Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
«Και δεν πιστεύετε στην αθανασία της ψυχής;
– Όχι, δεν πιστεύω… Η εναλλαγή της ύλης;
Μόνο ένας δειλός θα μπορούσε να παρηγορηθεί με τη σκέψη πως το κορμί του θα ζήσει σε μια πέτρα, σ’ έναν βάτραχο, σ’ ένα αγριόχορτο!».
Ο «Θάλαμος αρ. 6» του Άντον Τσέχωφ σε σκηνοθεσία Γιολάντας Μαρκοπούλου συνεχίζεται έως τις 3 Ιανουαρίου 2016. Επομένως προλάβετε!
“ΡΑΓΚΙΝ: Δε φταίω εγώ για την ανεντιμότητά μου, μα η εποχή. Άν γεννιόμουνα καμιά διακοσαριά χρόνια αργότερα… θα ήμουν διαφορετικός.
ΧΟΜΠΟΤΟΦ: Μεγάλος κατεργάρης ο Αντρέι Εφίμιτς! Σίγουρα την έχει κάνει τη μπάζα του!”.
Ένα από τα τολμηρότερα, σκληρότερα και πιο επαναστατικά κείμενα της εποχής του, ανεβαίνει για πρώτη φορά στην ελληνική θεατρική σκηνή στην εξαίρετα ανθεκτική μετάφραση του Άρη Αλεξάνδρου. Το έργο παρακολουθεί λεπτό προς λεπτό -και πάντα με το γνωστό ανυπέρβλητο τσεχωφικό χιούμορ που λατρεύουμε- την πορεία της ζωής του γιατρού Ράγκιν από τη γεμάτη προσδοκίες και όνειρα ιατρική του αποστολή, ως την ηθική και εντέλει φυσική του εξόντωση που περνά μέσα από την προσωπική παραίτηση.
…«Αν δε φοβάστε μήπως βγάλετε φουσκάλες απ’ τις τσουκνίδες, ελάτε να προχωρήσουμε απ’ το στενό μονοπάτι που βγάζει στην πτέρυγα και να δούμε τι γίνεται μέσα»…
Δίχως να φοβηθούμε τις… τσουκνίδες, προχωρήσαμε ανυπόμονα στο εσωτερικό του απέριττου και συμπαθητικού χώρου. Όλος ο χώρος της Β’ Σκηνής του Θεάτρου της οδού Κεφαλληνίας έχει αξιοποιηθεί αριστοτεχνικά από τη σκηνοθέτιδα και τους ιδιαίτερα ταλαντούχους σκηνογράφους Αλεξάνδρα Σιάφκου – Αριστοτέλη Καρανάνο.
Το φουαγιέ, το πίσω μπαρ, το πατάρι άνοιξαν ώστε να υποδεχτούν το κοινό και το έργο. Χρησιμοποιήθηκε όλο το θέατρο με τρόπο που να δένει όσο γίνεται περισσότερο ο χώρος με το κείμενο. Μας προσφέρθηκαν μπισκότα, σοκολατάκια και ροφήματα ως υποδοχή στον ευαίσθητο κόσμο του έργου πριν διαβούμε τα ψηλά τείχη του… ψυχικού «εγκλεισμού».
Ακολουθώντας αυτή τη μεγάλη μορφή στην ιστορία της ρωσικής λογοτεχνίας, τον Άντον Τσέχωφ, η θαυμάσια σκηνοθέτις Γιολάντα Μαρκοπούλου στήνει μια εξαίσια παράσταση. Τραγική μαζί και σατιρική, που μας αποκαλύπτει, άλλοτε με συγκινητική τρυφερότητα κι άλλοτε με χιουμοριστική διάθεση, τις πιο σκοτεινές και τις πιο ευάλωτες γωνιές της ανθρώπινης ψυχής.
Σε μια ανώνυμη πόλη της ρωσικής επαρχίας υπάρχει ένα δημοτικό νοσοκομείο όπου επί μια 20ετία εργάζεται ως γιατρός διευθυντής ο Αντρέι Εφίμιτς Ράγκιν. Στο νοσοκομείο αυτό, το οποίο περιγράφεται σαν ένα εγκαταλελειμμένο από τις αρχές της πόλης ίδρυμα, υπάρχει μια πτέρυγα στην οποία στεγάζεται ο Θάλαμος αρ. 6. Εκεί “φιλοξενείται”, όπως θα λέγαμε σήμερα, η ψυχιατρική κλινική-άσυλο του νοσοκομείου. Στο θάλαμο αυτό διαμένουν οι νοσηλευόμενοι με τη διάγνωση “τρελοί”. Τους επιβλέπει ο Νικήτα, ο οποίος με τη συμπεριφορά του εκφράζει την πιο ακραιφνή κατασταλτική βία εμποτισμένη με την αξία του καθήκοντος και της “τάξης”. Ένας άνθρωπος υποκριτής, μυώδης, αγροίκος και άκαρδος, που το μόνο που ξέρει είναι να δέρνει τους «τρελούς», όπως ο θηριοδαμαστής τα θηρία του.
Στην παράσταση ξεγυμνώνονται, πότε με απαλά δάχτυλα, πότε με νυστέρι, οι φρικαλέες πλευρές της ζωής, οι κοινωνικές πληγές και η μεταμφιεσμένη αθλιότητα. Η ολιγομάθεια, η αδιαφορία, η βόλεψη.
Η νουβέλα «Θάλαμος αρ. 6» πρωτοδημοσιεύτηκε το 1892 και μιλά για ένα τολμηρό θέμα για την εποχή, την κατάσταση στις ψυχιατρικές πτέρυγες των νοσοκομείων, την ιδρυματοποίηση των ασθενών, την αντιμετώπιση που τους επιφυλάσσει το ιατρικό προσωπικό.
Στο έργο του Τσέχωφ προβάλλει η προεπαναστατική Ρωσία όχι σε μεγαλειώδεις συνθέσεις όπως στον Τολστόι, μα σε αναρίθμητες μικρές εικόνες, αποκαλυπτικά ντοκουμέντα μιας παρακμιακής εποχής. Στον Τολστόι ξεχωρίζουμε μιαν ευρύτατη θεώρηση της ζωής. Είναι το βλέμμα που αγναντεύει από μακριά. Στον Τσέχωφ, αντίθετα, διακρίνουμε τον ανατόμο της καθημερινής ζωής, τον πλανόδιο παρατηρητή που τρυπώνει σε σοκάκια και σε αυλές, το δημιουργό που χαϊδεύει την καρδιά του ανθρώπου.
Ο γιατρός Αντρέι Εφίμιτς είναι ένας άντρας μορφωμένος, καλών προθέσεων, που διαβιεί ανάμεσα σε κουτοπόνηρους υπαλλήλους, εγκαταλελειμμένους ασθενείς οι οποίοι αφήνονται βρώμικοι και υποσιτισμένοι. Έχει μοναχά έναν φίλο σε ολόκληρη την πόλη, τον διευθυντή του ταχυδρομείου, αγαπά να διαβάζει τα βιβλία του και να ακολουθεί με ευλάβεια τη ρουτίνα του. Έχει συναίσθηση της καταστάσεως, αλλά από μακριά, από απόσταση. Δεν έχει το θάρρος να κάνει κάτι, δεν μπορεί άλλωστε να έρθει αντιμέτωπος με το τέρας των συμφερόντων, των πελατειακών σχέσεων και της γραφειοκρατίας. Αφήνει λοιπόν αυτό που δεν τον αφορά άμεσα να τον προσπερνά.
Επιθεωρώντας το νοσοκομείο, έχει καταλήξει στην άποψη πως το ίδρυμα αυτό δεν βασίζεται επί ηθικών αρχών και είναι επιπλέον βλαβερό για την υγεία των κατοίκων. Το λογικότερο από όλα θα ήταν να αφήσει τους αρρώστους να πάνε σπίτια τους και να το κλείσει. Σκέπτεται, όμως, πως για να γίνει κάτι τέτοιο δεν αρκεί μονάχα η δική του θέληση, και ότι, τελικά θα ήταν και ανώφελο. Αν διώξεις τη σωματική και την ηθική βρωμιά από ένα μέρος θα μεταφερθεί σε άλλο. Οφείλεις να περιμένεις να εξαλειφθεί από μόνη της.
Με καταλύτη τη συνάντησή του με έναν έγκλειστο ψυχιατρικό ασθενή και την πυροδότηση της ξεχασμένης ανάγκης για ανθρώπινη επικοινωνία έξω από κοινωνικές συμβάσεις, οι κατώτεροί του θα βρουν την ευκαιρία να αρχίσουν το ροκάνισμα και το γκρέμισμά του.
Επομένως, όταν ο γιατρός Ράγκιν πιάσει τυχαία φιλίες με τον μόνο έξυπνο άνθρωπο της περιοχής, υπογράφει και τη θανατική του καταδίκη. Καθίσταται αυτομάτως θύμα της πανίσχυρης κοινωνικής δομής που δεν συγχωρεί τη διαφορετικότητα, για να καταλήξει εντέλει και ο ίδιος έγκλειστος στον Θάλαμο αρ. 6.
Για τον ευγενικό, άτολμο Ράγκιν «η ζωή είναι μια απαίσια φάκα», οι κατώτεροί του για να του «φάνε» τη θέση θα τον βγάλουν «τρελό». Ο φιλήσυχος γιατρός εύκολα υποσκάπτεται από έναν αμαθή, ο οποίος ύπουλα και υπόγεια έρχεται ως διάδοχός του σε ένα σύστημα που υπηρετεί τους χαφιέδες και αποδοκιμάζει τους άξιους.
Ο τρόπος με τον οποίο ο Τσέχωφ, μέσα σε τόσο λίγες σελίδες, στήνει την πλοκή γύρω από τα κεντρικά του πρόσωπα (τον γιατρό Ράγκιν, τον έγκλειστο του Θαλάμου αρ. 6, τον φίλο του γιατρού, διευθυντή του ταχυδρομείου Μιχαήλ Αβεριάνιτς, ή τον κτηνώδη φύλακα του Θαλάμου αρ. 6, Νικήτα), παραμένει ακόμα και σήμερα εντυπωσιακός και μοναδικός.
Ο Τσέχωφ με αυτή τη νουβέλα αποδεικνύει το ηθικό του ανάστημα, τη δύναμή του ως ψυχρού ψυχογράφου, την ικανότητά του να κρατά τις αποστάσεις από τον ήρωα κι όμως να σε βάζει να ταυτιστείς μαζί του.
Παραπάνω από εκατό χρόνια μετά, το κείμενο σκηνοθετείται σπαρταριστά, για πρώτη φορά στο ελληνικό θέατρο. Η παράσταση σε παίρνει μαζί της. Και μας λέει πως τα πράγματα ήταν πάντοτε έτσι∙ όποιος αφήνει τη ζωή του να περνά, αδιάφορος για τα σημαντικά, τελικά τη χάνει.
Η θεατρική δουλειά είναι εξαιρετική, με ένταση και ουσία σε κάθε στιγμή της, σε κάθε σκηνή της, σε κάθε εικόνα της.
Σύγχρονη σκηνοθεσία με πρωτοτυπίες αλλά δίχως ανούσιες φιγούρες. Ο σκοπός ξεκάθαρος: η πρόοδος της πλοκής και η αφομοίωση του αριστουργηματικού κειμένου από τον θεατή.
Ηθοποιοί με όρεξη, κέφι, θετική ενέργεια, ενθουσιασμό και αθωότητα στην προσέγγιση των ρόλων τους. Ερμηνείες που προσφέρουν γενναιόδωρο και ανεπιτήδευτο γέλιο αλλά και βαθιά συνειδητοποίηση.
Oι συντελεστές
Ο «Θάλαμος αρ. 6» με αυτούς τους συντελεστές απέδειξε την απόλυτη διαχρονικότητά του. Ο συγκερασμός της κωμικότητας με την ηθική και τη σκληρή φιλοσοφία είναι μια θεατρική απόλαυση.
Με τον τρόπο µε τον οποίο παρουσιάζεται το έργο, ως λεπτά κωµικό που στο τέλος σκοτεινιάζει, διατηρούνται οι πολύ δύσκολες και λεπτές ισορροπίες. Αλλά είχε κι όργανα δηµιουργικά στα χέρια της η οξυδερκής Γιολάντα Μαρκοπούλου: ικανότατους ηθοποιούς που δίνουν πραγματικά ένα ρεσιτάλ ακροβασίας. Είναι οι Νίκος Γιαλελής (γιατρός), Κώστας Κορωναίος (Νικήτα), Μιχάλης Μουλακάκης (ασθενής Θαλάμου αρ. 6), Παναγιώτης Παναγόπουλος (διευθυντής ταχυδρομείου). Δεν μπορώ και δεν θέλω να ξεχωρίσω κανέναν τους, είναι και οι τέσσερις άξιοι θαυμασμού.
Σύμμαχοι της παράστασης η διαχρονική μετάφραση (από τα ρωσικά) του Άρη Αλεξάνδρου, η γεμάτη κατανόηση και κριτική σκέψη διασκευή – δραματουργική επεξεργασία της Έλσας Ανδριανού, τα λειτουργικά και ευφάνταστα σκηνικά – κοστούμια των Αλεξάνδρας Σιάφκου – Αριστοτέλη Καρανάνου.
Σε ευθεία γραμμή με τη σκηνοθεσία οι φωτισμοί του Αλέκου Αναστασίου, το υποβλητικό ηχητικό περιβάλλον του λαμπρού συνθέτη Λάμπρου Πηγούνη και η αρμονικότατη επιμέλεια κίνηση της εξαίρετης Pauline Huguet.
Μην αφήσετε λοιπόν αυτό το αριστούργημα, που σκηνοθέτησε με πάθος η Γιολάντα Μαρκοπούλου, να σας διαφύγει. Ένα αριστούργημα που αναμετριέται με τα θέματα της εξουσίας, των ευθυνών, της προσαρμογής, της παραίτησης, της σύγκρουσης με το ανελέητο σύστημα. Θέματα που πάντα θα απασχολούν τον άνθρωπο μέσα στο «φαύλο κύκλο βλακείας και διαφθοράς» που ζει.
Ταυτότητα παράστασης
«Θάλαμος αρ. 6» του Άντον Τσέχωφ
Μετάφραση Άρης Αλεξάνδρου
Σκηνοθεσία Γιολάντα Μαρκοπούλου
Διασκευή – Δραματουργική Επεξεργασία Έλσα Ανδριανού
Σκηνικά – Κοστούμια Αλεξάνδρα Σιάφκου – Αριστοτέλης Καρανάνος
Φωτισμοί Αλέκος Αναστασίου
Μουσική Λάμπρος Πηγούνης
Κίνηση Pauline Huguet
Παίζουν
Νίκος Γιαλελής
Κώστας Κορωναίος
Μιχάλης Μουλακάκης
Παναγιώτης Παναγόπουλος
Φωτογραφίες Ελίνα Γιουνανλή
Παραγωγή Polyplanity Productions
Πληροφορίες
Θέατρο οδού Κεφαλληνίας – Σκηνή Β’
Κεφαλληνίας 16, Αθήνα 113 61
Τηλέφωνο: 21 0883 8727
www.polyplanity.com
www.synergyo.gr
[email protected]
Τηλ. 210 3632764, 6981 802544
