«Παγκόσμια Ιστορία της Αϋπνίας», μια ιστορία καλλιτεχνικής δύναμης και έξαρσης μαγικής, εκεί στο “Baumstrasse”. Δεν έχουμε συχνά αυτή την αίσθηση της ευτυχισμένης μετάβασης. Όταν οι παλμοί ανεβαίνουν και ζούμε μαζί με τους ήρωες της σκηνής ένα ταξίδι συντροφικότητας. Το αλόγιστο, το ανέμελο, το αυθόρμητο αλλά και το συγκινησιακό που φέρνει η θεατρική στιγμή. Θεωρώ τύχη να συναντώ τώρα, που όλοι νομίζουμε πως είναι σβηστά τα όνειρά μας, ηθοποιούς σαν τον Δημήτρη Αγαρτζίδη. Αθώα δέντρα, πολύφυλλα, κορυφές που ψηλώνουν. Πλάτανοι, ευκάλυπτοι και καστανιές. Βαθιές είναι οι ρίζες τους εκεί στο Βοτανικό. Μέσα στη θλιβερή μοναξιά της πόλης ένας «δρόμος με δέντρα», που δεν φυλλορροούν, που δεν είναι πρόσκαιρα. Ανάμεσά τους ένα βλαστάρι δυνατό. Ένα κλαρί σαν χορδή βιολιού είναι ο Δημήτρης Αγαρτζίδης. Κρατάει στο στόμα λόγια, φως, αρμονία. Στην ομάδα του βόμβος, πάθος, δημιουργία και βήματα διαλύουν την εποχική ανασφάλεια. Ο δρόμος του σφύζει από φωνές, ηχοχρώματα, μυστήριο και ποιητικό λόγο. Καμιά συνθήκη, καμιά περίσταση, κανένα ψεγάδι δεν σπιλώνει τη μεθυστική μου προσέγγιση κάθε φορά που τον αντικρίζω στη σκηνή. Διότι για τον Δημήτρη το θέατρο είναι μια σειρήνα που μας κρατάει ξάγρυπνους. Μια νύχτα θεσπέσιας αϋπνίας…
Διαβάστε τη συνέντευξη.
Φωτογραφίες: cat is art
* Γεννήθηκα στους Φιλιάτες Θεσπρωτίας. Εκεί έζησα μέχρι τα δεκαπέντε μου χρόνια. Τότε θυμάμαι ήθελα πάρα πολύ να φύγω και να έρθω στην Αθήνα. Όσο περνάει ο καιρός τόσο μου φαίνονται ευχάριστα και ρομαντικά -κατά μία έννοια- τα παιδικά μου χρόνια. Ίσως γιατί τώρα που ξαναγυρίζω πιο συχνά εκεί, είναι σα να μην έχει αλλάξει κάτι από τότε, ενώ ταυτόχρονα έχουν αλλάξει και πολλά.
Ποια ήταν η πρώτη επαφή σου με το θέατρο;
* Στο σχολείο, στο Γυμνάσιο κλασικά. Είχαμε πάρει μέρος στους Αγώνες Μαθητικού Θεάτρου που οργάνωνε το Θέατρο Τέχνης και η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία με το “Προξενιό της Αντιγόνης” του Βασίλη Ζιώγα και μετά με την “Τελετή” του Μάτεσι και τον “Ποπολάρο” του Ξενόπουλου. Είναι οι καλύτερες αναμνήσεις από το σχολείο.
Ο Μπόρχες έχει πει «δεν πιστεύω πως οι άνθρωποι θα κουραστούν ποτέ να λένε ή να ακούν ιστορίες», πιστεύεις πως το ίδιο ισχύει και για το θέατρο; Θα κουραστούν ποτέ οι άνθρωποι να παρακολουθούν θέατρο;
* Όχι, είναι ανάγκη. Πολλές φορές απορώ με αυτό το επάγγελμα, γιατί δε μοιάζει να είναι επάγγελμα. Όταν είχα βγάλει τα πρώτα μου χρήματα μου είχε φανεί τελείως παράλογο ότι θα με πληρώσουν για να παίξω θέατρο. Είναι όμως απαραίτητο για έναν ηθοποιό να λέει ιστορίες και για ένα θεατή να τις ακούει. Οι ιστορίες μας υπενθυμίζουν πράγματα που η καθημερινότητα μάς κάνει να ξεχνάμε. Είναι σαν μια σειρήνα που μας κρατάει ξάγρυπνους και δε θα σταματήσει νομίζω ποτέ.
Θέλεις να μας περιγράψεις ποια θέματα ενοικούν σ’ αυτόν το θαυμαστό λαβύρινθο του Μπόρχες, που παρουσιάσατε πέρυσι και φέτος με επιτυχία, σύμφωνα με τα σχόλια των θεατών, στο «Baumstrasse / Δρόμος με Δέντρα»;
* Τα κείμενα της παράστασης είναι συγκλονιστικά και η μετάφρασή τους από τον Αχιλλέα Κυριακίδη το ίδιο. Ένα από τα βασικά θέματα που πραγματεύονται -και το ίδιο και η παράσταση- είναι η βία, σωματική, ψυχολογική, συναισθηματική. Με αυτή τη βία μεγαλώνουμε και δυστυχώς τη συνηθίζουμε κιόλας. Τα κείμενα για μένα μιλούν για το πώς ο καθένας μπορεί να βρει στο σημερινό κόσμο την ελευθερία του.
Ο τίτλος του θεατρικού έργου «Παγκόσμια Ιστορία της Αϋπνίας» πώς προέκυψε;
* Είναι ένα μικρό λογοπαίγνιο πάνω στο έργο του Μπόρχες “Παγκόσμια Ιστορία της Ατιμίας”. Όταν συζητούσαμε για τον τίτλο σκεφτόμασταν να μπει αυτούσιος -της ατιμίας δηλαδή- αφού όλες οι ιστορίες μιλούν για ατιμία. Επειδή όμως το κέντρο της παράστασης είναι η ανησυχία -τι μας κρατά ξάγρυπνους τις νύχτες;- καταλήξαμε στην «Παγκόσμια Ιστορία της Αϋπνίας».
To θέατρο για τους θεατές λειτουργεί κι ως ένα είδος ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας σε μια περίοδο εθνικής ανησυχίας και κατάθλιψης;
* Το θέατρο είναι θεραπευτικό. Χρειάζεται όμως και ευαίσθητους δέκτες. Ο ρόλος του θεατή είναι ενεργητικός. Πρέπει να μπει στον κόπο και αν μπει στον κόπο και υπάρχει μια ουσία και στόχος σε μια παράσταση μπορεί να τον ανακουφίσει. Πολλές φορές σε αυτή την παράσταση έρχονται κλαίγοντας θεατές στο τέλος. Κάτι τους συμβαίνει. Δε χρειάζεται να το αναλύσουμε. Είναι πολύ ωραίο όμως να συμβαίνει κάτι στο θεατή μιας παράστασης. Να μετακινείται.
Οι καλλιτεχνικές επιλογές του προγράμματος της ομάδας σας πόσο επηρεάζονται από τον παράγοντα κοινό και τις επιθυμίες του;
* Δεν επηρεάζονται καθόλου. Οι επιλογές της ομάδας κινούνται αποκλειστικά από τις ανάγκες των μελών της. Αν δεν έχουμε εμείς την επιθυμία να ασχοληθούμε με ένα έργο, δε θα μπορούμε να το μεταδώσουμε και στο κοινό. Εμείς, τα μέλη της ομάδας Δρόμος με Δέντρα και ο χώρος Baumstrasse δεν σκοπεύουμε να βγάλουμε χρήματα από αυτό. Για βιοπορισμό δουλεύουμε και αλλού. Μου φαίνεται αφόρητη η ιδέα να έπρεπε να εξαρτόμαστε από εισιτήρια και κριτικούς. Το ευτυχές είναι ότι πάρα πολύς κόσμος παρακολουθεί τις δουλειές μας, πολλές δράσεις γίνονται στο χώρο με πολύ κόσμο να συμμετέχει και αυτό είναι μια δύναμη που μπορεί, ευελπιστώ, να αλλάξει τα πράγματα γενικά από το πώς είναι τώρα.
Ήσουν δικηγόρος, όπως -συμπτωματικά- και ο πατέρας του Χόρχε Λουίς Μπόρχες. Εσύ εγκατέλειψες τη δικηγορία για το θέατρο. Πώς έγινε αυτό; Το ξανασκέφτηκες ποτέ;
* Όχι, δεν το σκέφτηκα. Είμαι πολύ ικανοποιημένος. Έπειτα από δύο μήνες σε δικηγορικό γραφείο κατάλαβα ότι δε θα την πάλευα στη δικηγορία. Μετά τα πράγματα πήραν το δρόμο τους μόνα τους. Το θέμα είναι κανείς να βρίσκει ικανοποίηση στη δουλειά του. Συμφοιτητές μου, τωρινοί δικηγόροι, είναι πολύ ευχαριστημένοι από τη δουλειά τους. Εγώ δε θα ήμουν. Τι δουλειά θα είχα εγώ ανάμεσά τους;
Η τηλεόραση σου πρόσφερε αναγνωρισιμότητα. Έχει κάποια σημασία για το θέατρο, και δη για το είδος που κάνετε εσείς, να είστε αναγνωρίσιμοι οι ηθοποιοί;
* Για αυτού το είδος το θέατρο δε νομίζω ότι έχει σημασία. Κάθε χρόνο νέες σειρές, νέα πρόσωπα… Πάντως ήταν πολύ ευχάριστη εμπειρία. Πέραν της κρεατομηχανής που μπαίνεις συναντάς και αθώους ανθρώπους.
Την προσεχή περίοδο πρόκειται, απ’ ό, τι διαβάζω στο πρόγραμμά σας, να παρουσιάσετε κι άλλο έργο βασισμένο στη λογοτεχνία. Αυτή τη φορά του Μαρκές. Γιατί αυτή η προτίμηση στη λογοτεχνία;
* Έτυχε. Τα περισσότερα έργα με τα οποία έχει ασχοληθεί η ομάδα είναι θεατρικά. Πολλές φορές οι συγκυρίες ορίζουν τα πράγματα και οι επιθυμίες. Δε θα πούμε “κάναμε ένα λογοτεχνικό έργο, οπότε τώρα θα κάνουμε ένα θεατρικό».
Μέσα από το θέατρο καταλαβαίνεις καλύτερα τους ανθρώπους και τις αδυναμίες τους;
* Ναι. Τώρα πια -ύστερα από πολλά χρόνια δουλειάς με τους ίδιους ανθρώπους- δε φοβόμαστε να έρθουμε σε σύγκρουση, γιατί προέχει η δουλειά και υπάρχει αγάπη, οπότε δεν υπάρχει ο φόβος παρεξηγήσεων. Ο καθένας περνά ακτινογραφία τον άλλο. Εκθέτεις τα καλά και τα κακά σου. Είναι αναπόφευκτο και εν τέλει πολύ ωραίο.
Ας υποθέσουμε πως μπορούσες να συζητήσεις με τον Μπόρχες. Τι θέμα συζήτησης θα επέλεγες;
* Μάλλον μια συζήτηση για το ποια είναι η πραγματικότητα στ’ αλήθεια. Αν και αν τον συναντούσα νομίζω πως θα μου ήταν αρκετό να κάθομαι να τον κοιτάζω.
Έχεις ανακαλύψει κάποιον τρόπο για να στηρίζεις τα όνειρά σου;
* Ναι. Η ομάδα “Δρόμος με Δέντρα”, το “Baumstrasse”, η Μάρθα, ο Βασίλης, η οικογένειά μου, οι φίλοι μου, οι μαθητές μας και κυρίως η Δέσποινα με κάνουν αισιόδοξο και δυνατό για το μέλλον.
Το έδαφος του «αύριο» είναι ασφαλές για σχέδια;
* Το έδαφος δεν είναι ασφαλές, αλλά δεν μπορούμε να μην κάνουμε σχέδια, ακόμη κι αν δεν πραγματοποιηθούν, ακόμη κι αν αποτύχουν. Ο Μπόρχες λέει, διά στόματος Σοπενάουερ, “κάθε αποτυχία είναι μια μυστηριώδης νίκη”.
Τι άλλο θα μας παρουσιάσετε στο «Baumstrasse / Δρόμος με Δέντρα» το αμέσως επόμενο διάστημα;
* Ξεκινήσαμε πρόβες για μία παράσταση που θα ανεβεί το Μάιο, βασισμένη στο έργο του Τσέχοφ “Οι τρεις αδερφές» σε καινούρια μετάφραση Νικολέττας Φριντζήλα. Τίτλος της, «A Moscou, Στη Μόσχα, To Moscow, Nach Moskau!» και επικεντρώνεται στο στόχο που θέτουμε στις ζωές μας και στο πώς ενεργούμε προς αυτό το στόχο, στην εργασία και στην ανεργία, στη δράση και στην αδράνεια.
Ποιον στίχο αγαπημένου ποιητή μπορείς να απαγγείλεις από μνήμης;
* “Αχ, όλα έπρεπε να έρθουν καθώς ήρθαν” του Καρυωτάκη.
Σε απασχολεί η ιδέα να παρακολουθούν τη δουλειά σας στο «Δρόμο με τα Δέντρα» και να σας αναγνωρίσουν οι νέοι άνθρωποι;
* Με απασχολεί να μας γνωρίσουν. Οπότε το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να δουλεύω.
Ένας καλλιτέχνης μπορεί να αισθάνεται ευτυχισμένος σήμερα;
* Ένας καλλιτέχνης μπορεί να αισθάνεται μουδιασμένος σήμερα. Είναι όλα προς συζήτηση και προβληματισμό. Ευτυχισμένος πάντως μπορεί να είναι όποιος δουλεύει πάνω σε ό, τι θέλει να κάνει και βρίσκει και συνοδοιπόρους. Δεν είναι μόνος του.
Τι γνώμη έχεις για τους νέους που συμμετέχουν σε συγκεντρώσεις και πορείες διαμαρτυρίας;
* Κάνουνε κάτι. Είναι μία πράξη. Δεν ξέρω αν θα οδηγήσει κάπου, αλλά ο καθένας πρέπει να βρίσκει τον τρόπο να αντιδρά σε αυτή την αηδιαστική κατάσταση.
Η βία είναι λύση;
* Λύση δεν είναι. Εγώ προσωπικά δεν την αντέχω, αλλά πολλές φορές σκέφτομαι “με φωτιά και με μαχαίρι πάντα ο κόσμος προχωρεί”. Είναι η φύση μας. Ο καθένας από την ελάχιστη εξουσία που έχει προσπαθεί να την επιβάλλει. Όσο βλάκας και να ‘ναι. Πώς μπορείς να αντιδράσεις σε αυτό; Με βία. Με αδιαφορία. Με πράξη. Με απραξία. Ο καθένας επιλέγει.
Έχεις αναθεωρήσει ιδέες, απόψεις ή ιδεολογίες με τις οποίες είχες έρθει σε ρήξη στο παρελθόν;
* Ναι, πολλά. Καταλαβαίνω ότι είμαι άλλος άνθρωπος από δέκα χρόνια πριν. Ευτυχώς.
Τι σε συγκινεί και τι σε απωθεί στο χαρακτήρα του Έλληνα;
* Ο Έλληνας δεν είναι σαφής στο κεφάλι μου. Σίγουρα ο Έλληνας που γιουχάρει τραγωδίες από “βέβηλους” σκηνοθέτες επειδή του ανήκουν μού είναι απωθητικός. Ο Έλληνας που κάθεται τρομοκρατημένος μέσα στα σπίτια του βλέποντας τηλεόραση, περιμένοντας το επόμενο μέτρο, μου είναι επίσης απωθητικός. Με συγκινεί ο Έλληνας Μάνος Χατζιδάκις. Όταν τέτοια πρόσωπα θα είναι η πλειονότητα, τα πράγματα θα είναι διαφορετικά.
Πού κάνεις περίπατο στην πόλη;
* Στου Φιλοπάππου, στο κέντρο, στην Ακρόπολη.
Αγαπάς τα ζώα; Έχεις κατοικίδιο;
* Ναι! Δύο γάτους, τον Μάρκο και τον Πολυδούρη.
* Η φωτογράφηση πραγματοποιήθηκε στο «Baumstrasse / Δρόμος με Δέντρα».
