Του Παναγιώτη Μήλα
Ο Δεκαπενταύγουστος μας ταξίδεψε φέτος από τη Νέα Υόρκη, μέχρι τον Νέο Κόσμο και από εκεί στην Κανάλα.
Τρεις Παναγιές που δέθηκαν με τα νεανικά μας χρόνια, μιας και εμείς τη Μεγαλόχαρη τη γνωρίσαμε από τα μικράτα μας και με δική μας επιλογή.
Τη γνωρίσαμε και την τιμήσαμε με δική μας θέληση. Έτσι σήμερα νιώθουμε την ίδια χαρά και την ίδια συγκίνηση που αισθανόμασταν και τότε.
Μπρούκλιν: Αρχίζουμε από μακριά. Από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Εκεί η Κοίμηση της Θεοτόκου, η Παναγίτσα των Ελλήνων, ήταν το κέντρο συνάντησης των ομογενών που είχαν αναζητήσει την τύχη τους στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το ίδιο έκανε τότε και η οικογένεια του Γρηγόρη Κορωναίου.
Με τη γυναίκα του Ελένη Σκουτέλη, ο Γρηγόρης άφησε τους χωματόδρομους του Νέου Κόσμου και της πλατείας Κυνοσάργους. Άφησε την οδό Δέσπως Σέχου, με την παραδοσιακή αυλή και τα δωμάτια γύρω γύρω, όπως στις παλιές ασπρόμαυρες ταινίες και βρέθηκε στους δρόμους της Νέας Υόρκης και του Μπρούκλιν. Από τις μονοκατοικίες με τα γεράνια και τους βασιλικούς, βρέθηκαν οι δύο ερωτευμένοι νέοι ανάμεσα σε ουρανοξύστες και καυσαέριο. Δούλεψαν σκληρά για να στήσουν το σπιτικό τους. Ο Γρηγόρης εκτός από τεχνίτης ήταν και τενόρος. Το πέρασμά του από πολλές εκκλησίες της Αθήνας (Αγ. Θωμάς Ζωγράφου, Αγ. Παντελεήμων Ιλισού, Αγ. Γεώργιος Καρύκης κ.λπ.) είχε αφήσει εποχή. Τις περισσότερες φορές ήταν επικεφαλής σε τετράφωνες χορωδίες. Το ίδιο έκανε και στο Μπρούκλιν.
Εκεί, η φωνή και η χορωδία του Γρηγόρη Κορωναίου ήταν ο βασικός λόγος για τον οποίο οι ομογενείς γέμιζαν τα κυριακάτικα πρωινά την ελληνορθόδοξη εκκλησία, στον αριθμό 224 της 18ης οδού. Όχι μόνο για την -πραγματικά- θεία λειτουργία αλλά και για τη συγκέντρωση στη συνέχεια στη λέσχη φιλίας του ιερού ναού. Εκεί τα ελληνικά τραγούδια και οι ελληνικές γεύσεις έριχναν γέφυρες προς την πατρίδα και ο Γρηγόρης με την Ελένη έβλεπαν γύρω τους μόνο χαμόγελα. Έτσι η κούραση από τη σκληρή δουλειά όλης της εβδομάδας διαγραφόταν με μιας το πρωί της Κυριακής. Όμως στην οικογένεια εκτός από τα χαμόγελα ήρθαν και τα κλάματα.
Δυο μωρά μπήκαν στη ζωή τους. Πρώτα κλαψούρισε η Κατερίνα (που σήμερα είναι εκπαιδευτικός) και στη συνέχεια τσίριξε ο Αντώνης (που σήμερα είναι διάσημος τενόρος με διεθνή καριέρα). Βασικό χαρακτηριστικό της σταδιοδρομίας του Αντώνη Κορωναίου είναι ότι την άρχισε εκεί στο Μπρούκλιν.
Ακόμη μέχρι σήμερα θυμούνται οι παλιότεροι το κλάμα που έριξε τη μέρα που τον βάφτισαν στην Παναγίτσα των Ελλήνων. Εκείνη τη μέρα μέσα στην κολυμπήθρα με τη φωνή του έδειξε πως θα γίνει μεγάλος τενόρος. Όπως κι έγινε. Πριν όμως πάρει το δικό του δρόμο –που τον συνεχίζει και σήμερα πάντα με επιτυχία, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό– ο Αντώνης, μπόμπιρας με κοντά παντελονάκια ήταν ανάμεσά μας στη χορωδία του πατέρα του, στον Ιερό Ναό του Αγίου Παντελεήμονα Ιλισού.
Όπως λέει ο ίδιος, «ο Θεός με ευλόγησε να γνωρίσω ανθρώπους σαν τον σεκόντο Μπάμπη Καλαμβοκίδη, την Τζένη, τον μπάσο Γιάννη Ιωάννου, τον σεκόντο Μαρίνο Μαλισιάνο, τον Τάκη Σαλατέλλη (τον «αριστερό» τότε ψάλτη), τον βαρύτονο Σπύρο Λιγνό και τον θείο μου Γιώργο Σκουτέλη, που «έφυγε» τόσο γρήγορα.
Ήμουν τυχερός που μεγάλωνα ανάμεσά σας…Τι χρυσή εποχή! Τι καλά παιδιά. Τώρα μένω εκεί πολύ κοντά στον Άγιο Παντελεήμονα.
Μένω λίγο πιο πάνω από την πλατεία Λεύκας, στην οδό Δεινοστράτου, με τη δική μου πλέον οικογένεια. Δεν είναι λίγες όμως οι φορές που μου έρχονται δάκρυα στα μάτια αναπολώντας στιγμές μοναδικές που έζησα τότε και εύχομαι όλοι οι άνθρωποι του κόσμου να έχουν τη χάρη του Θεού να τις ζήσουν».
Κανάλα: Η Παναγία, η Μεγαλόχαρη μπήκε στη δική μου ζωή τότε που ήμουν ακόμη στο δημοτικό σχολείο.
Είχα την τύχη να τη γνωρίσω όταν ακόμη ήταν πρόχειρο σχεδίασμα σε ένα απλό χαρτί. Την παρακολούθησα να μεταμορφώνεται. Από λεπτές μαύρες γραμμές άρχισε να αποκτά χρώμα και να παίρνει σάρκα και οστά. Η δημιουργία αυτή έγινε στο ατελιέ ενός ζωγράφου – αγιογράφου στον Νέο Κόσμο (Δέσπως Σέχου, πλατεία Κυνοσάργους 5 και Αγλαονίκης γωνία).
Εκεί ήταν η μονοκατοικία του Δημήτρη Καφή (1897-1985) όπου σε ένα ψηλοτάβανο ατελιέ εργαζόταν προετοιμάζοντας τα έργα του. Ήταν άνοιξη του 1955 όταν τον είδα να δημιουργεί την Παναγία τη Βρεφοκρατούσα. Σε χοντρό χαρτί, στρατσόχαρτο, σχεδίαζε με μολύβι – κάρβουνο το περίγραμμα. Έκανε χίλιες διορθώσεις μέχρι να καταλήξει στο τελικό σχέδιο. Ήταν το προσχέδιο για μια φορητή εικόνα την οποία αργότερα δώρισε στον Ιερό Ναό της Παναγίας, στην Κανάλα της Κύθνου.
Στη δεξιά πλευρά της εικόνας, κάτω από την υπογραφή του, γράφει την αφιέρωση «Στη Νούλη», την κόρη του, την Κατερίνα (η οποία είναι σήμερα καθηγήτρια πιάνου). Εκείνο το καλοκαίρι ο Καφής είχε αναλάβει να φτιάξει τον Παντοκράτορα στην Παναγία την Κανάλα. Ως βοηθό του είχε τον πατέρα μου Θανάση Μήλα, ο οποίος έκανε όλα τα διακοσμητικά στοιχεία γύρω από την κεντρική εικόνα του Παντοκράτορα.
Ο Καφής και οι συνεργάτες του δούλευαν πάντα στον τοίχο. Εκείνη την εποχή δεν έκαναν τις αγιογραφίες με την προβολή κάποιου slide επάνω στην επιφάνεια. Εκεί λοιπόν στην Κανάλα είχα την τύχη να παρακολουθήσω όλη αυτή τη μαγεία της δημιουργίας. Στη διάρκεια εκείνου του καλοκαιριού, είδα τον λευκό τοίχο του τρούλου να γίνεται «Παντοκράτορας».
Νέος Κόσμος: Ο δεύτερος Δημήτρης της ιστορίας μου, υπήρξε μαθητής του Δημήτρη Καφή. Ήταν ο Δημήτρης Ρίτσος που μεγάλωσε στη γειτονιά μας, στον Νέο Κόσμο, στην οδό Θέωνος (στη γωνία με την Ευδόξου). Στην παρέα τους ήταν τότε ο Γιάννης Συμιγδαλάς (που είναι σήμερα αρχιτέκτονας στην Κέρκυρα), ο Νίκος Ραγκούσης (που έγινε φιλόλογος), ο Μάνθος (μαθηματικός), ο Γιάννης Παλαμήδης (θεολόγος στην Ικαρία και πολύ αργότερα αγιογράφος) και ο Ρίτσος που έγινε κι αυτός αγιογράφος ξεκινώντας δίπλα στον Καφή.
Στο ατελιέ της Δέσπως Σέχου, ο Δημήτρης Ρίτσος γνώρισε τον Δημήτρη Καφή και έγινε στη συνέχεια ο συνδετικός κρίκος για την τρίτη Παναγία του τίτλου. Πρόκειται για την πασίγνωστη Παναγίτσα Κυνοσάργους. Εκεί ο Ρίτσος (εκτός των άλλων) εικονογράφησε το εξώφυλλο του δίσκου της περίφημης Χορωδίας της Παναγίτσας
http://ekto1972.blogspot.gr/2011/04/1970.html
Εκεί όμως στην Παναγίτσα, είχαμε τη χαρά και την τύχη να δημιουργήσουμε φιλίες αληθινές, φιλίες μιας ζωής, φιλίες που δεν ήταν στηριγμένες σε συμφέροντα. Από τότε τα παιδιά αυτής της παρέας είμαστε πάντα μαζί, στήριγμα ο ένας στον άλλον, άσχετα από την πορεία που ακολούθησε ο καθένας. Το «δέσιμο» αυτό το χρωστάμε σε έναν άλλον Παναγιώτη. Πρόκειται για ένα φίλο που μας έμαθε να ζούμε και δουλεύουμε μέσα στη χορωδία της εκκλησίας. Θα μου πείτε «σιγά το δύσκολο». Όμως η συνεργασία μιας ομάδας στο πλαίσιο μιας χορωδίας δεν είναι κάτι τόσο εύκολο. Οι ισορροπίες δεν είναι αναμενόμενες και καθετί θέλει μεγάλη προσοχή.
Δεν ξέχασα να σας πω για τον άλλο Παναγιώτη.
Είναι ο παπα-Τάκης, ο Σαλατέλλης. Τον συναντήσαμε λίγο πιο πάνω. Εκεί που ο Αντώνης Κορωναίος μιλάει για τα παιδιά της χορωδίας του Αγίου Παντελεήμονα. Εκεί αναφέρεται και στον «αριστερό» ψάλτη της εκκλησίας, τον Τάκη Σαλατέλη. Εκτός από ψάλτης ο Σαλατέλης σπούδασε θεολογία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Σήμερα βρίσκεται με την οικογένειά του στον Καναδά, στο Μόντρεαλ. Είναι ιερέας εδώ και πάρα πολλά χρόνια στην ελληνορθόδοξη εκκλησία της πόλης.
Τον γνωρίσαμε στις νεανικές μας παρέες. Τραγουδήσαμε, χορέψαμε, πήγαμε σε εκδρομές, ζήσαμε και μάθαμε πολλά σαν ομάδα με αρχηγό τον Τάκη. Στη συνέχεια έγινε ιερέας και έχοντας και τη δική μας αγάπη στις αποσκευές του έφυγε για τον Καναδά.
Εκεί έχτισε το όνειρό του. Εκεί δημιούργησε τη δικιά του «Παναγίτσα».
Ένας απόφοιτος του ΣΤ’ Γυμνασίου, ο Σωτήρης Ροδόπουλος, τον συνάντησε εκεί στο Μόντρεαλ το 2011 και έγραψε δυο λόγια για τον παπα-Τάκη
http://ekto1972.blogspot.gr/2011/10/blog-post_12.html
Αυτές τις λίγες σκέψεις, έκανα αυτές τις μέρες με αφορμή τον Δεκαπενταύγουστο. Μερικές γλυκόπικρες αναμνήσεις, έτσι σαν να πότισα τη γλάστρα με τον βασιλικό στην αυλή.
