Ένας μπαξές γεμάτος αίμα
είν’ ο ουρανός
και λίγο χιόνι
έσφιξα τα σκοινιά μου
πρέπει και πάλι να ελέγξω
τ’ αστέρια
εγώ
κληρονόμος πουλιών
πρέπει
έστω και με σπασμένα φτερά
να πετάω.
(Τα φάσματα ή η χαρά στον άλλο δρόμο, 1958)
Ο Μίλτος Σαχτούρης (Αθήνα, 29 Ιουλίου 1919 – Αθήνα, 29 Μαρτίου 2005) ήταν ένας από τους σημαντικότερους μεταπολεμικούς Έλληνες ποιητές τιμημένος με τρία κρατικά βραβεία.
Γεννήθηκε στην κλινική Λούρου στην Αθήνα και ήταν γιος του δικαστικού και νομικού συμβούλου του κράτους, Δημητρίου Σαχτούρη και της Αγγελική Παπαδήμα. Από το γένος του πατέρα του καταγόταν από την υδραϊκή οικογένεια των Σαχτούρηδων και ήταν εγγονός του αξιωματικού του πολεμικού ναυτικού Μιλτιάδη Σαχτούρη και δισέγγονος του ναυμάχου του ’21 Γιώργη Σαχτούρη.
Σε ηλικία πέντε ετών εγκαταστάθηκε με την οικογένεια του μόνιμα στην Αθήνα. Με προτροπή και επιμονή του πατέρα του, το 1937 άρχισε σπουδές νομικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στο σχολείο ήταν συμμαθητής με τον Επαμεινώνδα Γονατά. Το 1938 δημοσίευσε με το ψευδώνυμο Mίλτος Xρυσάνθης ένα διήγημα στο περιοδικό Εβδομάδα. Το 1939 πέθανε ο πατέρας του και ο ίδιος λίγα χρόνια αργότερα (1944), αν και βρισκόταν στο τέταρτο έτος της Νομικής, έκαψε τα βιβλία που διάβαζε, αποφασισμένος να επιδοθεί αποκλειστικά στην ποίηση. Τη βιβλιοθήκη του πατέρα του, με τα νομικού περιεχομένου βιβλία, την πούλησε. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής έπασχε από φυματίωση με αποτέλεσμα για μεγάλο χρονικό διάστημα να παραμείνει καθηλωμένος στο κρεβάτι. Την εποχή του Εμφυλίου υπηρέτησε στον στρατό.
Η ενασχόλησή του με την ποίηση
Η πρώτη του επαφή με την ποίηση ήταν την Άνοιξη του 1941, όταν πρωτοέγραψε ποίηση. Το 1943 γνωρίστηκε με τον Οδυσσέα Ελύτη και τον Νίκο Εγγονόπουλου, με τον οποίο συνδέθηκε με στενή φιλία. Ως ποιητής στον χώρο των γραμμάτων εμφανίστηκε, ύστερα από παρότρυνση του Ελύτη, το 1944 στο περιοδικό Τα Νέα Γράμματα. Τον επόμενο χρόνο κυκλοφόρησε η πρώτη του ποιητική συλλογή «Η Λησμονημένη». Για τη συλλογή αυτή ο Σαχτούρης ανέφερε πολλά χρόνια αργότερα: «Το βιβλίο είναι αφιερωμένο σε αυτή τη γυναίκα, η οποία επανέρχεται και σε άλλα ποιήματά μου αργότερα μέχρι τα Εκτοπλάσματα». Το 1948 εξέδωσε τις «Παραλογαίς» και ακολούθησαν και άλλες πολλές, με αποκορύφωμα το «Με το πρόσωπο στον τοίχο» (1952), το οποίο εκείνη την εποχή πούλησε πέντε αντίτυπα, αν και ήταν το καλύτερο έργο του.
Τα πρώτα του ποιήματα κατακρίθηκαν από τη γενιά του ’30 και ιδιαίτερα από τους Άλκη Θρύλο, Παλαιολόγο, Αιμίλιο Χουρμούζιο, Πέτρο Χάρη κ.α., οι οποίοι αντιμετώπισαν το έργο του με χλεύη.
Καταξίωση
Στις αρχές τις δεκαετίας του 1960 άρχισαν οι κριτικοί να δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στα ποιήματά του Σαχτούρη. Πρώτα ο Αλέκος Αργυρίου και στη συνέχεια η Νόρα Αναγνωστάκη, σύζυγος του Μανόλη Αναγνωστάκη, με το άρθρο της «Ο Μίλτος Σαχτούρης και οι δύσκολοι καιροί» στο περιοδικό Κριτική. Με το έργο του αργότερα ασχολήθηκαν οι Μαρωνίτης, Γιάννης Δάλλας, Χρήστος Μπράβος, Θάνος Κωνσταντινίδης, Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, Τατιάνα Μιλλιέξ κ.α.
Στη διάρκεια της λογοτεχνικής του πορείας τιμήθηκε με τρία κρατικά βραβεία: Το 1956 με το Α’ Βραβείο Νέοι Ευρωπαίοι Ποιητές από την ιταλική ραδιοφωνία και τηλεόραση για τη συλλογή του «Όταν σας μιλώ», το 1962 με το Β’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή του «Τα Στίγματα» και το 1987 με το Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης για το έργο του «Εκτοπλάσματα». Επίσης τιμήθηκε με το Παράσημο του Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος (1995) για την προσφορά του στα γράμματα και το Μέγα Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας (2003) για το σύνολο του έργου του.
Το έργο του
Ο Σαχτούρης αν και επηρεάστηκε από τον υπερρεαλισμό δεν αφομοιώθηκε σε αυτόν και θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι ξέφυγε από αυτόν αποκτώντας μια καθαρά προσωπική φωνή. Μπορεί όμως με ευκολία να χαρακτηριστεί ως ένας ποιητής του παραλόγου και του συμβολισμού. Θεωρείται εισηγητής της ποίησης του παράλογου στην Ελλάδα και αρκετοί νεότεροι ποιητές έχουν επηρεαστεί από αυτόν. Η γλώσσα των ποιημάτων του είναι ελλειπτική, λιτή, τραγική, σκυθρωπή και σοβαρή. Επίσης η ποίησή του ως προς τη δομή είναι ενιαία, δηλαδή εμπειρίες οι οποίες συνεχώς αναπαράγονται με μια κυκλική φορά, ενώ διακρίνει κανείς μια έντονη εικονοποιία.
Τα ποιήματά του είναι εμπνευσμένα από την περίοδο της κατοχής και της μεταπολεμικής εποχής.
Τελευταία χρόνια
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα πέρασε σε ένα μικρό διαμέρισμα της οδού Ίμβρου 2 στην Κυψέλη γράφοντας ελάχιστα. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Σαχτούρης για να επιβιώσει είχε αναγκαστεί να πουλήσει το οικογενειακό του κτήμα στην Αργολίδα, έκτασης 230 στρεμμάτων, το οποίο είχε δοθεί στην οικογένεια Σαχτούρη από τον Καποδίστρια, καθώς και το πατρικό του στην Κυψέλη, στην οδό Καλύμνου. Επίσης το Υπουργείο Πολιτισμού του είχε χορηγήσει τιμητική σύνταξη.
Απεβίωσε στις 29 Μαρτίου 2005 στην Αθήνα και τάφηκε στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών δημοσία δαπάνη. Δεν παντρεύτηκε και δεν απέκτησε οικογένεια, διατηρούσε όμως δεσμό από το 1960 με τη ζωγράφο Γιάννα Περσάκη.
Για τον θάνατό του ο τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής σχολίασε: «Ο Μίλτος Σαχτούρης υπήρξε ένας από τους τελευταίους εκπροσώπους της μεγάλης γενιάς της νέας ελληνικής ποίησης. Η τολμηρή, ασυμβίβαστη γραφή του, η διαρκής αναζήτηση της ελευθερίας στην τέχνη και τη ζωή, συνόδευσαν μια ολόκληρη εποχή περιπετειών και αγώνων. Ανέδειξαν το έργο του πέρα και πάνω από τους περιορισμούς του χρόνου. Στους οικείους του εκφράζω τα θερμά μου συλλυπητήρια», ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Γεώργιος Παπανδρέου: «Ο Μίλτος Σαχτούρης υπήρξε από τις μεγαλύτερες ποιητικές μορφές της σύγχρονης Ελλάδας. Υπηρέτησε τα ελληνικά γράμματα με πίστη, με σεμνότητα και ήθος. Η οικουμενικότητα των μηνυμάτων του πάντα ζωντανή και έντονη, μένει σε μας διαχρονική κληρονομιά. Στους οικείους του εκφράζω τα θερμά μου συλλυπητήρια» ενώ ο πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, Κάρολος Παπούλιας, εξέφρασε τα συλλυπητήρια του για τον θάνατο του Μίλτου Σαχτούρη, «του ποιητή που άνοιξε τους δικούς του υψηλούς ορίζοντες, με τη διεθνή του αναγνώριση, στην ελληνική ποίηση».
Εργογραφία
Ποιήματα
Η Μουσική των νησιών μου.1941 (αποκηρυγμένη συλλογή δημοσιευμένη με το ψευδώνυμο Μίλτος Χρυσάνθης). Ένα αντίγραφο βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη με τα στοιχεία ΑΝΥΥα/1973/ν.φ.492VK/VKα.
Παραλογαίς. Αθήνα, Ίκαρος, 1948
Με το πρόσωπο στον τοίχο. Αθήνα, [χ.ε.], 1952
Όταν σας μιλώ. Αθήνα, Τυπ. Ταρουσοπούλου, 1956
Τα φάσματα ή η χαρά στον άλλο δρόμο. Αθήνα, Τυπ. Ταρουσοπούλου, 1958
Ο περίπατος. Αθήνα, Τυπ. Ταρουσοπούλου, 1958
Τα στίγματα. Αθήνα, Τυπ. Ταρουσοπούλου, 1962
Σφραγίδα ή η όγδοη σελήνη. Αθήνα, Τυπ. Ταρουσοπούλου, 1964
Το σκεύος. Αθήνα, Κείμενα, 1971
Εκτοπλάσματα. Αθήνα, Κέδρος, 1989, σελ. 33. ISBN 960-04-0278-7 [Α’ έκδοση 1986]
Εκτοπλάσματα
Καταβύθιση. Αθήνα, Κέδρος, 1990, σελ. 27. ISBN 960-04-0376-7
Καταβύθιση
Ποιήματα 1945-1971. Αθήνα, Κέδρος, 1991, σελ. 270 ISBN 960-04-0041-5 [Α’ έκδοση 1977]
Ποιήματα
Χρωμοτραύματα. Αθήνα, Κέδρος, 1995, σελ. 31. ISBN 960-04-1137-9 [Α’ έκδοση 1980]
Χρωμοτράυματα
Έκτοτε. Αθήνα, Κέδρος, 1996, σελ. 26. ISBN 60-04-1223-5
Έκτοτε
Ανάποδα γύρισαν τα ρολόγια. Αθήνα, Κέδρος, 1998, σελ. 28. ISBN 960-04-1556-0
Ανάποδα γύρισαν τα ρολόγια
Ποιήματα 1980 – 1998. Αθήνα, Κέδρος, 2001, σελ. 118. ISBN 960-04-1950-7
Ποιήματα
Μεταφράσεις έργων του
Στα γερμανικά
Gedichte. [tr.by] Andrea Kapsaski. Koln, Romiosini, 1990. 102p. ISBN: 3-923728-45-X
Griechische Lyrik des 20. Jahrhunderts. [tr.by] Danae Coulmas. Συλλογικό έργο. Frankfurt/M, Insel Verlag, 2001, 280 p.
Στα αγγλικά
Modern European Poetry, Miltos Sachtouris. [tr.by]: Kimon Friar. USA, Bantam Books, 1966.
With face to the wall. [tr.by] Kimon Friar. Washington, D.C, The Charioteer Press, 1968. 40p.
Quicklime.[tr.by] John Stathatos. London, Oasis Books, 1974. 20p.
Six Modern Greek Poets. Συλλογικό έργο. [tr.by]. John Stathatos. London, Oasis Books, 1975.
Contemporary Greek Litrerature. Συλλογικό έργο. [tr.by] John Stathatos. Descant, Editor Karen Mulhallen, 1977.
Selected poems. [tr.by] Kimon Friar. Old Chatham, N.Y., Sachem Press, 1982, 128p.
Strange Sunday: selected poems 1952-1971. [tr.by] John Stathatos. Frome, Somerset, Hunting Raven, 1984, 48p. ISBN: 0-905220-36-6
Contemporary Greek Poetry. Συλλογικό έργο. [tr.by] Kimon Friar. Athens, The Greek Ministry of Culture. 1985.
Poems (1945-1971). [tr. by] Karen Emmerich. New York, Archipelago Books, 2006, 260 p. ISBN: 978-0-9763950-6-5
Στα γαλλικά
Chant de la Grece, Anthologie de poesie grecque contemporaine, Συλλογικό έργο. [tr. by] Georges Zografakis. Paris, Editions Caracteres, [19-?], p. 163.
Poemes. [tr.by] Michel Vokovitch. Paris, Les Cahiers Du Confluent, 1985.
31pp.
Cing poemes de Miltos Sachtouris. [tr.by] Socrate Zervos, illustres par Alecos Fassianos, edites par Fata Morgana et Mimnermos, 1988.
Face au mur: 50 poemes. [tr.by] Jacques Bouchard. Athenes – Montpellier: Institut francais d’ Athenes et Fata Morgana, 1990, 118pp. [Frontispice d’ Alecos Fassianos].
Poemes 1 (1945-1960). [tr.by] Michel Volkovitch. Paris, Desmos, Cahiers Grecs, 1995. 48pp.
Poemes 2 (1960-1986). [tr.by] Michel Volkovitch. Paris, Desmos, Cahiers Grecs, 1995. 48pp.
Στα ιταλικά
Poesia Greca del’ 900. Συλλογικό έργο. Milano, Guanda, 1957. [Επιμέλεια: Mario Vitti].
Quando vi parlo: poesie 1945-1990. [tr.by] Paola Maria Minucci. Roma,
Fondazione Piazzolla, 1993. 222p.
Στα ολλανδικά
Het hoofd van de dichter: en andere gedichten [tr.by] Bernadette Wildenburg. Groningen: Styx Publications, 1993, 104p. ISBN: 90-72371-72-0
Een glanzende fiets :vijftien gesprekken over de Nieuwgriekse literatuur. [tr. by] Andriëtte M. Stathi-Schoorel. Συλλογικό έργο. Amsterdam, Het Griekse Eiland, 1998, 222 p. ISBN: 90-72811-05-4
Στα πολωνικά
Nowe przestrzenie Ikara, Antologia poezji greckiej XX wieku. [tr.by] Nikos Chadzinikolau. Poland, Poznan, 1972.
Nowe przestrzenie Ikara, Antologia poezji greckeij XX wieku, [tr.by] Nikos Chadzinikolaou. Poland, Poznan, 1980.
Στα ρωσικά
A Poet’s Head. [tr.by] Irina Igorevna Kovaleva. Moscow, О.Г.И., 2003, 95 pp. [Τίτλος πρωτοτύπου: Το κεφάλι του ποιητή].
In Век перевода. Антология русского поэтического перевода XXI века (A Century of Translation. An Anthology of Russian Poetic Translations of the 21 St Century). Συλλογικό έργο. [tr.by] Irina Igorevna Kovaleva. Moscow, Vodolei, 2005.
Δισκογραφία
«O Mίλτος Σαχτούρης διαβάζει Σαχτούρη (Διόνυσος 1977)»
Τι έγραψε ο Τύπος για τα βιβλία του
ΜΙΛΤΟΥ ΣΑΧΤΟΥΡΗ
Ο Σαχτούρης έχει δημιουργήσει ένα δικό του κόσμο, με θεμέλια, αρχιτεκτονική διάρθρωση, ενότητα ύφους και περιεχόμενο. Έναν αποκλειστικά δικό του κόσμο, Μπορείς να τον αναγνωρίσεις όχι μόνον από οποιοδήποτε ποίημα αλλά κι από οποιονδήποτε στίχο. Ο κόσμος του Σαχτούρη φαίνεται κλειστός και σε μερικούς, ίσως στενά ατομικός. Κι όμως συνεχώς υπάρχει μια ευαίσθητη ακοή που αφουγκράζεται, κι ένα μάτι που βλέπει άγρυπνα, ό, τι γίνεται απ’ έξω…
Νόρα Αναγνωστάκη
Κριτικός λογοτεχνίας
Περ. ΚΡΙΤΙΚΗ, Νο 10, 7-8-1960
Η λησμονημένη, Αθήνα, Ίκαρος, 1945. Σελ. 48
Ανάμεσα στην ψευδώνυμη συλλογή του Η μουσική των νησιών μου και την πρώτη επώνυμη Η λησμονημένη μεσολαβεί διπλή δοκιμασία: ατομική – η αρρώστια του – και συλλογική – η κατοχή.
Η διπλή αυτή δοκιμασία περνά στην ποίησή του σε μικρές έμμονες δόσεις. Αυτή η εμμεσότητα και το κερμάτισμα του προσωπικού και συλλογικού δράματος – του γίνεται γρήγορα ο ποιητικός χαρακτήρας του. και ταυτόχρονα η περιρρέουσα ατμόσφαιρα που συμπιέζει την ποιητική του συνείδηση.
Γιάννης Δάλλας
Ποιητής, δοκιμιογράφος
Καθηγητής, Ιόνιο Παν/μιο
Περ. Ο ΠΟΛΙΤΗΣ, Νο 32. 1-2, 1980
Με το πρόσωπο στον τοίχο, Αθήνα, 1952. Σελ. 54
…Με το Πρόσωπο στον Τοίχο, οι κατακτήσεις του εκτείνονται σε βάθος ενώ κερδίζουν και σε ένταση. Ο λόγος του, γυμνός από επισημότητες, διαθέτει μια σπάνια λειτουργικότητα. Η λιτότητα των εκφραστικών του μέσων δεν εμποδίζει να αποδοθούν βαθύτατες καταστάσεις. Τα πράγματα εδώ έχουν αποκτήσει ένα γήινο βάρος. Μπροστά μας αναπτύσσεται ένας κόσμος κλειστός αλλά διακεκριμένος…
Αλέξανδρος Αργυρίου
Κριτικός λογοτεχνίας
Περ. ΑΓΓΛΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ, Νο 7
Χειμώνας, 1954-1955
Τα φάσματα ή η χαρά στον άλλο δρόμο, Αθήνα, 1958. Σελ. 15.
Η καινούργια συλλογή του Μίλτου Σαχτούρη, προάγει το έργο του ε σ ω τ ε ρ ι κ ά, και επεξεργάζεται περαιτέρω σε βάθος, τον μονογραμμικό, αλλά και τόσο εντατικό κόσμο του. Οι πάγιες αρετές ενός έργου μοναχικού, ιδιότυπου και φροντισμένου, διατρέχουν σταθερά και το βιβλίο τούτο: Αμεσότητα, αφαίρεση, συμπαγής λυρισμός, έντονη και αλλόκοτη υποβλητικότητα…
Βασίλης Νησιώτης
(= Πάνος Θασίτης)
Ποιητής
Περ. ΝΕΑ ΠΟΡΕΙΑ, Νο 48/49, 2-3-1959
Ο περίπατος, Αθήνα, 1960. Σελ. 48
Ο Περίπατος του Μίλτου Σαχτούρη, είναι το πιο προχωρημένο βιβλίο του.
…έχει ενδιαφέρον η προσωπική αίσθηση του Σαχτούρη, ο τρόπος της ποιητικής διάκρισης των πραγμάτων. Όχι πως δεν υπάρχει ο εξωτερικός κόσμος, υπάρχει, αλλά από στιγμή σε στιγμή παίρνει τη μορφή διαφόρων εφιαλτικών φαντασιώσεων, υπακούοντας στο νήμα μιας κεντρικής εσωτερικής του αναταραχής, […].
Νικηφόρος Βρεττάκος
Ποιητής
Περ. ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΕΧΝΗΣ, Νο 65-66
5-6-1960
Τα στίγματα, Αθήνα, 1962. Σελ. 48
Β΄ ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΠΟΙΗΣΗΣ
…Η ποίηση του Σαχτούρη, μια ποίηση αποκλειστικά ιδιωτικού χώρου, είναι μονόχορδη και μονοτονική, μα τούτο ακριβώς της δίνει και τον ιδιαίτερό της τόνο. Πρόκειται για μια ιδιότυπη έκφραση άγχους, που αντλεί την πρωτοτυπία της απ’ την ατομικότητα του ποιητή κι αποτελεί διασταύρωση της ελεύθερης συνειρμικής του υπερρεαλισμού με τα σύμβολα του μετασυμβολισμού…
Κώστας Στεργιόπουλος
Ποιητής
Περ. ΕΠΟΧΕΣ, Νο 2, Ιούνιος 1963
Τα στίγματα, Αθήνα, 1962. Σελ. 48
Β΄ ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΠΟΙΗΣΗΣ
Είναι, επίσης, από τους σύγχρονους Έλληνες ποιητές ο περισσότερο εντυπωσιακός..
[…] Ο Σαχτούρης δεν βασανίζεται ούτε από το υπαρξιακό άγχος, ούτε από την αναζήτηση μιας μεταφυσικής εξόδου. Ανήκει σ’ ένα τρίτο είδος εκφυγής. Πρόκειται για τυπική περίπτωση καλλιεργημένης παραισθητικής, με αιτιολογικό, όπως προσπάθησα ν’ αποδείξω, την αυτοπροστασία. Θα μπορούσε ίσως να θυμηθεί κανείς τον Κάφκα, με τη μέγιστη όμως διαφορά ότι στον Τσέχο συγγραφέα, αντίθετα με τον Έλληνα ποιητή, όλα τα σύμβολα, παρά τον εφιαλτικό χαρακτήρα τους, έχουν όχι μόνο κοινωνική καταγωγή, αλλά και κοινωνικό στόχο.
Τάσος Λειβαδίτης
Ποιητής
Εφ. Η ΑΥΓΗ, 11-6-1963
Ποιήματα (1945-1971), συγκεντρωτική έκδοση.
Αθήνα, Κέδρος, 1977. Σελ. 276. ISBN: 960-04-425-9
Στην περίπτωσή του, που είναι ίσως η πιο μοναχική μετά τον πόλεμο, έχουμε μια προσωπική μυθολογία, έναν κόσμο συμβόλων δηλαδή, αποτελούμενο από ελάχιστες λέξεις και εικόνες που επαναλαμβάνονται με εκπληκτική συνέπεια σε όλο του το έργο μέσα στα τελευταία 34 χρόνια…
…Το έργο του Σαχτούρη εξελίσσεται σαν ένα ποίημα σ’ ένα σ υ ν ε χ έ ς – μια καμπύλη δίχως μεταπτώσεις, με εξαίρεση τη σποραδική κορύφωση τριών τόνων που υποδεικνύουν την ύπαρξη δύο κόσμων: Ο ε δ ώ και τ ώ ρ α της έκπτωσης. ο π έ ρ α και π ά ν ω της ανάστασης του ανθρώπινου…
Στέφανος Μπεκατώρος
Ποιητής
Περ. ΔΙΑΒΑΖΩ, Νο 14, 10-11-1978
Χρωμοτραύματα, Αθήνα, Γνώση, 1980. Αθήνα, Κέδρος 1995. σελ. 40 ISBN: 960-041-137-9
…είναι χαρακτηριστικός ο τίτλος Χρωμοτραύματα. Η έννοια ζωγραφισμένη ποίηση» προεξαγγέλλεται από κορυφής της συλλογής εδώ, συνεπτυγμένη: σημαίνει πως απεικονίζει σε όλα τα ποιήματά του τραύματα της ύπαρξης και των καιρών, με μια εικαστική, που ο ποιητής τη θεωρεί ανώτερη αντίληψη και απόδοση του κόσμου…
Ο Σαχτούρης είναι ένας ποιητής που ανεβάζει τη βαθύτερη και πανανθρώπινη παράδοση ως την πιο επίκαιρη και ερμητική πρωτοπορία. Ή καλύτερα, που, εν ονόματι της ποίησης, της μιας και αδιαίρετης, καταργεί αυτόματα τα όρια μεταξύ πρωτοπορίας και παράδοσης.
Γιάννης Δάλλας
Ποιητής, δοκιμιογράφος
Περ. ΠΟΛΙΤΗΣ, Νο 32. 1-2, 1980.
Εκτοπλάσματα, Αθήνα, Στιγμή, 1986. Αθήνα, Κέδρος, 1989. Σελ. 40 ΙSBN: 960-040-287-7
Α΄ ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΠΟΙΗΣΗΣ
Μόλις δεκαεπτά ποιήματα πήραν τον παράξενο τίτλο Εκτοπλάσματα.
Καθώς το δείχνει κιόλας ο δίσημος τίτλος, πρόκειται για τις εκτός «πλάσματος» ορατές προβολές ενός ποιητή, που έγινε στο μεταξύ medium του εαυτού του.
Γενικότερα ο ποιητικός κόσμος στα Εκτοπλάσματα είναι διπλός: πάνω, κάτω. μισός στο σκοτάδι και μισός στο φως. στάσιμος και αναχωρητικός. θανάσιμος και αναστάσιμος. αντιφατικός και φατικός.
Δ.Ν. Μαρωνίτης
Καθηγητής Παν/μίου Θεσσαλονίκης
Εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 19-1-1980
Ποιήματα (1941-1972), συγκεντρωτική έκδοση.
Αθήνα, Κέδρος, 1996. Σελ. 32. ISBN: 960-040-041-5
…η συνταύτιση υποκειμενικού και αντικειμενικού, λογικού και παράλογου, υπαρκτού και ανύπαρκτου, είναι μια χαρακτηριστική συνθήκη σ’ όλο το φάσμα της ποίησης του Μ. Σαχτούρη και δεν οφείλεται τόσο στην επίδραση του υπερρεαλισμού όσο γενικότερα σε μια προσωπική σχέση με τη λογοτεχνία και την τέχνη, που αναζήτησαν μια «λογική» των πραγμάτων έξω από την τρέχουσα, καθιερωμένη λογική. Είναι, λ.χ. ποιήματα του Γκ. Απολλινέρ και του Ν. Εγγονόπουλου, πεζά του Φρ. Κάφκα και του Ντ. Τόμας. Και, ακόμα, εικαστικές συνθέσεις του Ιερώνυμου Μπος και του Πάμπλο Πικάσο.
Αλέξης Ζήρας
Κριτικός λογοτεχνίας
Περ. Η ΛΕΞΗ, Νο 123/124, 9-12-1994
