Έχουν σχεδόν εξήντα χρόνια περάσει από το κλείσιμο του Λεπροκομείου της Σπιναλόγκας το 1957, όμως αυτή η μικρή, άνυδρη νησίδα στον κόλπο της Ελούντας παραμένει συνώνυμο του ανθρώπινου πόνου και του αγώνα για επιβίωση.
Οι πάσχοντες από τη νόσο του Χάνσεν έζησαν έγκλειστοι με τεράστιες δυσκολίες περίθαλψης και σίτισης και πέθαναν μέσα στα αρχαία, βενετικά, οθωμανικά ερείπια και τα οικήματα του Λεπροκομείου, κοινωνικά εξόριστοι.Η κοινή προσπάθεια του Δήμου Αγίου Νικολάου, φορέων του νησιού, της Περιφέρειας Κρήτης και του Υπουργείου Πολιτισμού, να ενταχθεί η Σπιναλόγκα στα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ουνέσκο, συνεχίζεται με προσδοκίες για θετικά αποτελέσματα τον Ιανουάριο του 2019.
Για τη δημοσιότητα της υποψηφιότητας στο ευρύ, διεθνές κοινό, ο Δήμος Αγίου Νικολάου, σε συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λασιθίου, διοργανώνει στις 18 Ιουλίου 2018 συναυλία του πρωτότυπου μουσικού έργου «Απόκοπος ή Σπιναλόγκα» που θα πραγματοποιηθεί στο μαρτυρικό νησί. Το έργο είναι ανάθεση του Δήμου Αγ. Νικολάου στον συνθέτη Νίκο Ξυδάκη και στον ποιητή Διονύση Καψάλη και θα ηχογραφηθεί προκειμένου να περιληφθεί ψηφιακά στον φάκελο της υποψηφιότητας.
Για να αποτίσουν φόρο τιμής στη Σπιναλόγκα, ο ποιητής αυτού του μουσικού-ποιητικού έργου, αξιοποίησε «τον ζωντανό, δημώδη λόγο του μεγάλου κρητικού ποιήματος ”Απόκοπος” του Μπεγαρδή (16ος αιώνας) όπου περιγράφεται η ονειρική κάθοδος στον άλλο κόσμο, συνδυάζοντας το με στοιχεία από τον Ορφέα και Ευρυδίκη και από την αυτοβιογραφία του Επαμεινώνδα Ρεμουντάκη, μια μεγάλη φυσιογνωμία που σφράγισε με τη ζωή και την δράση του τον αγώνα των χανσενικών, από το 1936 όταν έφτασε στη Σπιναλόγκα και προσπάθησε να οργανώσει αυτό τον χώρο, όπου δοκιμάστηκε η ανθρώπινη αντοχή», είπε ο Διονύσης Καψάλης, σε συνέντευξη Τύπου.
Πηγή έμπνευσης ο εμβληματικός τόπος της Σπιναλόγκας, που αποτελεί αλληγορία της οδύνης, της απομόνωσης και του μαρτυρίου, ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύει το μεγαλείο της ανθρώπινης ψυχής, μέσα από τον αγώνα των ανθρώπων για επιβίωση.
Το μουσικὸ έργο «Απόκοπος ή Σπιναλόγκα» του Νίκου Ξυδάκη δημιουργήθηκε για δύο φωνὲς και σύνολο οργάνων, κλασικών και παραδοσιακών, στο οποίο αφηγηματικὰ μέρη εναλλάσσονται με λυρικά και οργανικὰ ιντερμέδια με τραγούδια.
Πάνω σ᾽ έναν αφηγηματικὸ καμβά που δημιουργεί ο Διονύσης Καψάλης και που παρακολουθεί την «Εις Άδου κάθοδον» ενός νοσηλευόμενου στη Σπιναλόγκα, πλέκονται άλλες ιστορίες, εικόνες και περιστατικὰ απὸ τη ζωὴ των εγκλείστων, με αναφορὰ στην Αυτοβιογραφία του Επαμεινώνδα Ρεμουντάκη, την ιστορία του Ορφέα και της Ευρυδίκης ως τον Απόκοπο του Μπεργαδή.
Το έργο θα ηχογραφηθεί με την Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ, που συμπράττει σε αυτό το μεγάλο εγχείρημα.
Την ερμηνεία των δύο ρόλων έχουν αναλάβει ο ταλαντούχος Θοδωρής Βουτσικάκης και η καταξιωμένη σοπράνο Μυρσίνη Μαργαρίτη.
Στο ρόλο του Απόκοπου ο Βασίλης Σκουλάς.
Στα αφηγηματικά ιντερμέδια οι δύο δημιουργοί, ο Νίκος Ξυδάκης και ο Διονύσης Καψάλης.
Στην ενορχήστρωση του έργου είναι ο Δημήτρης Μπουζάνης, τη διεύθυνση της ορχήστρας έχει αναλάβει ο Γιώργος Παπαδόπουλος, ενώ συμμετέχουν και οι σολίστες παραδοσιακών οργάνων, Δημήτρης Βαρελόπουλος στο λαούτο, Γιώργος Κοντογιάννης στη λύρα και Νεκτάριος Σταματέλος στο νέυ.
Παράλληλα με την προετοιμασία του μουσικού έργου, εξελίσσεται η δημιουργία ενός ντοκιμαντέρ, σε σκηνοθεσία του διεθνώς βραβευμένου Πάνου Καρκανεβάτου. Ένα οδοιπορικό της δημιουργίας του έργου, με σκοπό να καταγράψει με πληρότητα το ιστορικό αποτύπωμα του εμβληματικού χώρου της Σπιναλόγκας και να αποδώσει δυναμικά το πέρασμά της στη νέα εποχή, ως ένας χώρος πολιτισμού.
***
Την Τετάρτη 18 Ιουλίου 2018, θα πραγματοποιηθεί η πρώτη παρουσίαση του έργου στο νησί της Σπιναλόγκας. Μια μεγάλη συναυλία όπου όλοι οι συντελεστές που συμμετέχουν στο έργο θα βρεθούν επί σκηνής, σε αυτόν τον εμβληματικό τόπο, ως η ζωντανή αποτύπωση του έργου στο χώρο για τον οποίο δημιουργήθηκε.
Όμως, εκτός από τη φθορά, την ασθένεια, τον θάνατο, στο έργο κυριαρχεί και η αγάπη, είπε ο Νίκος Ξυδάκης, «η ανάγκη της ομορφιάς να κυριαρχεί πίσω από τον ζόφο των σημαδεμένων προσώπων και η ελπίδα ότι θα υπερβούν τον πόνο».
Η Σπιναλόγκα, ως κορυφαίος τουριστικός προορισμός είναι από τους πρώτους σε έσοδα αρχαιολογικούς χώρους στην Ελλάδα και ο δεύτερος, μετά την Κνωσό, σε επισκεψιμότητα στην Κρήτη.
Θα είναι η πρώτη φορά που θα ενταχθεί μνημείο της Κρήτης στην Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά της Ουνέσκο. Σε μια τέτοια περίπτωση, η ένταξη της Σπιναλόγκας θα αποτελέσει ασφαλές κριτήριο για τη σειριακή εγγραφή των μινωικών ανακτόρων.
Το εγχείρημα της ένταξης είναι δύσκολο επειδή η Ουνέσκο προσπαθεί να εντάξει μνημεία από την Αφρική κι όχι από την Ευρώπη, όπως έκανε στο παρελθόν.
Το Υπουργείο Πολιτισμού συνεχίζει την έρευνα, αποτύπωση και τεκμηρίωση του χώρου και τη συντήρηση των επιμέρους μνημείων, ώστε να αποδίδονται όλο και περισσότερα στο κοινό.
Έχουν δοθεί για τα έργα 4 εκ. ευρώ από ΕΣΠΑ και τώρα άλλες 500 χιλιάδες ευρώ για την αποκατάσταση των τειχών του οικισμού.
