.
Κυριακή 10 Ιανουαρίου 2016 στις 9 μ.μ.
