Ο διάσημος γλύπτης Γιώργος Ζογγολόπουλος [Αθήνα 1 Μαρτίου 1903 – Αθήνα 11 Μαΐου 2004] είχε πάρει μέρος σε διαγωνισμό του Υπουργείου Πολιτισμού και Επιστημών το 1985 με θέμα το Μνημείο Εθνικής Αντίστασης στον Γοργοπόταμο.
Με τη συμπλήρωση 43 χρόνων από την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, του εμβληματικότερου γεγονότος κατά τη διάρκεια της Κατοχής στην Ελλάδα, ο Γιώργος Ζογγολόπουλος δημιούργησε ένα έργο ως σύμβολο της ομοψυχίας των Ελλήνων και της ενότητάς τους στην πάλη κατά των κατακτητών. Η ανατίναξη της γέφυρας υπήρξε μοναδικό γεγονός σε ολόκληρη την κατεχόμενη Ευρώπη εκείνης της περιόδου.
Το έργο αυτό αν και βραβεύθηκε σε εκείνο το διαγωνισμό με το πρώτο βραβείο διότι αποτέλεσε μια από τις πλέον ρηξικέλευθες προτάσεις δημόσιων μνημείων, εν τούτοις αντί να ανεγερθεί εκεί – όπως ήταν ο αρχικός προγραμματισμός – παρέμεινε στα συρτάρια του δημιουργού.
Η σύνθεση του γλύπτη βασίστηκε στη σύλληψη ενός μνημείου Εθνικής Ενότητας που θα καταδείκνυε ότι η ομοψυχία των Ελλήνων ήταν εκείνη που είχε ως αποτέλεσμα αυτό που Ιστορία αποτυπώνει, έπειτα, ως ηρωικά κατορθώματα.
Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος ανέφερε χαρακτηριστικά: «Η δυσκολία και οι κίνδυνοι μιας πλαστικής διαμόρφωσης σε σύμβολο, χωρίς να βρεθεί κανείς στην παγίδα μιας μελοδραματικής αναπαράστασης του θέματος, με οδήγησε να ξεπεραστεί αυτό το μελοδραματικό πνεύμα και να μεταφερθεί η έννοια της ομόψυχης ενότητας του ελληνικού λαού, σ’ ένα στοιχείο κλειστό, δυναμικό, γεωμετρικό, τη σφαίρα. Μια σφαίρα διάφανη, μνημειακής κλίμακας, διαμέτρου περίπου 16 μ. και ύψους 18 μ. Η διαφάνειά της αφαιρεί κάθε υλικό βάρος και προβάλλεται στον ουρανό από παντού».
Η ηχητική λειτουργία του γλυπτού
Το σύγχρονο νοητό πλέγμα που δημιούργησε ο Γιώργος Ζογγολόπουλος, με τη μορφή καννάβου, αποτελούμενο από κάθετα και οριζόντια ευθύγραμμα τμήματα, περιλάμβανε στο εσωτερικό της διάφανης αυτής σφαίρας πέντε ζεύγη από μεταλλικές πλάκες που σαν σήμαντρα θα σήμαιναν με διαφορετικούς ήχους την αφύπνιση του λαού και τη συνειδητοποίηση της έννοιας Ελευθερία και Ομοψυχία.
Η ηχητική λειτουργία του γλυπτού σχεδιάστηκε έτσι ώστε το μνημείο να μην έχει τίποτε το θλιβερό ως αναφορά, αλλά να λειτουργεί σαν σημείο μνήμης, υπερηφάνειας και χαράς για τους επισκέπτες.
Ο συνδυασμός της διάφανης σφαίρας μέσα σε έναν κύβο προβάλλει δύο αντίθετα σχήματα που ενώνονται μεταξύ τους μέσα από την άρρηκτη και αδιαπέραστη δομή του μεταλλικού πλέγματος.
Το ατσάλι ως υλικό του γλυπτού, η ηχητική ενεργοποίηση της μνήμης και η ενσωμάτωση στοιχείων της ελληνικής παράδοσης (σήμαντρα) σε μια σύγχρονη δημιουργία προβάλλει την ένωση δύο αντίρροπων πολιτικών δυνάμεων που η ομόνοιά τους έφερε την επιτυχία στον Αγώνα τους.
Ευχή και στόχος του Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου
Το Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου – με αφορμή τη συμπλήρωση 80 χρόνων από την ανατίναξη [29 Σεπτεμβρίου 1942] – εύχεται η ελληνική πολιτεία να εγκαταστήσει το βραβευμένο έργο σε δημόσιο χώρο της πατρίδας μας ως Μνημείο Εθνικής Ενότητας, κάτι που διαχρονικά έχει ανάγκη ο λαός μας.
