Γράφει ο Παναγιώτης Μήλας
Στη χρυσή εποχή της εφημερίδας “Έθνος” (στη δεκαετία του ’80), είχα τη μοναδική ευκαιρία να συνεργαστώ με τον Βασίλη Ραφαηλίδη. Το διανοητή, που κρατούσε τη στήλη της κριτικής κινηματογράφου. Στο “Εθνος της Κυριακής” είχε μια σελίδα με θέματα γενικού ενδιαφέροντος (ιστορικά, πολιτικά, κοινωνικά) και εγώ έκανα την εικονογράφηση με κάποιο σκίτσο.
Πολλές φορές όταν συζητούσαμε μου μιλούσε για κινηματογράφο. Εκείνη την εποχή, με αφορμή την προβολή της ταινίας “Ο Μελισσοκόμος” (1986) του ζήτησα να μου πει τη γνώμη του για τον Θόδωρο Αγγελόπουλο. Έλαμψε το πρόσωπό του μόλις του το ζήτησα και χωρίς να χάσει χρόνο άρχισε τη… διάλεξη. Κατάφερε να με κάνει θαυμαστή του Αγγελόπουλου. Σήμερα, βέβαια, λίγα θυμάμαι από όσα μου είπε τότε, όμως στο οπισθόφυλλο του βιβλίου “Ταξίδι στο μύθο” (εκδόσεις “Αιγόκερως”, 2003) βρήκα την “περίληψη” εκείνης της κουβέντας.
Έγραφε: “Όταν ένας φίλος καλείται να μιλήσει για έναν άλλο φίλο και ένας κριτικός καλείται να μιλήσει για έναν κινηματογραφιστή και τυχαίνει αυτοί οι δύο να είναι φίλοι, το πράγμα γίνεται εξ υπαρχής ύποπτο μεροληψίας, εκτός κι αν αυτός ο φίλος είναι ο Αγγελόπουλος, οπότε δεν μπαίνει πρόβλημα, βέβαια, καχυποψίας τέτοιας. Γιατί ό, τι και να κάνει ο φίλος δεν θα ήταν δυνατόν να τον κολακεύσει, γιατί ήδη το γεγονός καθεαυτό υπάρχει, η ποιότητα καθεαυτή υπάρχει, δεν θα τη βάλω εγώ, δε θα τη βάλει ο άλλος, δεν θα τη βάλουν οι λόγοι. Οπωσδήποτε η δουλειά του κριτικού φίλου γίνεται πάρα πολύ πιο εύκολη, όταν μιλάει για έναν άνθρωπο της ποιότητας και της αξίας του Αγγελόπουλου, διότι απλούστατα δεν είναι υποχρεωμένος να στριμωχτεί για να σοφιστεί πράγματα, για να τον αναδείξει…”.
Στο ίδιο βιβλίο ο μεγάλος σκηνοθέτης μας, ανταπέδωσε με ένα σχετικό κείμενο που έχει τον τίτλο: Μια φιλία. Καταθέτει λοιπόν: “Πώς γεννιέται μια φιλία; Ίσως όπως γεννιέται ένας έρωτας: ξαφνικά. Άγνωστο τι την καθορίζει. Ποιες λέξεις, ποια κίνηση. Ποια εμπιστοσύνη. Η φιλία με τον Βασίλη ξεκίνησε έτσι, τότε, το ’65, στη «Δημοκρατική Αλλαγή» όπου ήδη δούλευε, τρόπος του λέγειν, ως κριτικός κινηματογράφου.
Έφυγε η Τώνια Μαρκετάκη να πάει στο «Βήμα», και πήρε τη θέση της ο Βασίλης. Πρώτες παθιασμένες συζητήσεις φεύγοντας αργά από την εφημερίδα. Ν’ αλλάξουμε τον κινηματογράφο, τον ελληνικό, σαν να λέμε ν αλλάξουμε τον κόσμο.
Γίνεται; Πώς δε γίνεται. Ποιοι είμαστε; Αφελείς πολιορκητές του ουρανού. Περπατήματα στη νυχτερινή Αθήνα. Τσιγάρα. Αποχωρισμοί στο ξημέρωμα.
Ο Βασίλης είχε αποδεχθεί ότι ο ρόλος του ήταν η κριτική κι ο στοχασμός πάνω στον κινηματογράφο. Κι όχι μόνο.
Είχα αποφασίσει ότι ο ρόλος μου ήταν πίσω από μια κάμερα. Μαγικά χρόνια αναμονής κι ονείρου. Δουλέψαμε μαζί μέχρι το ’67.
Με τη δικτατορία μπήκε στην εφημερίδα η στρατιωτική αστυνομία. Και τα διέλυσε όλα, κι ο Βασίλης είχε τις γνωστές του περιπέτειες με την Ασφάλεια. Χαθήκαμε και ξαναβρεθήκαμε καιρό αργότερα, για να ριχτούμε στο στήσιμο ενός κινηματογραφικού περιοδικού, του «Σύγχρονου Κινηματογράφου». Για να είμαστε ειλικρινείς, ο Βασίλης το έστησε. Όλη η δουλειά από το χέρι του πέρναγε. Κι όλη η ευθύνη πάνω του. Το περιοδικό αυτό έμελλε να γίνει το κεντρικό όργανο του λεγόμενου Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου, γιατί συγκέντρωσε όλους τους νέους κινηματογραφιστές της εποχής, όλον τον κόσμο του κινηματογράφου. Μεσούσης της δικτατορίας, χρησίμευε ως τόπος συγκέντρωσης, αντίστασης και ρήξης προς δύο κατευθύνσεις: πολιτικά, σε σχέση με τη χούντα, αλλά και προς αναζήτηση ενός ουσιαστικά «άλλου» κινηματογράφου ενός «νέου» κινηματογράφου, που θα συμπορευόταν τόσο θεματικά όσο και «γλωσσικά», με τα ρεύματα που κυριαρχούσαν εκείνη τη στιγμή όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και σ’ όλον τον κόσμο. Κι αυτό το στήριξε φανατικά ο Βασίλης, μέχρι τη μέρα που παρέδωσε το περιοδικό σε κάποιους νεότερους και αποχώρησε.
Τα πράγματα, όμως, δεν εξελίχθηκαν όπως τα περιμέναμε, ούτε με τον ελληνικό κινηματογράφο ούτε με την πολιτική.
Πέρασε ο καιρός, γίναμε ό, τι γίναμε και οι δυο.
Η φιλία, όμως, στα χρόνια που ακολούθησαν, κράτησε την παιγνιώδη συνενοχή που τη χαρακτήριζε απ’ την αρχή…”.
