ΙΕΡΟΣ ΛΟΧΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗ
Δύο χιλιάδες χρόνια αργότερα, η ιδέα του Ιερού Λόχου βρίσκει μιμητές τους νέους που ακολούθησαν τον Αλέξανδρο Υψηλάντη στο εγχείρημα της Επαναστάσεως στη Μολδοβλαχία.
Το Μάρτιο του 1821, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης συγκρότησε στη Φωξάνη, πόλη στα όρια της Μολδαβίας με τη Βλαχία, τον Ιερό Λόχο από περίπου τριακόσιους νέους, Έλληνες σπουδαστές του εξωτερικού, καθώς και των ελληνικών σχολών του Βουκουρεστίου και της Οδησσού που διηύθυνε ο μέγας διδάσκαλος του Γένους, ο Ηπειρώτης Γεώργιος Γεννάδιος.
Ο Γεννάδιος, μυημένος στη Φιλική Εταιρία, ανέλαβε τον ιερό ρόλο να προετοιμάσει τους μαθητές του για τον αγώνα αποτίναξης του τουρκικού ζυγού. Χαρακτηριστική είναι η μαρτυρία του μαθητή του Αλεξάνδρου Ρίζου Ραγκαβή (1809-1892): «…και μας ωμίλησε περί της τύχης της Ελλάδος, ήτις ην άλλοτε η μήτηρ της δόξης και της ελευθερίας, επ’ εσχάτων δε κατέκειτο δούλη περιφρονουμένη, και ηυχήθη, μέχρις ου δάκρυα ανέβλησαν εις τους οφθαλμούς του…».
Ο Ιερός Λόχος του Δραγατσανίου υπήρξε το πρώτο στρατιωτικά οργανωμένο τμήμα των επαναστατημένων Ελλήνων και το καμάρι του Αλεξάνδρου Υψηλάντη. Πίστευε, ο Υψηλάντης, πως οι νεαροί αυτοί θα μπορούσαν να αποτελέσουν την ψυχή του στρατού του. Γι’ αυτό τους έδωσε το κλασικό όνομα του Ιερού Λόχου των Θηβών.
«Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης στρατολόγησεν εθελοντάς καί υπέρ τάς δύο χιλιάδας ευρισκομένους εν Ιασίω Έλληνας, εκ τών οποίων εσχημάτισεν εν μέρος, ονομάσαν αυτό Ιερόν Λόχον καί ενέδυσε μέ στολήν μελανήν, θέσας καί εις τό άκρον τού επί τής κεφαλής καλύμματος, τρίχωον σφαιροειδές σύμβολον ελευθερίας (κονκάρδαν) από χρώμα κόκκινον, κυανούν καί λευκόν, κατά δέ τό μέτωπον τού καλύμματος δύο οστά μέ κρανίον από άργυρον σημαίνοντα ελευθερίαν ή θάνατον… » (Ηλία Φωτεινού, Οι Άθλοι της εν Βλαχία Ελληνικής Επαναστάσεως, Λειψία 1846).
Η σημαία τους ήταν τρίχρωμη: το κόκκινο συμβόλιζε τον πατριωτισμό, το λευκό την αδελφοσύνη και το μαύρο τη θυσία. Στη μία πλευρά της σημαίας αναγραφόταν το ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ και υπήρχε η εικόνα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης.
Στην άλλη πλευρά, υπήρχε η εικόνα του Φοίνικα αναγεννώμενου από τις φλόγες και αναγραφόταν ΕΚ ΤΗΣ ΣΤΑΚΤΗΣ ΜΟΥ ΑΝΑΓΕΝΝΩΜΑΙ.
Διοικητής του Ιερού Λόχου διορίστηκε ο Γεώργιος Καντακουζηνός -συνταγματάρχης του ιππικού στο Ρωσικό Στρατό- τον οποίο όμως ο Υψηλάντης σύντομα αντικατέστησε. Υπασπιστής ήταν ο Αθανάσιος Τσακάλωφ, συνιδρυτής της Φιλικής Εταιρείας. Εκεί ήταν, ως Χιλίαρχος, και ο Γεώργιος Λασσάνης, από την Κοζάνη, υπασπιστής του Αλέξανδρου Υψηλάντη και πιστός σύντροφός του στις μάχες, στη φυλακή και μέχρι την ημέρα του θανάτου του.
Εκατόνταρχοι του Ιερού Λόχου ήταν ο Σπυρίδων Δρακούλης από την Ιθάκη, ο Κωνσταντινουπολίτης Δημήτριος Σούτσος (αδελφός του ποιητή Αλέξανδρου Σούτσου), ο Κεφαλλονίτης Λουκάς Βαλσαμάκης, ο Πελοποννήσιος Ανδρόνικος, ο Ρίζος από τα Ιωάννινα και ο Χιώτης Ιωάννης Κρόκιας.
Στη Φωξάνη, οι νεαροί σπουδαστές, που δεν είχαν καμιά στρατιωτική εμπειρία, άρχισαν να γυμνάζονται και να εκπαιδεύονται στη χρήση των όπλων και της λόγχης. Εκτός από πεζικό τμήμα, δημιουργήθηκε και ιππικό, με δαπάνες του Ηγεμόνα Μιχαήλ Σούτσου. Μετά το πέρας της εκπαιδεύσεως των Ιερολοχιτών, οργανώθηκε μεγαλοπρεπής τελετή ορκωμοσίας τους στο ναό της πόλης. Ο Αρχηγός Αλέξανδρος Υψηλάντης μίλησε με ενθουσιασμό και τους παρέδωσε τη Σημαία του Λόχου.
Στη συνέχεια παρήλασαν τραγουδώντας ένα πολεμικό θούριο, το οποίο είχε γράψει προ 20ετίας ο Αδαμάντιος Κοραής, για την «Ταξιαρχία των Ακροβολιστών της Ανατολής», των Ελλήνων δηλαδή που πολεμούσαν με τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη στην Αίγυπτο. Το ίδιο εμβατήριο μαζί με το θούριο του Ρήγα τραγουδούσαν και κατά τη μάχη που έδωσαν στο Δραγατσάνι.
Η πρώτη μεγάλη μάχη, που επιλέγει να δώσει ο Υψηλάντης, είναι στην κωμόπολη του Δραγατσανίου, όπου είναι εγκατεστημένη ισχυρή τουρκική φρουρά. Μετά από μία τριήμερη δύσκολη πορεία, κάτω από πολύ κακές καιρικές συνθήκες, ο Ιερός Λόχος φτάνει απέναντι από το Δραγατσάνι, όπου στρατοπεδεύει.
Οι Ιερολοχίτες, με επικεφαλής τον Νικόλαο Υψηλάντη, πολέμησαν ηρωικά και έγραψαν μια ένδοξη σελίδα στη νεοελληνική ιστορία. Όμως μέσα στα λάθη και τις ατυχίες, αλλά και μετά από κάποιες προδοτικές ενέργειες εκείνης της επιχειρήσεως, υπέστησαν σημαντικές απώλειες. Είκοσι πέντε αξιωματικοί και 180 Ιερολοχίτες έπεσαν νεκροί, ενώ 37 αιχμαλωτίστηκαν και στάλθηκαν στο Βουκουρέστι κι από εκεί στην Κωνσταντινούπολη, όπου αποκεφαλίστηκαν.
Στην κρίσιμη στιγμή της μάχης, έφτασε ο Γεωργάκης Ολύμπιος, ο σημαντικότερος στρατιωτικός ηγήτορας του στρατεύματος του Υψηλάντη, ο οποίος διέσωσε τους υπόλοιπους, 136 συνολικά, μεταξύ των οποίων και ο αρχηγός τους Νικόλαος Υψηλάντης και ο υπασπιστής του Ιερού Λόχου Αθανάσιος Τσακάλωφ. Διέσωσε, επίσης, τη σημαία του Λόχου από το σημείο όπου είχε πέσει ο σημαιοφόρος.
Παλιός αρματολός στον Όλυμπο, ο Γιωργάκης, είχε βοηθήσει τους Σέρβους στην επανάστασή τους του 1799, είχε πολεμήσει τους Τούρκους το 1805 στο πλευρό των Ρώσων (οι οποίοι του απένειμαν τον βαθμό του συνταγματάρχη), ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας από τους πρώτους και είχε χριστεί από τον Υψηλάντη αρχηγός του στρατού στη Βλαχία, πριν ακόμη ξεσπάσει η Επανάσταση. Μαζί του και ο Ιωάννης Φαρμάκης, οπλαρχηγός από τη Δυτική Μακεδονία.
Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κατέφυγε στο Ρίμνικο, όπου συνέταξε την τελευταία διαταγή του στις 8 Ιουνίου 1821, με την οποία στιγμάτισε την προδοσία του πολιτικού και στρατιωτικού του επιτελείου και εξήρε την αυτοθυσία του Ιερού Λόχου: «σεις δε σκιαί των γνησίων Ελλήνων και του Ιερού Λόχου, όσοι προδοθέντες επέσατε θύματα δια την ευδαιμονίαν της πατρίδος, δεχτήτε δι’ εμού τας ευχαριστήσεις των ομογενών σας»!
Στο κοιμητήριο του Δραγατσανίου, στη Ρουμανία, υπάρχει το Μνημείο των Πεσόντων Ιερολοχιτών. Των νέων, οι οποίοι είχαν αφήσει τις σπουδές τους και την ασφάλεια των ευρωπαϊκών πόλεων, για να πολεμήσουν για μία ανεξάρτητη Ελλάδα.
Σε μίμηση αυτού του Ιερού Λόχου του Δραγατσανίου προτρέπει ο Ανδρέας Κάλβος στο ωραιότατο ποίημά του ΕΙΣ ΤΟΝ ΙΕΡΟΝ ΛΟΧΟΝ, που ξεκινά με τον πολύ γνωστό στίχο:
Ας μη βρέξει ποτέ
το σύννεφον, και ο άνεμος
σκληρός ας μή σκορπίση
το χώμα το μακάριον
που σας σκεπάζει.
Στο ποίημα αυτό, ο Κάλβος καταλήγει, στις δύο τελευταίες στροφές του (την 13η και την 14η), αναφερόμενος σε κάθε μελλοντική μητέρα η οποία «θέλει φέρειν τα τέκνα της, και δακρυχέουσα θέλει την ιεράν φιλήσειν κόνιν και ειπείν: τον ένδοξον Λόχον, τέκνα, μιμήσατε, Λόχον Ηρώων. Μιμήσατε Λόχον Ηρώων!
Έτσι ο Ιερός Λόχος δέχτηκε επίθεση από το τουρκικό ιππικό, αρνούμενος το κάλεσμα να παραδοθεί, με αποτέλεσμα να υποστεί σοβαρές απώλειες. Ο σημαιοφόρος του λόχου, 25 αξιωματικοί και 180 στρατιώτες έπεσαν νεκροί, ενώ 37 Ιερολοχίτες αιχμαλωτίστηκαν.
Στην κρίσιμη στιγμή της μάχης έφτασε ο Γεωργάκης Ολύμπιος ο οποίος διέσωσε τους υπόλοιπους, 136 συνολικά, μεταξύ των οποίων και ο αρχηγός Νικόλαος Υψηλάντης και ο υπασπιστής του Ιερού Λόχου Αθανάσιος Τσακάλωφ, συνιδρυτής της Φιλικής Εταιρείας.
Την επομένη ημέρα ο Αλέξανδρος Υψηλάντης με διακήρυξή του δίνει τέλος στον αγώνα στις Παραδουνάβιες χώρες. Η μάχη αποτέλεσε και το ουσιαστικό τέλος της Φιλικής Εταιρίας.
Ο Τσακάλωφ κατέβηκε στη Ρούμελη προκειμένου να βοηθήσει την επανάσταση που είχε λίγο πριν ξεσπάσει.
Ο Υψηλάντης συνελήφθη και φυλακίστηκε στην Αυστρία όπου κατέφυγε με τα εναπομείναντα στρατεύματα, ενώ ο Ολύμπιος ανατινάχτηκε μαζί με τους άντρες του και δυνάμεις του εχθρού στη μονή Σέκου της Μολδαβίας, όπου είχε αποκλειστεί από τα Οθωμανικά στρατεύματα.
Πηγή: Άμυνα και διπλωματία
