«Ο διάλογος δίνει αυτή την αυταπάτη στον άλλον.
Ότι δικαιούται. Να πει.
Τα πάντα.
Και λέει. Όσα δε δικαιούται να πει.
Κυρίως…»
[Τσιμάρας Τζανάτος. «Εκκρεμότητα» / «Εκδόσεις Ηρόδοτος»]
***
Συνέντευξη στην Ειρήνη Αϊβαλιώτου
Ο διάλογος μαζί του, μόνο αυταπάτη δεν είναι. Οπωσδήποτε είναι κέρδος μιας και μάς λέει όλα όσα δικαιούται να πει.
Είναι κέρδος κάθε συζήτηση μαζί του, έστω και από το τηλέφωνο…
Ο Τσιμάρας Τζανάτος είναι ένας καλλιτέχνης που σε κατακτά αμέσως, με το χαμόγελό του, τη φιλικότητα που τον διακρίνει, την αβρότητα, την αμεσότητα, τη θερμότητα της προσωπικότητάς του.
Αυτή τη χρονιά, λίγους μήνες μετά την κυκλοφορία της ποιητικής του συλλογής με τον τίτλο «Αγνώστου Η βία του βίου», ο Τζανάτος συμμετέχει στην παράσταση «Φαίδρας Έρως» της Σάρα Κέιν, σε σκηνοθεσία Άντζελας Μπρούσκου και στο «Θέατρο Σφενδόνη».
Με αυτή την αφορμή επικοινώνησα μαζί του. Συζητήσαμε για την επικαιρότητα και την προκλητικότητα του έργου, για την Άντζελα Μπρούσκου, για την πανδημία και το #me_too.
***
Ας …ακούσουμε εδώ τι είπε ο Τσιμάρας Τζανάτος στο Catisart.
*Ποια η σημασία να ανεβάσει κάποιος σήμερα Σάρα Κέιν;
-Η επιλογή και μόνο, φέρει μια σημασία. Αυτό ισχύει για όποιο έργο επιλέγει κάποιος. Το θεατρικό κείμενο, παραμένει το πρωταρχικό στοιχείο της θεατρικής πράξης, κι ας διανύουμε την περίοδο της αυτοκρατορίας των σκηνοθετών. Και του βεντετισμού τους.
Ο σκηνοθέτης στο σημερινό χρηματιστήριο του θεάτρου έχει μετατραπεί σε …Βουγιουκλάκη του σήμερα.
Παίζει τον θιασάρχη, τον θεατρώνη, αλλά και καταχρηστικά το ρόλο του δραματουργού. Και δεν αναφέρομαι στον δραματουργικό ρόλο της σκηνοθεσίας ως λειτουργίας. Μιλάω για την υποκατάσταση του δραματουργού-συγγραφέα από τον σκηνοθέτη- παντεπόπτη.
*Έχετε σκηνοθετήσει δικά σας έργα;
-Για να μη παρεξηγηθώ, όντας ο ίδιος και συγγραφέας, μιλάω ως ηθοποιός που πιστεύει απολύτως στην «άλλη ματιά» που εκπροσωπεί ο σκηνοθέτης. Εξ ου και ποτέ δεν σκηνοθετώ έργα μου και ας μου έχει ζητηθεί. Και έχω αρνηθεί να σκηνοθετήσω τον εαυτό μου , ως ηθοποιός σε μια δουλειά. Είμαι υπέρ της δημιουργικής συνεργασίας και της καλλιτεχνικής συνύπαρξης.
Καλό θέατρο παράγει η συνεργασία ιδιοτήτων, όχι η συρρίκνωσή τους. Κάνω αυτό τον πρόλογο στο ερώτημα σας, ακριβώς για να σημασιοδοτήσω γιατί για μένα το να ανέβει ένα έργο όπως το «Φαίδρας Έρως» της Σάρα Κέιν που δεν έχει δει ουσιαστικά τα φώτα σε ελληνική σκηνή, πλην μιας φοράς για κάποιες παραστάσεις αν δεν κάνω λάθος.
Εξαιρείται η παρουσίαση του στο πλαίσιο της παράστασης του Βαρλικόφσκι στη Στέγη με την Ιζαμπέλ Υπέρ, στη γαλλική γλώσσα.
*Πως είπατε το «ναι» στο έργο της Κέιν;
-Γνώριζα το έργο, αλλά όταν με πήρε τηλέφωνο η Άντζελα Μπρούσκου και το ξανακοίταξα, με εξέπληξε η μαστοριά της γραφής του, το χιούμορ που εφήρπε σε κάθε σκηνή, και ο τρόπος που το δομούσε περνώντας από την Πιντερική σαρκαστική υπαινικτικότητα, στον σκληρό ρεαλισμό του αστικού θεάτρου, και από τον Ίψεν στον Σαίξπηρ στην τελευταία, γριφώδη θα έλεγε κανείς, σκηνή του.
Είπα το «ναι» με μεγάλη πίστη, σε ένα έργο που θεωρούσα πως αν και γραμμένο 25 χρόνια πριν, ήταν τόσο επίκαιρο και σύγχρονο το 2020 που το ξεκινούσαμε, που φανέρωνε μια άλλη πλευρά της Σάρα Κέιν, που την απεγκλώβιζε από την μυθολογία του προσωπικού δράματος της συγγραφέως, που σκίαζε θεωρώ τις μέχρι τώρα προσεγγίσεις των έργων της.
Το ότι καταλήξαμε με την Άντζελα να επωμιστώ τους τρεις αντρικούς ρόλους του έργου, ως παραλλαγή των φορέων εξουσίας μιας κοινωνίας (Ψυχίατρος- Επιστήμη, Ιερέας- Θρησκεία, Θησέας-Πολιτική ), με έφερνε σε ένα δημιουργικό υποκριτικά ρίσκο που είναι πάντα ζητούμενό μου.
*Πώς αντιμετωπίσατε τα προκλητικά στοιχεία του έργου στους ρόλους σας; Δεν σας τρόμαξαν;
-Προφανώς αναφέρεστε στην επί σκηνής πεολειχία ανάμεσα στον Ιερέα κι τον Ιππόλυτο. Ομολογώ δεν με τρόμαξε καθόλου. Ομολογώ δεν τρομάζω στο θέατρο από αυτά ή από την παρουσία μιας γυμνής ή ημίγυμνης εμφάνισης (στον Θησέα λ.χ. όπως τον είδε με τη ματιά της η Άντζελα Μπρούσκου).
Η σκηνή Ιερέα-Ιππόλυτου είναι ίσως από τις σημαντικότερες σκηνές, μια σχεδόν φιλοσοφική σύγκρουση δυο κόσμων, που ευφυώς η Σάρα Κέιν, την χτίζει με μια σταδιακή αναστροφή των ρόλων, όπου εκεί που ο ένας αποθεώνεται ά άλλος καταλύεται με απρόβλεπτο τρόπο.
Το στοματικό σεξ που κάνει ο Ιερέας στον Ιππόλυτο – και έτσι έρχεται να κλείσει τη σκηνή αφοπλιστικά – είναι ένα δομικό στοιχείο του έργου, αντάξιο μονολόγου, θα τολμούσα να πω. Ο ηθοποιός πρέπει να έχει θάρρος όταν παίζει. Για μένα έχει πολύ περισσότερο θάρρος υποκριτικό η πεολειχία που κάνω στη Σαρα Κέιν, παρά ένας μονόλογος του, Ευριπίδη ή του Σενέκα, στην Επίδαυρο. Εξ ου και εντάχθηκε στις πρόβες εξ αρχής, σαν να ήταν μια επί πλέον «τιράντα λόγου».
*Ολοκληρώνετε τις παραστάσεις την Κυριακή 12 Δεκεμβρίου 2021. Σε μια περίοδο δύσκολη λόγω της πανδημίας. Είδατε να αλλάζει κάτι στο Θέατρο αλλά και στο κοινό, έχοντας μεσολαβήσει ταυτοχρόνως και οι γνωστές αποκαλύψεις καθώς και το κίνημα #me_too ;
-Ήταν μια περιπετειώδης περίοδος. Εμείς ξεκινήσαμε πρόβες το Πάσχα του 2019 φαντασθείτε.
Το πρώτο λοκντάουν, που ήταν μια πρωτόγνωρη κατάσταση, μάς ανάγκασε να σταματήσουμε.
Αρχίσαμε εκ νέου χειμώνα του 2020, φτάσαμε στις μέρες παράστασης να παίζουμε με ένα γεμάτο θέατρο, τηρουμένων των υγειονομικών δεδομένων, με ένα κοινό που διψούσε για θέατρο και στις 10 παραστάσεις που προλάβαμε να κάνουμε τότε στο «Μπάγκειον», ήταν οι θέσεις όλες κλεισμένες από τις πρώτες μέρες.
Υπήρχε μια τελετουργία στη συνάντηση με το κοινό, και του κοινού με το θέατρο, που επανέφερε θα έλεγε κανείς την αρχική ιερότητα της θεατρικής πράξης ως κοινωνικό γεγονός. Κάτι που το θέατρο είχε χάσει πολλές δεκαετίες αλλά και αιώνες τώρα, έχοντας αποκτήσει μια κοσμικότητα, κακώς εννοούμενη συχνά.
*Τι παρατηρήσατε κατά τη διάρκεια των παραστάσεων του 2020;
-Το έργο επαλήθευσε ακριβώς λόγω όλων όσων μεσολάβησαν με τις κακοποιήσεις κάθε είδους στο θέατρο, τις αναφορές του σε μια κοινωνία ανθρωποφαγική, όπου το σεξ εργαλειοποιείται τόσο, που μετατρέπεται σε εργαλείο βίαιης εξουσίας, αλλά και στην υποκατάσταση και τον εκδιωγμό των συναισθημάτων σε μια καταναλωτική κοινωνία.
Γιατί αυτό λέει το έργο «Φαίδρας Ερως». Και μάλιστα έχοντας ως σημείο αναφοράς την (βασιλική στον μύθο) οικογένεια, ως πυρήνα αυτού του εκτροχιασμένου κόσμου, όπου όλοι και όλα λειτουργούν ως μηχανισμοί στην μεγάλη μηχανή της Κοινωνίας και του Πολιτισμού. Ένα περιβάλλον κακοποίησης που γεννά κακοποιητές.
Το τέλος αυτού του Πολιτισμού δεν μπορεί να είναι παρά αυτό το ανθρωποφαγικό φινάλε που κλείνει και το έργο της Κέιν. Όλα τελειώνουν με ένα λουτρό αίματος όπου δεν ξεφεύγει κανείς. Θύτες και θύματα αγκαλιά σε ένα ταγκό βίας.
«Γύπες…» λέει στα τελευταία του λόγια ο Ιππόλυτος ξεψυχώντας, έχοντας λυντσαριστεί από το πλήθος αλλά και ευνουχισμένος κυριολεκτικά από τον πατέρα του Θησέα, που αυτοκτονεί.
*Ποιο είναι το τελικό σας συμπέρασμα από το έργο και από τη συμμετοχή σας στην παράσταση;
-Η Σάρα Κέιν όπως σε όλα της τα έργα, έτσι και στο «Φαίδρας Ερως» δείχνει τον θάνατο ως δρόμο λύτρωσης. Τον μόνο ίσως. Αυτό, όσο κι αν ακούγεται τρομακτικό, ειδικά αν το εφαρμόσει κυριολεκτικά κάποιος στη ζωή του, όπως έκανε και η ίδια, δεν παύει να λειτουργεί στην Τέχνη που είναι μια μεταφορά, ως λυτρωτική έξοδος, και ως φωτεινό σημάδι πως τα πράγματα μόνο αν τελειώσουν, με ένα εκκωφαντικό συχνά τέλος, μπορούν να ξαναγεννηθούν.
Προσωπικά βγαίνω με ένα αίσθημα αισιοδοξίας από όλο αυτό κάθε φορά που βγαίνω από το «Θέατρο Σφενδόνη». Και οι συνάδελφοι και συνεργάτες το ίδιο. Όχι μόνο γιατί είχαμε μια ωραία συνεργασία, αλλά και γιατί καταφέραμε να επικοινωνήσουμε ένα σημαντικό έργο με ένα κοινό που ανταποκρίθηκε στο εγχείρημα όλων μας για ένα θέατρο που έχει λόγο ύπαρξης.
*Αγαπημένε μας Τσιμάρα σε ευχαριστούμε γιατί με αυτή την – έστω – τηλεφωνική επικοινωνία είχαμε την ευκαιρία να …κλείσουμε μια ανοιχτή «Εκκρεμότητα» που υπήρχε ανάμεσα σε σας και το Catisart.
-Κι εγώ σας ευχαριστώ γιατί όσο κι αν εμείς, είμαστε βυθισμένοι στο σκοτάδι του παρασκήνιου βίου μας, οραματιζόμαστε μια φωτεινή υπόκλιση του προσκήνιου «εγώ» μας, πιστεύοντας ότι το ερεβώδες χειροκρότημα του κόσμου θα μας επαναφέρει στην αμφισημία της ζωής…
***
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
«Φαίδρας Έρως»
Της Sarah Kane
Μετάφραση: Διονύσης Καψάλης
Σκηνοθεσία – Εικαστική Άποψη: Άντζελα Μπρούσκου
Σχεδιασμός Φωτισμών: Αλέξανδρος Πολιτάκης
Μουσική: Αλέξης Εφραιμίδης
Κατασκευή σκηνικού: Κομνηνός Κουσιέρας
Βοηθός σκηνοθέτη: Θάνος Χατζόπουλος
Φωτογραφία και Live video: Άντζελα Μπρούσκου
Φωτογραφίες Παράστασης: Εβίτα Σκουρλέτη
Ηθοποιοί: Παρθενόπη Μπουζούρη, Τζέο Πακίτσας, Τσιμάρας Τζανάτος, Νατάσα Εξηνταβελώνη.
Μια συμπαραγωγή της Constantly Productions και του Θεάτρου Δωματίου.
Το «Θέατρο Δωματίου» επιχορηγήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού για την συγκεκριμένη παράσταση.
***
Ημέρες παραστάσεων:
Πέμπτη έως Σάββατο στις 21:00 και Κυριακή στις 19:30
Διάρκεια: 1 ώρα και 30 λεπτά
«Θέατρο Σφενδόνη»
Μακρή 4, Αθήνα
Μετρό σταθμός «Ακρόπολη»
Εισιτήριο: 15 ευρώ, 10 ευρώ μειωμένο (φοιτητικό, ανέργων)
Τηλέφωνο πληροφοριών: 694 5054160
ΤΟ ΕΙΣΙΤΗΡΙΟ ΣΑΣ ΕΔΩ ΜΕ ΕΝΑ «ΚΛΙΚ»
Οι θεατές πρέπει να φέρουν μαζί τους πιστοποιητικό εμβολιασμού ή νόσησης
