Του Παναγιώτη Μήλα
«Ο συγγραφέας Philippe Minyana δημιουργεί ένα σκληρό κείμενο, που κινείται μεταξύ αφήγησης και θεατρικής δράσης, πλάθοντας έναν κόσμο με υλικά την αλαζονεία, τη διαστροφή, τη χυδαιότητα και την εκδίκηση. Τα πρόσωπα μπαίνουν σε έναν τραγικό κύκλο αίματος, που θα κλείσει μόνο όταν θα έχουν συντριβεί ολοκληρωτικά. Η ιστορία εκτυλίσσεται σε ένα βαρύ, σκοτεινό περιβάλλον, όπου ακόμη και πίσω από την παιδική αθωότητα κρύβονται τερατώδη ένστικτα».
***
«Ο Νεαρός Βασιλιάς βιάζει τη μικρή αδερφή της γυναίκας του μέσα σε μια καλύβα στο Σκοτεινό Δάσος. Της κόβει τη γλώσσα και την αφήνει μόνη και αβοήθητη. Επιστρέφει στο παλάτι και, δήθεν συντετριμμένος, λέει στη γυναίκα του πως η Μικρή πνίγηκε εν μέσω θαλασσοταραχής».
***
«Η νοσηρότητα γεννάει μεγαλύτερη νοσηρότητα, η βία φέρνει λύσσα για τιμωρία, τα εγκλήματα απαντιούνται με την πιο αποτρόπαιη πράξη. Ωστόσο ο Philippe Minyana –πιστός στο μύθο του Οβίδιου– δίνει στο φινάλε μια «δεύτερη ευκαιρία» στους ήρωες, μεταμορφώνοντάς τους σε πουλιά που απελευθερώνονται και λυτρώνονται από την ανθρώπινη μοίρα»…
***
Διαβάζοντας τα παραπάνω σίγουρα καταλαβαίνεις ότι «Η μικρή μέσα στο σκοτεινό δάσος» δεν παίζει με τις πεταλούδες, τα λουλουδάκια, τις χελωνίτσες και τις γατούλες της. Καταλαβαίνεις επίσης ότι δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα παραμύθι για μεγάλους. Τα παραμύθια αυτού του τύπου ήταν κάποτε ο μοναδικός τρόπος διασκέδασης των μεγάλων τις ατέλειωτες νύχτες του χειμώνα. Τα πράγματα είναι σκληρά. Πολύ σκληρά.
Παρακολουθώντας τη «Μικρή» διαπιστώνεις ότι ο Γάλλος συγγραφέας Philippe Minyana (8 Νοεμβρίου 1946) δεν κάνει μόνο μια ελεύθερη διασκευή του μύθου «Πρόκνη και Φιλομήλα» από τις «Μεταμορφώσεις» του Οβίδιου.
***
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, η Φιλομήλα ήταν κόρη του βασιλιά των Αθηνών Πανδίονα, αδελφή της Πρόκνης, την οποία παντρεύτηκε ο βασιλιάς της Θράκης Τηρέας, γιος του Άρη, όταν βοήθησε τον πατέρα τους να λύσει ένα συνοριακό πρόβλημα που είχε με τον βασιλιά των Θηβών Λάβδακο. Ο γάμος της Πρόκνης με τον Τηρέα ήταν ανταμοιβή για τις υπηρεσίες του στον Πανδίονα, προϋπόθεση και εγγύηση συμμαχίας.
Ο Τηρέας απέκτησε με την Πρόκνη ένα γιο, τον Ίτυ. Όμως, ο Τηρέας ερωτεύτηκε και τη Φιλομήλα, την αδελφή της γυναίκας του, τη βίασε και της έκοψε τη γλώσσα για να μην μπορεί να φανερώσει στην αδελφή της τον βιασμό. Η κόρη κέντησε τις δυστυχίες της πάνω σε ύφασμα και αποκάλυψε την αλήθεια στην αδελφή της.
[Πατήστε “κλικ” επάνω στις φωτογραφίες για να τις δείτε μεγαλύτερες]
Η Πρόκνη, θέλοντας να τιμωρήσει τον Τηρέα, σκότωσε τον γιο τους, τον μαγείρεψε και πρόσφερε το έδεσμα στον άνδρα της. Στη συνέχεια, οι δύο αδελφές το έσκασαν και ο Τηρέας, που στο μεταξύ είχε αντιληφθεί τι είχε συμβεί, τις κυνήγησε με πέλεκυ. Τις πρόφτασε στη Δαυλία της Φωκίδας αλλά, προτού προλάβει να κάνει οτιδήποτε, οι θεοί, εισακούοντας την παράκληση των δύο γυναικών να τις βοηθήσουν, τις μεταμόρφωσαν σε πουλιά, τη μουγκή Φιλομήλα σε χελιδόνι, την Πρόκνη σε αηδόνι. Αλλά και τον Τηρέα τον μεταμόρφωσαν σε τσαλαπετεινό
***
Επιπλέον η «Μικρή μέσα στο σκοτεινό δάσος» (2008) ακολουθεί πιστά την παραδοσιακή γραφή των αλληλοβόρων παραμυθιών της Θράκης, της Μυτιλήνης, της Κύπρου, της Κέρκυρας και της Τρίπολης. Παραμύθια δύσκολα. Σκληρά, τρομερά, αλλόκοτα. Κύριο θέμα τους η αλληλοβορά, δηλαδή ο κανιβαλισμός και μάλιστα ο ενδοοικογενειακός κανιβαλισμός, όπως ονομάζεται στην ανθρωπολογία. Στην Ελλάδα, καθώς και στις περισσότερες βαλκανικές χώρες, αλλά και στη βόρεια Αφρική, απαντούν και επικρατούν εντελώς διαφορετικές παραλλαγές αυτών των παραμυθιών, που ανήκουν στην προφορική παράδοση. Είναι καταγραμμένα, τα περισσότερα, τον 19ο αιώνα και βρίσκονται σε διάφορα αρχεία και λαογραφικά περιοδικά, άγνωστα στο ευρύ κοινό μέχρι σήμερα. Διατηρούν ζωντανή την εικόνα ενός αρχέγονου μύθου που επιβίωσε μέσα στις λαϊκές αφηγήσεις, χωρίς να υποστεί τη λογοκρισία που γνώρισαν τα λεγόμενα παιδικά παραμύθια. Διακρίνουμε – μέσα από τις άρρηκτες και ωμές οικογενειακές σχέσεις – οι οποίες περιγράφονται με ζωντάνια και αμεσότητα, την ορμέμφυτη τάση της αλληλοβοράς, τάση που φαίνεται ριζωμένη στον οικογενειακό πυρήνα και συνυφασμένη με τις οικογενειακές σχέσεις. Μέσα από τις ιστορίες αυτές αναγνωρίζουμε τα μυθικά στοιχεία και τις εμβληματικές εικόνες ηρώων και ηρωίδων που ανήκουν στην πανάρχαια ευρωπαϊκή μυθολογική παράδοση.
***
Τόσο η πέννα του Philippe Minyana, όσο και η μετάφραση της Δήμητρας Κονδυλάκη, δημιούργησαν ένα σύγχρονο παραμύθι, ανατρεπτικό και εκρηκτικό, που το παρακολουθείς κυριολεκτικά με κομμένη την ανάσα.
Ο σκηνοθέτης Παντελής Δεντάκης αξιοποίησε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τον χώρο του Κέντρου Ελέγχου Τηλεοράσεων και προσάρμοσε τις ιδέες του στην ιδιαιτερότητα της σκηνής του.
***
Ο Παντελής Δεντάκης προχώρησε με προσοχή και χίλιες προφυλάξεις «μέσα στο σκοτεινό δάσος». Τα βήματά του ήταν -όπως πάντα- διαπνέονταν από σιγουριά, έμπνευση και ισορροπία. Ένα ακόμα από τα προτερήματά του όμως είναι ότι πάντα επιλέγει δυνατούς συνεργάτες. Αυτή τη… μέθοδο ακολούθησε και αυτή τη φορά, μιας και είχε να φέρει εις πέρας μια επικίνδυνη αποστολή, επέλεξε να έχει δίπλα του μια ικανότατη ομάδα:
-Ο Νίκος Δεντάκης δημιούργησε την ονειρική σκηνική εγκατάσταση.
-Η Κική Γραμματικοπούλου τα κοστούμια που μόνο που τα βλέπεις καταλαβαίνεις τι πρόκειται να έρθει…
-Ο Απόστολος Κουτσιανικούλης μας έφερε πιο κοντά στο παραμύθι με το video art που δημιούργησε. Ένα πάντρεμα σκηνών από παιχνίδια εικονικής πραγματικότητας που θύμιζαν κινούμενα σχέδια.
-Ο Σταύρος Γασπαράτος, σε συνεργασία με τον Γιώργο Μιζήθρα, «έχτισαν» με τις μουσικές τους συνθέσεις ένα μαγικό ηχητικό περιβάλλον τρόμου και αγωνίας.
-Ο Πολύδωρος Βογιατζής και η Κατερίνα Λούβαρη – Φασόη, όρθιοι, στη μέση της αίθουσας. Ανάμεσά τους μια μικρή οθόνη και μια μικρή σκηνή, σαν τραπεζάκι. Ο καθένας έχει μπροστά του ένα μικρόφωνο. Αν κλείσεις τα μάτια και ακούς μόνο τους δύο ηθοποιούς μεταφέρεσαι αυτομάτως «μέσα στο σκοτεινό δάσος». Με φωνές που θυμίζουν τους αγαπημένους ηθοποιούς της παλιάς καλής εποχής του Εθνικού Θεάτρου, σε απογειώνουν και σε οδηγούν μέσα από τα μυστικά μονοπάτια του δάσους, μέσα από τις σκοτεινές φυλλωσιές, μέσα από την υγρή, πυκνή βλάστηση από θάμνους, αναρριχητικά φυτά και μικρά δέντρα, σε απόσταση αναπνοής από τον νεαρό βασιλιά, τη βασίλισσα και τη μικρή αδελφή της.
***
Ίσως να θυμάστε τα παλιά «ποδοσφαιράκια» στα οποία έπαιζαν άντρες – και αργότερα γυναίκες – ώρες ατέλειωτες στοιχηματίζοντας. Σκληρές και αγωνιώδεις μονομαχίες…
Ακριβώς αυτό κάνουν εδώ οι δύο εξαιρετικοί ηθοποιοί. «Παίζουν» μπάλα μέχρι τέλους «μέσα στο σκοτεινό δάσος» που «έστησε» με τους συμπαίκτες του ο Παντελής Δεντάκης. Ένας ανηλεής και αδηφάγος αγώνας…
Ασφαλώς και δεν ξέχασα κανέναν από αυτή την ομάδα.
Άφησα για το τέλος την εικαστικό Κλειώ Γκιζελή, την οποία τη γνώρισα το 2013 στο έργο «Κινήσεις για το Tίποτα», στην Κεντρική Σκηνή του θεάτρου Επί Κολωνώ, το οποίο παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Off Off Athens.
Η εικαστικός φιλοτέχνησε τους πρωταγωνιστές του παραμυθιού. Δεκάδες μικρογραφίες φτιαγμένες με κόπο και εξαιρετικές λεπτομέρειες με τρόπο τέτοιο που όταν η κάμερα τις μεγεθύνει στη μεγάλη οθόνη δύσκολα μπορείς να πιστέψεις ότι αυτό που βλέπεις είναι ένα κομψοτέχνημα ύψους περίπου 8 έως 10 εκατοστών. Τα έργα τέχνης της Γκιζελή είναι οι… άφωνοι πρωταγωνιστές της παράστασης που «μιλούν» με τον δικό τους μοναδικό τρόπο, διαφοροποιώντας την όλη σκηνοθετική αντίληψη και συμμετέχοντας σε μια παράσταση τόσο αλλιώτικη αλλά και τόσο αξιόλογη.
***
«Η Μικρή» μας περιμένει «μέσα στο Σκοτεινό Δάσος». Αξίζει να τη συναντήσουμε. Έχει να μας πει πολλά…
***
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Η ομάδα Black Forest παρουσιάζει στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων (ΚΕΤ) το έργο του Γάλλου βραβευμένου συγγραφέα Philippe Minyana «Η Μικρή μέσα στο Σκοτεινό Δάσος», σε σκηνοθεσία Παντελή Δεντάκη. Πρόκειται για μια ελεύθερη διασκευή του μύθου «Πρόκνη και Φιλομήλα» από τις «Μεταμορφώσεις» του Οβίδιου.
Η παράσταση πραγματοποιείται με τη στήριξη του Γαλλικού Ινστιτούτου, από τις 20 Ιανουαρίου μέχρι τις 14 Απριλίου 2020, κάθε Δευτέρα και Τρίτη.
***
«Η μικρή μέσα στο σκοτεινό δάσος»
Κείμενο: Philippe Minyana
Μετάφραση: Δήμητρα Κονδυλάκη (στο πλαίσιο του Εργαστηρίου Θεατρικής Μετάφρασης του Γαλλικού Ινστιτούτου)
Σκηνοθεσία: Παντελής Δεντάκης
Δημιουργία μικρών γλυπτών: Κλειώ Γκιζελή
Video art: Αποστόλης Κουτσιανικούλης
Σκηνική εγκατάσταση: Νίκος Δεντάκης
Κοστούμια: Κική Γραμματικοπούλου
Μουσική: Σταύρος Γασπαράτος (σε συνεργασία με τον Γιώργο Μιζήθρα)
Τεχνικός Σύμβουλος: Παναγιώτης Φουρτούνης
Φωτογραφίες: Δομνίκη Μητροπούλου
Επικοινωνία: Γεωργία Ζούμπα
Παραγωγή: Black Forest
*
Ερμηνεύουν: Πολύδωρος Βογιατζής, Κατερίνα Λούβαρη-Φασόη.
***
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Κάθε Δευτέρα και Τρίτη. Έως 14 Απριλίου 2020.
Ώρα έναρξης: 9.00 μ.μ.
Διάρκεια: 60 λεπτά (χωρίς διάλειμμα)
Τιμές Εισιτηρίων: 12 ευρώ (γενική είσοδος), 8 ευρώ (άνω των 65/φοιτητικό), 5 ευρώ (Κάρτα ανέργων/ΣΕΗ)
***
Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων
Κύπρου, 91Α & Σικίνου 35Α
11364, Κυψέλη, Αθήνα
Τηλέφωνο για πληροφορίες και κρατήσεις: 213 00 40 496 & 69.45.34.84.45
Πρόσβαση:
Με λεωφορείο (Στάση Καλλιφρονά): 054, 608, 622, Α8, Β8
Με τρόλεϊ: 3, 5, 11, 13, 14 (Στάση Καλλιφρονά) & 2,4 (Στάση Πλ. Κυψέλης)
Με ΗΣΑΠ: Άγιος Νικόλαος (15’ με τα πόδια)
