7.7 C
Athens
Παρασκευή 7 Φεβρουαρίου 2025

Οι “ανώνυμοι” ουρανοξύστες του ’70 στο Νέο Ψυχικό

Επιμέλεια: Ειρήνη Αϊβαλιώτου

Γιατί άραγε δεν έχουμε ουρανοξύστες στην Ελλάδα;

“Εξαιτίας της χαμηλής δόμησης φθάσαμε στο οξύμωρο σχήμα από τη μία να θρηνούμε την έλλειψη του πράσινου στις πόλεις μας και από την άλλη να περιορίζουμε όσο μπορούμε τα ύψη των κτηρίων. Προτιμούμε τη μεγάλη κάλυψη ως και στο 70% αντί να θεσπίσουμε ως μέγιστη κάλυψη το 25%. Έτσι, τα σπίτια μας ασφυκτιούν από παντελή έλλειψη πρασίνου», είχε απαντήσει κάποτε ο αρχιτέκτονας Ιωάννης Βικέλας, όταν ρωτήθηκε στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης σε ημερίδα για τους ουρανοξύστες και το σύντομο -συντομότατο για την ακρίβεια- πέρασμά τους από την Αθήνα. Ο Ιωάννης Βικέλας ήταν κατηγορηματικός: Όχι μόνον υπερασπίστηκε αυτόν τον αρχιτεκτονικό τύπο ως κατάκτηση του σύγχρονου ανθρώπου αλλά διατύπωσε τη διαφωνία του για το χαμηλό ύψος δόμησης των αθηναϊκών κτηρίων, που επιβάλλει την οριζόντια επέκταση της πόλης με την εκμετάλλευση κάθε σπιθαμής γης. Επακόλουθο, κατά τον ίδιο, η απουσία ανοιχτών ελεύθερων χώρων και χώρων πρασίνου.

 

Φωτογραφία: Ειρήνη Αϊβαλιώτου / catisart.gr

 

Τα υψηλά κτήρια μπορούν να υπάρξουν στην Αθήνα, αρκεί όμως να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην αισθητική τους. Η παιδεία μας μας έχει μάθει να βλέπουμε μόνο τα μνημεία. Η παράδοση όμως δεν είναι μονοσήμαντη. Η μαζική, η ανώνυμη, η λαϊκή αρχιτεκτονική, η αρχιτεκτονική των προαστίων, η αρχιτεκτονική της πολυκατοικίας βγαίνει μέσα από την κοινωνία και επειδή όλοι ανήκουμε σ’ αυτήν σε αυτήν, οφείλουμε να ενδιαφερθούμε ώστε να δούμε και να μάθουμε πού χτίζει ο κόσμος και πώς χτίζει, τι είδους περιβάλλον δημιουργεί. Να μάθουμε να τα κρίνουμε όλα ισότιμα, αντικειμενικά, χωρίς προκαταλήψεις ή ιδεοληψίες, χωρίς τις παρωπίδες που μου έχουν βάλει οι σπουδές μας. Παράδοση μπορεί να είναι εκεί που κατοικείτε κι εκεί που κατοικούμε. Εκεί που βρίσκεται η καθημερινότητά μας.

Ένα νεοκλασικό σαραβαλιασμένο με σανίδια καρφωτά στα παντζούρια του λέει πολλά πράγματα για το πώς ήταν η Αθήνα, μιλάει για αυθεντικότητα και γνησιότητα. Μια πολυκατοικία στα Εξάρχεια, ένα αστικό μέγαρο στη Βασιλίσσης Αμαλίας, ένα εξοχικό στο Σούνιο και μια βίλα στα Βριλήσσια επίσης μπορούν να έχουν αυθεντικότητα και γνησιότητα, δέσιμο και αρμονία με το περιβάλλον. Όπως και ένα συγκρότημα με ουρανοξύστες στα βόρεια προάστια.

Δεν είναι λίγα τα οφέλη που θα μπορούσαν να προκύψουν από την «εις ύψος» επέκταση της πόλης, όπως θα έλεγε και ο Λα Κορμπυζιέ. Η κατανομή του πληθυσμού σε υψηλότερα κτήρια προσφέρει ανάσες αποσυμφόρησης στο ήδη «πνιγμένο» από κατοικίες αττικό τοπίο, ενώ με την υπάρχουσα κατάσταση χάνεται η ευκαιρία για πράσινη ανάπτυξη, είτε κυριολεκτικά, με τις δεντροστοιχίες γύρω από τις κατακόρυφα συγκροτήματα, είτε μεταφορικά, με κτήρια που πληρούν οικολογικές προδιαγραφές εξοικονόμησης ενέργειας.

 

Φωτογραφία: Ειρήνη Αϊβαλιώτου / catisart.gr

 

Η Αθήνα δεν είναι μια πόλη που πάντα μας καταπλακώνει με τον τρόπο που πολλοί τη σκέφτονται. Δεν είναι μια άκαρδη, αβίωτη, απάνθρωπη τσιμεντούπολη. Πλείστα παραδείγματα το αποδεικνύουν.

Πρόσφατα σε επίσκεψη στο Νέο Ψυχικό, σε σπίτι φίλων, συνάντησα τις εμβληματικές παρουσίες των πανύψηλων πολυκατοικιών της «στέγης των εκπαιδευτικών». Προκαλούν καμία προσβολή ή αλλοίωση στο περιβάλλον; Αντιθέτως, η αισθητική τους συμβάλλει αποφασιστικά στη βελτίωση της εικόνας του άμεσου και έμμεσου περιβάλλοντος. Άπλετοι ελεύθεροι χώροι, θέα, κύρος, ικανοποιητικοί χώροι με πράσινο. Λειτουργικότητα, άνεση, απλότητα στο εσωτερικό.

Ευκαιρία να αναφέρουμε εδώ τα ονόματα των αρχιτεκτόνων: Σταύρος & Άγγελος Βασιλείου (The Teachers’ House was designed by architects Stavros and Angelos Vaseiliou). Είναι από τις λίγες φορές που μαθαίνουμε τα ονόματα των δημιουργών μιας από τις “ανώνυμες” ψηλές πολυκατοικίες.

 

Φωτογραφία: Ειρήνη Αϊβαλιώτου / catisart.gr

 

***

 

Με αφορμή το ενδιαφέρον άρθρο του Χάρη φαν Φέρσεντααλ στην εφημερίδα “Καθημερινή” (Δεκέμβριος του 2012) είναι ευκαιρία να δούμε ένα απ’ τα λίγα ίσως υλοποιημένα παραδείγματα κατοικιών στην Ελλάδα, βασισμένο στις αρχές της μοντέρνας αρχιτεκτονικής και πολεοδομίας. Παραθέτουμε παρακάτω το κατατοπιστικό άρθρο:

“Εκεί ψηλά, στο Νέο Ψυχικό…
Οι αθηναϊκοί «ουρανοξύστες» της «στέγης των εκπαιδευτικών»
Του Χάρη φαν Φέρσεντααλ

Ο κύριος Λεωνίδας δεν έψαξε για το διαμέρισμά του. Tο αντίθετο μάλλον. Hταν ακόμα μαθηματικός στο Λύκειο των Αγίων Αναργύρων όταν ένα πρωινό στις αρχές του ’70 βρήκε στο γραφείο του μια εγκύκλιο από το συνεταιρισμό των εκπαιδευτικών. Λίγα χρόνια αργότερα θα ανηφόριζε στο Νέο Ψυχικό με τη γυναίκα του, τα τρία παιδιά τους και ένα δάνειο απ’ το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο.

Σήμερα, η «στέγη των εκπαιδευτικών» αποτελεί ενδιαφέρουσα παραφωνία στην αφιλόδοξη, χαμηλής κλίμακας αρχιτεκτονική της περιζήτητης αθηναϊκής suburbia (*). Δύσκολα θα την έλεγες όμορφη αλλά, ακόμα και έτσι, τα 56 μέτρα των 15 ορόφων του μεγαλύτερου πύργου, με την απρόσκοπτη θέα μέχρι τη θάλασσα, αρκούν για να προκαλέσουν παροξυσμό στους παραπονεμένους εδώ λάτρεις των high-rise κτιρίων – ή, τουλάχιστον, να αγγίξουν όσους συγκινούνται από τις αξίες που μπορεί να κουβαλάει μια ογκώδης κατασκευή από οπλισμένο σκυρόδεμα. Αν κάθε σπίτι όντως μιλάει για κάποιο συγκεκριμένο τύπο ζωής, αυτές εδώ οι μοντέρνες πολυκατοικίες χρησιμοποιούν ένα ασυνήθιστο για τα ελληνικά δεδομένα λεξιλόγιο.

Eνα διακοσμητικό μοτίβο από ροζ, σομόν και καφέ πλάκες –που μάλλον αποτυγχάνουν να μεταδώσουν μια πιο παιχνιδιάρικη διάθεση– καθώς και μια σειρά γκρίζοι δακτύλιοι από τη βάση μέχρι την επίπεδη στέγη τονίζουν τον οριζόντιο άξονα του πύργου. Μοιάζει σχεδόν σαν να ντρέπεται για το ύψος του. Τουλάχιστον, σε αντίθεση με τα ξαδέρφια του στη Δύση, μπορεί να περηφανεύεται για τις πιο γενναιόδωρες βεράντες του.

Καθισμένος σε μια μπεζ πολυθρόνα, ο κύριος Λεωνίδας, για χρόνια διαχειριστής του μπλοκ Γ’, διηγείται την ιστορία της «στέγης». Ανατρέχει στα τέλη του ‘60 όταν ένας φιλόλογος της Λεοντείου με το όνομα Νικόλαος Σταματόπουλος ταξίδεψε στην Ιταλία. «Εντυπωσιασμένος από τα εκεί συγκροτήματα εργατικών κατοικιών έβαλε μπρος μαζί με ομάδα συναδέλφων την ιδέα κατασκευής ενός αντίστοιχου συγκροτήματος στην Αθήνα», θυμάται. Αγνωστο παραμένει αν ο Σταματόπουλος εμπνεύστηκε από το ιδεώδες μιας μοντέρνας εκπαιδευτικής ουτοπίας.
Σχεδιασμένο από τους αρχιτέκτονες Σταύρο και Aγγελο Ι. Βασιλείου στο πλαίσιο του χουντικού αναπτυξιακού νόμου «Α.Ν. 395/68 Περί του Yψους των Οικοδομών και της Ελευθέρας Δομήσεως», που προέβλεπε ψηλά κτίρια 12-28 κατοικήσιμων ορόφων, το συγκρότημα ολοκληρώθηκε σε πείσμα πολλών εργολαβικών δυσκολιών και μιας χρεοκοπίας. Τα αρχικά σχέδια περιελάμβαναν σειρά καταστημάτων στο ισόγειο καθώς και roof garden, αλλά εγκαταλείφθηκαν.

 

Φωτογραφία από το epress-fasx.blogspot.com

 

«Σήμα κατατεθέν»

Μαζί με τους «δίδυμους πύργους» στο βορινό μέτωπο, αποτελεί μέχρι και σήμερα ορόσημο της περιοχής και αναγνωρίσιμο σημάδι για τους οδηγούς στη μονοκόμματη Μεσογείων. Με τα χρόνια ο «εκπαιδευτικός» χαρακτήρας της «στέγης» αλλοιώθηκε. «Οι δάσκαλοι λιγόστεψαν. Μπήκαν σύζυγοι, κουμπάροι, παιδιά», λέει ο κύριος Λεωνίδας. Διατηρεί όμως μέχρι σήμερα την τριμελή διαχειριστική επιτροπή, το συμβούλιο εποπτείας και τον θυρωρό.

Ο σεισμός του ‘81 προκάλεσε ρωγμές σε ένα απ’ τα κτήρια, το οποίο στη συνέχεια ενισχύθηκε με την προσθήκη εξωτερικού κελύφους. Οι προσόψεις ανανεώθηκαν προ-Ολυμπιακά χάρη στο χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα ανάπλασης. Εσωτερικά όμως τα σημάδια του χρόνου δεν κρύβονται.
Τέσσερις δεκαετίες αργότερα, φωτογραφίες από τα έξι εγγόνια του συνταξιούχου πλέον κυρίου Λεωνίδα κρέμονται στον τοίχο του καθιστικού. Δύο απ’ τα τρία παιδιά του, όλοι γιατροί, έχουν σήμερα διαμερίσματα στον 8ο και 10ο όροφο. Ο ίδιος απ’ την αρχή επέλεξε ένα σπίτι πιο κοντά στη γη.
«Δεν αρέσουν σε όλους τα ψηλά διαμερίσματα», λέει χαμογελώντας. «Πολλοί παραπονιούνται πως ζαλίζονται». – Πηγή άρθρου: Καθημερινή

(*) προάστια

Φωτογραφία από το epress-fasx.blogspot.com

  • Αρχική φωτογραφία: Ειρήνη Αϊβαλιώτου / catisart.gr

Σχετικά άρθρα

Κυνηγήστε μας

6,398ΥποστηρικτέςΚάντε Like
1,713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε


Τελευταία άρθρα

- Advertisement -