Η ζωή… είναι να θυμάμαι το θλιβερό
ξύπνημα σε ένα τραίνο, την αυγή: να έχω
δει έξω το αβέβαιο φως: να έχω νιώσει
στο μουδιασμένο κορμί την παρθενική
και σκληρή μελαγχολία του τσουχτερού ανέμου.
Αλλά ακόμα πιο γλυκό είναι να θυμάμαι
την απροσδόκητη λύτρωση: δίπλα μου
ένας νεαρός ναύτης: το μπλε και το
άσπρο της στολής του κι έξω
μια θάλασσα νωπή από χρώμα.
*
Αν υποχωρήσει λίγο η νύχτα του καλοκαιριού
θα προβάλουν στην ακρογιαλιά
γεννημένοι σιωπηλά όπως τα χρώματά της-
γυμνοί άντρες που ελαφρά πορεύονται.
Κι όπως ο άνεμος κινεί την θάλασσα το ίδιο
σπρώχνουν φωνάζοντας οι άντρες τις βάρκες
σπρώχνουν τις βάρκες οι άντρες φωνάζοντας
Ανατέλλει πάνω στον τελευταίο ιδρώτα ο ήλιος
*
Αρκεί στον έρωτα των εφήβων
η αίσθηση της κατοχής του ηλίου,
καθώς ακινητούν στη ζεστή άμμο.
Έτσι είναι όλα. Δεν έρχεται ένας δυνατός άνεμος
να ανατρέψει την εκτυφλωτική ηρεμία.
Το βράδυ, στην σκιά της μητρόπολης
με φωνές και φωνές παίζουν τα παιδιά.
Στη σιωπή όμως, είναι ανώφελη ακόμα
κι η φωνή της καμπάνας.
*
Ήλιος δίχως σκιά πάνω σε ρωμαλέα
εγκαταλειμμένα κορμιά κάθε αρετή σωπαίνει.
Αργά η ψυχή βυθίζεται – με την θάλασσα-
μέσα σε φωτεινό ύπνο. Αίφνης
αναπηδούν – νεαρά νησίδια – οι αισθήσεις.
Η αμαρτία όμως δεν υπάρχει πια.
*
Αν πίσω απ’ το φωτισμένο παράθυρο
κοιμάται ένα αγόρι τη νύχτα του καλοκαιριού
κι ονειρευτεί…
Περνάει γρήγορο το τρένο
και πάει μακριά.
Η θάλασσα είναι όπως πρώτα.
*
Η θάλασσα είναι καταγάλανη.
Η θάλασσα είναι γαλήνια.
Στην καρδιά είναι σχεδόν μια κραυγή
χαράς. Κι όλα είναι γαλήνια.
*
Ο έρωτάς μου ήταν γυμνός
στο ακρογιάλι μιας ηχηρής θάλασσας.
Του παραστεκόταν
ευνοϊκοί και πράοι-
εγώ και ο καιρός
Έπειτα τον έκλεισε στο σπίτι.
Μου τον λέρωσε μια μελάνη. Απομένω
στο ακρογιάλι μιας ηχηρής θάλασσας.
*
Ακίνητα είναι στον ουρανό τ’ αστέρια.
Αυτό το καλοκαίρι είναι όμοιο με τα’ άλλο καλοκαίρι.
Το αγόρι όμως που περνάει μπροστά σου
αν δεν το φωνάξεις, δεν θα’ ναι πια το ίδιο.
*
Όλα τα πράγματα του κόσμου αγαπούσα
και δεν είχε παρά το άσπρο μου σημειωματάριο
κάτω απ’ τον ήλιο.
*
Να το υδρόβιο κι ευτυχισμένο αγόρι.
Να το αγόρι γεμάτο από φως.
Πιο διαυγές από το στίχο που το περιέχει.
Ήπια εποχή σιωπής και ήλιου
κι αυτή η γιορτή των λέξεων μέσα μου.
*
Βγήκε απ’ το πράσινο αναπάντεχος
λίγο γυμνός ακόμη κι αμέσως εξαφανίστηκε.
Απέμεινε στον καύσωνα εκείνης της ώρας, μια ζεστή
μυρωδιά, μια – δυο μύγες κι εγώ μαζί τους
*
Το τραίνο θα καθυστερήσει τουλάχιστον μια ώρα.
Τα νερά της θάλασσας γίνονται πιο βαθυγάλανα.
Στο ασβεστωμένο ντουβάρι το κουδούνι
του σπιτιού δεν χτυπάει. Το σιδερένιο παγκάκι
ζεματάει στον ήλιο. Τα τζιτζίκια είναι
οι μόνοι κύριοι της ώρας.
*
Να ζω θα ήθελα αποκοιμισμένος
μες στο γλυκό ψίθυρο της ζωής.
Sandro Penna, Ζεστή Άμμος (μετάφραση: Σωτήρης Παστάκας)
Ο Σάντρο Πέννα γεννήθηκε στην Περούτζια στις 12 Ιουνίου 1906. Το 1929 εγκαταστάθηκε στη Ρώμη, πόλη που αποτελούσε το στόχο των συχνών νεανικών περιπλανήσεων. Εδώ έζησε την υπόλοιπη ζωή του (αν εξαιρέσουμε την παρένθεση της διαμονής του στο Μιλάνο όπου δούλεψε σαν υπάλληλος βιβλιοπωλείου) εξασκώντας τα πιο διαφορετικά και τυχαία επαγγέλματα. Πέθανε στη Ρώμη στις 23 Ιανουαρίου 1977. “Η ζωή… είναι να θυμάμαι…”, ήταν το πρώτο ποίημα που έγραψε (όπως μας λέει ο ίδιος σ’ ένα αυτοβιογραφικό σημείωμα), στο περιθώριο μιας εφημερίδας. Ένα βράδυ κοντά στη θάλασσα σε ηλικία 22 χρονών και σε μια εποχή που “ούτε υποπτευόμουν καν την ύπαρξη της ποίησης”. Εκείνο το “πρώτο” ποίημα βρέθηκε ανάμεσα στα χαρτιά που άφησε με το θάνατό του, δακτυλογραφημένο με την ημερομηνία 24-8-1922, γνωρίζουμε πως ο Πέννα έγραφε ακόμη μαθητής γυμνασίου μακροσκελή ποιήματα επηρεασμένος από τον Ντ’ Ανούντσιο, εκείνο το “πρώτο” ποίημα διατηρεί όλο τον θαυμασμό μας γιατί ξέρουμε πως γεννιέται όχι από ένα θαύμα, αλλά έπειτα από “γνώση” κατακτημένη με αγωνία και μελέτη. “Μόλις συγκέντρωσα μερικά ποιήματα”, συνεχίζει το αυτοβιογραφικό σημείωμα, “μου έτυχε να διαβάσω σε μια εφημερίδα πως οι πιο μεγάλοι ποιητές ήταν τρεις: ο Σάμπα, ο Ουνγκαρέτι, και ο Μοντάλε. Από τη στιγμή που ήξερα πως ο Σάμπα έχει ένα βιβλιοπωλείο στην Τεργέστη στην οδό Σαν Νικολό, είπα στον εαυτό μου: Να σε ποιον θα στείλω τα ποιήματά μου να μου πει αν αξίζουν. Η απάντηση μού ήρθε αμέσως…”. Η ποίηση του Πέννα από την ευτυχισμένη εκείνη αρχή, δεν γνωρίζει ανάπτυξη. Επαναλαμβάνεται σε μια περιορισμένη ποικιλία ήχων και τόνων επιτυγχάνοντας μια σειρά από διαφάνειες που δεν έχουν προηγούμενο στην ιταλική ποίηση του αιώνα μας. Αν όμως το έργο του έχει μόλις τα τελευταία χρόνια εξαπλωθεί έξω από την “ελίτ” των ειδικών κι έχει αποκτήσει την ανάγνωση του αναγνωστικού κοινού, η δυσκολία να περιοριστεί η ποίηση του Πέννα σε μια ετικέτα, παραμένει. Ίσως γιατί αυτό που λέει είναι μόλις διατυπώσιμο, είναι ένα μυστικό που δεν μπορούμε να το επαναλάβουμε, παρά μόνον να το αισθανθούμε. Ο Αντόνιο Πόρτα γράφει: “Ο Πέννα μας αποδεικνύει σε μεγάλο βαθμό το “ακαθόριστο” με το οποίο είναι φτιαγμένη η ποίηση: κι ακόμα ότι δεν μπορεί να ορισθεί παρά μόνον με τον εαυτό της”. Ο Σάντρο Πέννα άσκησε μεγάλη επιρροή στους ποιητές της αποκαλούμενης “Σχολής της Ρώμης”.
- Αρχική εικόνα: Italian Young Man In 1950. Photograph by George Daniell
