Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Το καλοκαίρι του 2012 είχε παίξει τη μάνα του Ταχτσή στο «Ο Μικρός Εγώ», σε σκηνοθεσία Βασίλη Ανδρέου. Εκεί την είχα πρωτοδεί, σε ένα ταπεινό τούρκικο σπίτι, γεμάτο ενέργεια και μνήμες, στον Κεραμεικό. Τότε σημείωσα το όνομά της στο μυαλό μου κι αργότερα το τηλέφωνό της στο μπλοκάκι μου. Παρακολουθούσα την πλοκή, ακολουθώντας τους ηθοποιούς σε διαδρόμους που μύριζαν σκόνη χρόνων, σε κάμαρες που μοσχοβολούσαν αλισίβα, σε αυλές που ευωδίαζαν από τα γαρίφαλα και μαγευόμουν όλο και περισσότερο. Από τις ερμηνείες, την ατμόσφαιρα, τον ακατανίκητο έρωτα για το λόγο και τις εικόνες. Ίσως ο καλός θεατής να ζει γι’ αυτές τις σύντομες στιγμές, τις στιγμές της ανακάλυψης και της έκπληξης. Σαν αλιεύς μαργαριταριών. Η μάνα, ερμηνευμένη από τη Φαίδρα Παπανικολάου, ήταν σκληρή και απειλητική, μια μάνα – λέαινα, που έκανε το γιο της να τρέμει στη σκέψη μήπως και αργοπορούσε στο θέλημα που τον είχε στείλει. Άλλες φορές πάλι ήταν όλο χαρά και αγάπη. Τα βράδια που είχε τα κέφια της καθόταν με τις γειτόνισσες στο δρόμο και μάθαινε στα παιδιά της γειτονιάς παιχνίδια. Όταν όμως είχε τα μπουρίνια της… αλίμονό σου! Η μάνα, πάλι, στο «Ματωμένο Γάμο» του Λόρκα (Θέατρο του Νέου Κόσμου – Κάτω Χώρος), που επίσης έχει σκηνοθετήσει ο εκλεκτός παιδαγωγός και ηθοποιός Βασίλης Ανδρέου, είναι μια χήρα πικραμένη από το θάνατο του συζύγου και του μεγαλύτερου γιου της από το χέρι των ανδρών της αντίπαλης οικογένειας. Δίνει την ευχή της στο μικρότερο γιο της να παντρευτεί την κοπέλα που αγαπά, στοργική και ανήσυχη για τη μοίρα του. Τα σύννεφα γύρω της πυκνώνουν και αντιλαμβάνεται το κακό να έρχεται. Γίνεται κι αυτή μια μάνα – λέαινα αλλιώτικη, με ματωμένη καρδιά. Σε ένα ηφαιστειώδες ξέσπασμα δίνει σάρκα και οστά στη συντριβή που αγγίζει το ανώτατο όριο, ο πόνος της είναι γνήσιος, πόνος ασύλληπτος, πόνος μητρικός. Η Μήδεια, η Κλυταιμνήστρα, η Εκάβη, η Μάνα Κουράγιο εμπεριέχονται στις δύο αυτές ερμηνείες. Μια λεπτή κοπέλα με έντονο πρόσωπο, με ζωηρά χαρακτηριστικά, με μεγάλα πεντακάθαρα μάτια, με φυσική δύναμη και καλά δουλεμένη φωνή είναι η Φαίδρα Παπανικολάου. Στη σκηνή βλέποντάς την νομίζεις πως μια άλως δημιουργείται γύρω από τη μορφή της. Είναι η ενέργεια που σφύζει πάνω της, είναι η επιθυμία της να παίξει, είναι ο χρόνος που σταματά στην παράσταση, η θεατρική ευτυχία; Η Φαίδρα, αυτή η μειλίχια, ευγενική, αξιαγάπητη γυναίκα που γνώρισα, είναι από τους ανθρώπους που ανοίγουν πόρτες και αφήνουν να μπει μέσα στη ζωή μας αέρας και φως. Έχει αεικίνητο πνεύμα και απίστευτο ταλέντο να υποδύεται τις καταστάσεις της ζωής, να βάζει σε λειτουργία τη διαίσθηση, τη φαντασία, τα ερεθίσματα. Ρέουν φυσικά, ασταμάτητα και ειλικρινή τα συναισθήματά της, δίνει χρώμα και εμβαθύνει στους χαρακτήρες. Το θέατρο γι’ αυτήν ποτέ δεν θα είναι μια ευθεία γραμμή, πάντα θα υπάρχουν νέα σχέδια, νέες κατευθύνσεις, νέοι ενθουσιασμοί, νέες αναζητήσεις και πάντα θα ανοίγεται στο θάμβος του…
Διαβάστε τη συνέντευξη.
Φωτογραφίες: cat is art
* Γεννήθηκα στη Νυρεμβέργη. Κατά το άλλο ήμισυ, της μανούλας, κατάγομαι από τα Τρίκαλα Θεσσαλίας.
Πού έζησες τα παιδικά σου χρόνια;
* Τα παιδικά μου χρόνια τα έζησα σαν την Περσεφόνη, τις ωραίες μέρες στα Τρίκαλα, τις μέρες της βαρβαρότητας του σχολείου στην Αθήνα.
Ποιες είναι οι πιο αγαπημένες αναμνήσεις από την παιδική σου ηλικία;
* Οι αναμνήσεις στα Τρίκαλα που όλα ήταν παιχνίδι, μόνη μου ευθύνη, να μη χτυπήσω.
Ποια ήταν η πρώτη παράσταση που παρακολούθησες στη ζωή σου; Γιατί τη θυμάσαι;
* Εγώ ήρθα σε επαφή με το θέατρο από το ραδιόφωνο, έχω τη χαρά να είμαι παιδί της Λιλιπούπολης. Αυτό είχε σαν συνέπεια μία αχαλίνωτη κι ελεύθερη φαντασία. Η πρώτη θεατρική παράσταση που μου έκανε αυτό το δώρο ήταν της Άννας Κοκκίνου με κείμενα του Βιζυηνού που με μέσο την αφήγηση ελευθέρωσε τις εικόνες. Μυσταγωγία.
Πότε και γιατί αποφάσισες να ασχοληθείς με το θέατρο;
* Νομίζω κάτι τέτοιες αποφάσεις παίρνονται νωρίς και ερήμην μας. Όσες φορές ασχολήθηκα και με τον πιο αθώο τρόπο, επικοινωνούσα. Από την άλλη μ’ αρέσει το θέατρο, ήθελα να συμμετέχω. Να αφηγηθείς μια ιστορία, να την αναπαραστήσεις, να ζήσεις μέσα της. Και η μεγάλη χαρά να βάλεις τον ακροατή σ’ αυτόν τον κόσμο. Έπειτα πας παραπέρα, ξεκινά μια ιστορία, για παράδειγμα, ο ήρωας που πεινάει, κι αρχίζει η τρελή διαδικασία ποιος, πού, πώς, πότε, γιατί και καταλήγεις να ερευνάς τι είδους ιστορικό προϊόν είναι.
Ποιοι άνθρωποι σε ενθάρρυναν;
* Οι άνθρωποι που με στήριξαν στην απόφαση να κάνω σπουδή στο θέατρο είναι δύο εξαιρετικοί φίλοι, ο Νίκος Κρίκας, ηθοποιός κι αυτός, είναι στον «Ιούλιο Καίσαρα» φέτος και η Ασπασία Τσαλάπατα, ραδιοφωνική παραγωγός και κυνηγός θεατρικών παραστάσεων.
Και ποιοι σε καθόρισαν;
* Οι πάντες σε καθορίζουν. Όσο ευεργετικό και έξυπνο είναι να ξέρεις τι θα ακολουθήσεις άλλο τόσο είναι και το τι θα αποφύγεις.
Ποιοι ήταν οι δάσκαλοί σου;
* Οι δάσκαλοι οι δικοί μου είναι αρκετοί, όχι μόνο από το θέατρο και κυρίως με καθόρισαν από τη στάση ζωής τους. Θα περιοριστώ ωστόσο να αναφέρω αυτούς που αφορούν στο θέατρο και που έμεινα κοντά τους αρκετό καιρό. Είναι κυρίως από τη σχολή μου, τη «Δήλο». Η κα Χατούπη, ο κος Καπελώνης, ο κος Εσπίριτου, η κα Εστέρ Αντρέ, ο κος Γραμματικός, ο κος Κυπαρίσσης που έχει κάνει και την καταπληκτική μετάφραση στον «Ματωμένο Γάμο» μας και έχω μια ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου για την κα Ευαγγελάτου. Αλλά και η κα Σακελλαροπούλου και ο κος Αγοράς πριν από τη σχολή μου βάλανε γερές βάσεις.
Πώς πρέπει, κατά τη γνώμη σου, να είναι η σχέση ηθοποιού – σκηνοθέτη;
* Πρέπει να είναι σε πλαίσιο απόλυτου σεβασμού και εμπιστοσύνης. Στο θέατρο οι σχέσεις ξεπερνούν τα όρια. Ο ηθοποιός συμμετέχει με το σώμα, το νευρικό του σύστημα, τη σκέψη και τα συναισθήματά του, αντλεί από την προσωπικότητα, τις γνώσεις, τη φαντασία και τις εμπειρίες του. Βρίσκεται πολλές φορές σε επικίνδυνα τοπία. Εκεί χρειάζεται ανθρώπους που θα είναι κοντά του, σχεδόν ένα μαζί του.
Πώς είναι η δική σου σχέση με το σκηνοθέτη σου, Βασίλη Ανδρέου;
* Είναι σχέση ζωής η σχέση με το σκηνοθέτη σου, τουλάχιστον έτσι όπως την έχω βιώσει εγώ. Για ό, τι συμβαίνει στην πρόβα επιβάλλεται κάτι σαν το ιατρικό και το ερωτικό απόρρητο. Και η σχέση μου με τον Βασίλη είναι ακριβώς τέτοια. Στη φωνή του απαντάει κάθε μου κυτταράκι. Είμαι πολύ περήφανη γι’ αυτή και πάντα ευγνώμων.
Τι θα ήθελες να πεις για την παράσταση «Ματωμένος Γάμος» και για το ρόλο σου.
* Ο Λόρκα βλέπει τον άνθρωπο σαν μέλος της κοινωνίας που προσπαθεί αλλά δεν μπορεί να ξεφύγει απ’ αυτήν. Οι ήρωές του είναι όλοι ασυμβίβαστοι στην ηθική τους σε μια κοινωνία που αλλάζει και το τραγικό έρχεται όταν το παλιό τρώει το καινούργιο. Στην παράσταση διατηρήσαμε αυτό το χαρακτηριστικό. Θίασος και μουσικός φτιάχνουν ένα πλέγμα κοινωνικό που όλοι επηρεάζουν όλους και είναι συνυπεύθυνοι για το τραγικό τέλος. Τα σκηνικά μας, τέσσερα σανίδια, ακολουθούν τη μοίρα των ηρώων, γίνονται πλαίσια απομόνωσης, εξέδρες για τις κοινωνικές χαρές, τις προσωπικές επιδιώξεις και τελικά για εκκωφαντικούς επικήδειους.
Πώς θα χαρακτήριζες τις γυναίκες στο έργο του Λόρκα;
* Οι γυναίκες στον Λόρκα είναι όλες γεννημένες για τον έρωτα και τη μητρότητα, το αντίθετο αξιώνει ποινή θανάτου. Η μάνα, έχοντας χάσει τον άντρα της και τον ένα της γιο παρ’ όλη την ηθική της, την αγάπη της, το πένθος της, δεν εμποδίζεται να πει το ἢ τὰν ἢ ἐπὶ τᾶς στον μόνο άνθρωπο που έχει να την κρατήσει στη ζωή. Tης τo επιβάλουν η προσωπική της ματαίωση και μια πολεμική ιστορική επιταγή. Και βιώνει την απόλυτη βαρβαρότητα.
Η μάνα του «Ματωμένου Γάμου» είναι ένας μεγάλος ρόλος. Αισθάνεσαι τιμή και ευθύνη που στον εμπιστεύτηκαν;
* Είναι μεγάλη ευθύνη γιατί σχετίζομαι με τέτοιες γυναίκες. Φοβάμαι πάντα αλλά πάντα πριν μπω σκέφτομαι ότι χρωστάω σ’ αυτές και κυρίως στους ανθρώπους που έχω χάσει.
Θέλεις να πεις δυο λόγια για την ομάδα «Αίολος»;
* Η ομάδα “Αίολος” φτιάχτηκε μέσα στον πυρετό του ανεβάσματος της παράστασης «Ο Μικρός Εγώ», μια δουλειά στο σύνολο των έργων του Κώστα Ταχτσή, πάλι σε σκηνοθεσία του Βασίλη Ανδρέου. Προκειμένου να κάνουμε απερίσπαστοι τη δουλειά μας και να έχουμε τα στοιχειώδη επαγγελματικά μας δικαιώματα, φτιάξαμε εταιρεία και μ’ αυτή συνεχίζουμε τον «Ματωμένο Γάμο» και θα συνεχίσουμε καιρού θέλοντος και εφορίας επιτρεπούσης.
Έχει σημασία να λειτουργούμε ομαδικά; Κυρίως στο θεατρικό χώρο;
* Έχει σημασία να λειτουργούμε μόνο ομαδικά. Για τον πολύ απλό λόγο ότι δεν είμαστε ανεξάντλητοι, κουραζόμαστε και η μόνη σωτηρία είναι ο άλλος. Αν τώρα αυτός ο άλλος είναι άλλοι εννέα, όπως στην περίπτωση του «Ματωμένου Γάμου», η ευτυχία δεκαπλασιάζεται. Γιατί να θέλουμε κάτι πιο λίγο;
Ποια εμπόδια πρέπει να ξεπεραστούν για να μπορέσει κάποιος να ασχοληθεί με την τέχνη;
* Τα δύο πιο σημαντικά που έχω αντιμετωπίσει είναι ο χρόνος και το χρήμα. Ο μεν χρόνος είναι πραγματικό εμπόδιο και όσος και να είναι δεν αρκεί. Εδώ επιστρέφουμε στην ανάγκη του συνόλου. Το χρήμα είναι κοινωνικό εμπόδιο, αφορά στα έμβια όντα αλλά η Τέχνη δεν εξαγοράζεται.
Ποια μέρα της ζωής σου θα μείνει ανεξίτηλη;
* Η μέρα που φίλησα τον πρώτο αγαπημένο νεκρό. Οι μέρες που γέννησα τα παιδιά μου.
Η ζωή του καλλιτέχνη έχει αγωνίες, έρευνα, απογοητεύσεις και συνεχές τρέξιμο. Πώς προσαρμόζεις την καθημερινότητά σου και πώς προετοιμάζεσαι ψυχολογικά για τυχόν αντιξοότητες;
* Παίρνω μια βαθιά ανάσα, σκέφτομαι πως έχω λόγο ύπαρξης στον πλανήτη, φιλοσοφώ στις υποχρεώσεις και κυρίως στα δικαιώματά μου και ορμάω.
Η περιέργεια, η κατασκοπεία και η παρατηρητικότητα πόσο απαραίτητα είναι στον καλλιτέχνη;
* Εντελώς απαραίτητες. Είναι τα εργαλεία του.
Σε ποια θεατρικά έργα θα ήθελες να παίξεις και ποιους ρόλους να υποδυθείς;
* Δεν είναι τόσο οι ρόλοι όσο τα θέματα που θα ήθελα να καταπιαστώ. Είναι πολλά αυτά που θα ήθελα αλλά έχει σημασία και ο τρόπος που δημιουργείται μια παράσταση. Η «Μήδεια», ας πούμε, είναι πάντα ένα έργο που αγαπώ, αλλά όταν έκανα τη μάνα του Ταχτσή και τη μάνα στο «Ματωμένο Γάμο», τη βρήκα εκεί μέσα.
H δημοσιότητα βοηθά τον καλλιτέχνη; Τι πιστεύεις;
* Τον βοηθά στο βαθμό που συνειδητοποιεί την ευθύνη του απέναντι στο σύνολο. Του προσφέρεται ένα βήμα να μιλήσει και πρέπει να το έχει καλά στο μυαλό του.
Τι θεωρείς αντιαισθητικό και χυδαίο;
* Δεν είναι απλή ερώτηση δεδομένου ότι εργάζονται πολλοί και πολύ σοβαρά μάλιστα, στην υπηρεσία του χυδαίου και του αντιαισθητικού. Τα έχουμε συνηθίσει κιόλας. Γενικά ό, τι υποβαθμίζει τη ζωή μας και υποτιμάει το μυαλό μας είναι χυδαίο. Όπως και να ‘χει η καθαρότητα, η εντιμότητα και η ειλικρίνεια στο πώς αναζητάς τις αιτίες είναι κριτήριο.
Τι σημαίνουν για σένα οι λέξεις «φόβος» και «θυμός»;
* Η λέξη φόβος σχετίζεται με το φεύγω. Όταν λοιπόν φεύγεις με σκοτεινή αιτία δε μένει παρά να τη φωτίσεις. Γιατί τελικά φοβόμαστε απλά γιατί δεν είμαστε καλά δυναμωμένοι. Ο θυμός πάλι σχετίζεται με τη σκέψη. Μακάρι να θυμώναμε, αρχίζει να επαναστατεί το είναι μας και το μπερδεύουμε λίγο με τα νεύρα μας αλλά βαθιά ανάσα και ευτυχώς εκπαιδευόμαστε διά βίου.
Οι λέξεις «αγάπη» και «έρωτας»;
* Έρωτας. Έχει χυθεί πολύ μελάνι και πολύ αίμα γι’ αυτόν. Ορθώς. Είναι ο μόνος επαναστάτης. Ένα πράγμα μην του πεις: «Ναι, αλλά…».
Αγάπη. Άλλο πεδίο εγκλημάτων λαμπρό. Όπως και να ‘χει όταν αγαπήσεις ενηλικιώνεσαι, γίνεσαι υπεύθυνος, αρχίζει εκείνο το «τι θα γίνει αν λείψω;» και παραδόξως σου χαρίζει μια ακόρεστη επιθυμία για ζωή.
Ποιους συγγραφείς διαβάζεις;
* Έχω διαβάσει πολύ και πολλά διαφορετικά. Κυρίως λογοτεχνία, φιλοσοφία, ποίηση. Με τις θετικές επιστήμες δεν τα πάω καλά.
Πώς είναι η καθημερινότητά σου και ποιες οι αγαπημένες σου συνήθειες;
* Η καθημερινότητά μου είναι μάλλον τυπική κι αγαπημένες μου συνήθειες καφές, κάπνισμα, Facebook, όλα για κόψιμο.
Τι σε ενοχλεί στην πόλη που ζεις;
* Ο θόρυβος.
Με τι άλλο ασχολείσαι, εκτός από την υποκριτική;
* Με τι έχω ασχοληθεί είναι πιο απλό. Συνεργάστηκα πέντε χρόνια με τον γλύπτη Μιχάλη Παπαδάκη, έναν εξαιρετικό άνθρωπο, ασχολήθηκα με το ρούχο, τελείωσα τη Σχολή Βελουδάκη και ΤΕΙ και ΙΕΚ γραφιστικής.
Μετά το «Ματωμένο Γάμο», θα σε δούμε και σε κάποια άλλη θεατρική δουλειά;
* Δουλέψαμε στον «Ματωμένο Γάμο» εννιά μήνες, πρέπει να χαρούμε και συνειδητοποιήσουμε τι κάναμε. Αλλά σίγουρα θα συνεχίσουμε. Είμαστε στο ψάξιμο και στο διάβασμα.
Τέλος, ποια είναι η σχέση σου με τα ζώα; Συμβιώνεις με κάποιο κατοικίδιο;
* Εξαιρετική, κι έχω μια γατούλα, τη Σαλώμη.
Ευχαριστώ πολύ!
* Κι εγώ κα Αϊβαλιώτου σας ευχαριστώ ιδιαίτερα για την όμορφη συνέντευξη, καθώς είναι η πρώτη μου και για την ευγένειά σας. Να είστε πάντα καλά.
Διαβάστε για το “Ματωμένο Γάμο” της ομάδας “Αίολος” (Θέατρο Νέου Κόσμου – Κάτω Χώρος): https://www.catisart.gr/index.php/2010-03-28-10-49-51/2610-2014-10-12-00-20-54.html
