Η Βιρτζίνια Γουλφ, θα μπορούσαμε να πούμε, ότι δεν έζησε μία, αλλά πολλές ζωές, δοκιμάζοντας τα πάντα, όπως ο Ορλάντο: τη μοναξιά, την κοσμικότητα, τους πολιτικούς αγώνες, την τρέλα, την ανεξαρτησία, τις ομοφυλοφιλικές σχέσεις, το γάμο. Έζησε συναρπαστικά, τόλμησε όσο λίγες γυναίκες της εποχής της, και αποφάσισε η ίδια τη στιγμή που έπρεπε να εγκαταλείψει τη ζωή.
Οι φίλοι της εξυμνούσαν την ομορφιά της, τη μοναδικότητά της, τη γοητεία της. Στα έργα της δεν στέκεται στη “στέρεα ουσία” του κόσμου, αλλά προσπαθεί επίμονα να δει κάτω από την επιφάνεια, να αποκαλύψει το σχέδιο πίσω από το βαμβάκι, όπως έλεγε η ίδια· και αυτό είναι το πραγματικό της επίτευγμα, ότι κατάφερε να αποκρυπτογραφήσει τη διάχυτη πραγματικότητα που περιβάλλει τους ανθρώπους.
Στο λογοτεχνικό έργο της Γουλφ αποτυπώνονται το δράμα της ανθρώπινης ύπαρξης -η μοναξιά και η απομόνωση μέσα στο πλήθος- αλλά και ο δύσκολος αγώνας απέναντι στον ίδιο της τον εαυτό. Η συγγραφή ήταν μια πράξη υπέρβασης για τη Γουλφ, καθώς απειλούσε να κλονίσει τα θεμέλια του ήδη εύθραυστου ψυχισμού της. Την έκδοση κάθε βιβλίου της ακολουθούσαν ψυχωτικές κρίσεις, αγχώδεις διαταραχές, ισχυροί πονοκέφαλοι, ανορεξία και πλήθος ενοχών. Ο φόβος ότι θα καταλήξει σε άσυλο ψυχοπαθών την καταδίωκε μέχρι τις τελευταίες μέρες της ζωής της.
Για τους ψυχιάτρους τα έργα της μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμο υλικό μελέτης για μια περίπτωση ψυχασθένειας, ενώ για τις φεμινίστριες της δεκαετίας του ’60 η Βιρτζίνια Γουλφ αποτέλεσε το σύμβολο της επαναστατημένης γυναίκας που μάχεται ενάντια στα δεσμά μιας πατριαρχικής κοινωνίας. Η παιδική και εφηβική ηλικία της διαμόρφωσαν την ιδιαίτερη ψυχοσύνθεσή της και τις αντιλήψεις της.
Οι κριτικοί την κατατάσσουν ανάμεσα στις καλύτερες Βρετανίδες συγγραφείς και θεωρείται μια από τις σημαντικότερες μορφές της λογοτεχνίας του 20ού αιώνα.
Όταν το 1928 γράφει τον “Ορλάντο”, είναι γοητευμένη από τη Βίτα Σάκβιλ-Γουέστ, την οποία γνώρισε το 1922 και συνδέθηκε στενά μαζί της ως το 1925. Η Βίτα είναι μια αριστοκράτισσα. Ενσαρκώνει, στα μάτια της Βιρτζίνια, όλη τη σειρά των προγόνων της. Είναι όμορφη, βέβαιη για τη δύναμή της και σαγηνεύει εξίσου άντρες και γυναίκες. Μια Αμαζόνα, θα μπορούσε να πει κανείς. Και η Βιρτζίνια, ανάμεσα σε δύο μυθιστορήματα, παίζοντας σχεδόν, θα ριχτεί σ’ ένα μύθο που θα εξυμνήσει, παίρνοντας κάθε ελευθερία, την ωραία φίλη της και θα την ταξιδέψει από την Ελισαβετιανή Αγγλία στην Αγγλία των χειραφετημένων γυναικών.
Ο Ορλάντο είναι πραγματικός ή πλάσμα της φαντασίας; Πραγματικά αναρωτιέσαι. Είναι άντρας ή γυναίκα; Αριστοκράτης, πληβείος, φτωχός ή πλούσιος; Είναι νέος ή τριακοσίων κάτι χρονών; Κυνηγάει τον έρωτα ή τη δόξα; Θέλει να γίνει ποιητής ή πρεσβευτής; Είναι ελεύθερος ή αιχμάλωτος σε αόρατα δίχτυα;
Όπως ομολογεί η ίδια η Βιρτζίνια Γουλφ, έγραψε τη μαγική φράση “Ορλάντο, μια βιογραφία” και, από εκεί κι έπειτα, προχώρησε με μια ελαφράδα πνεύματος και μια ξεγνοιασιά σπάνιες για κείνην: μέσα σ’ ένα είδος ευφροσύνης, με “μεγάλες πινελιές πάνω στο μουσαμά”.
Στον κόσμο του κανείς δεν πεθαίνει, όλοι και όλα αλλάζουν μορφή, το αέναο παιχνίδι των μεταμορφώσεων μοιάζει να είναι τόσο σημαντικό, όσο για μας το οξυγόνο. «Μεγάλωσα…», γράφει η Βιρτζίνια Γουλφ, «…χάνω τις ψευδαισθήσεις μου, πιθανόν για να αποκτήσω καινούργιες». Κατόπιν παραδίνεται στην ελευθερία του παιχνιδιού, όπως συμβαίνει και στο θέατρο. Με τη βοήθεια μιας πολλαπλής προσωπικότητας και υπό μορφή μύθου η Βιρτζίνια Γουλφ ονειρεύεται τον εαυτό της στον “Ορλάντο”.
Το 1928, Ορλάντο ήταν η Βίτα Σάκβιλ-Γουέστ.
Το 1992 σε σκηνοθεσία Σάλι Πότερ, στη μεγάλη οθόνη, Ορλάντο ήταν η Τίλντα Σουίντον. Στο θέατρο το ρόλο ερμήνευσαν η Ούτε Λέμπερ στη Σαουμπίνε του Βερολίνου το 1989 σε σκηνοθεσία Μπομπ Γουίλσον και η Ιζαμπέλ Υπέρ στο Παρίσι το 1993 σε σκηνοθεσία του ιδίου.
Πρόσφατα, το 2014, είδαμε μια Ελληνίδα ηθοποιό στο ρόλο, τη Νίκη Σερέτη. Μια ηθοποιό που ακτινοβολούσε στη σκηνή. Έδωσε μια μεγάλη ερμηνεία. Ερμηνεία σταθερού άξονα. Εξαιρετικά συντονισμένη, με ισορροπία, ρυθμό, τέλεια εκφορά του λόγου, ενάργεια. Ήταν αξιοθαύμαστη. Φαντάσματα, χαρακτήρες, πρόσωπα, επιθυμίες και φοβίες, χιλιάδες απροστάτευτες επιθυμίες, χιλιάδες ανεπιθύμητες φοβίες, λαγνεία, αυταρέσκεια, πλάνες, σκηνική κομψότητα, όλα παρέλασαν ζωηρά και απολαυστικά μπροστά στα μάτια των θεατών που καταχειροκρότησαν. Η Νίκη Σερέτη είναι, θα μπορούσα απερίφραστα να το πω, η ίδια η θεατρικότητα. Aξίζει να σημειώσω ότι χορεύει δε και εξαιρετικές κλακέτες.
Ο νους κατά τη διάρκεια της παράστασης πηγαίνει στον Ζαν Ζενέ, κύριο του παιχνιδιού της ανταλλαγής των ρόλων, ο οποίος στον πρόλογό του στις “Δούλες” γράφει: “Πηγαίνω στο θέατρο για να με δω επί σκηνής (αποκατεστημένο σε μια μόνο προσωπικότητα ή με τη βοήθεια μιας πολλαπλής προσωπικότητας και υπό μορφή μύθου) έτσι όπως δεν θα μπορούσα -ή δεν θα τολμούσα- να με δω ή να με ονειρευτώ, και ωστόσο έτσι όπως ξέρω ότι είμαι”.
Ο Σάκης Παπακωνσταντίνου στη σκηνοθεσία – διασκευή του ακολούθησε εναλλακτικά μονοπάτια. Φώτισε την ομορφιά, την ομορφιά του έρωτα και του στυλ. Αφετηρία του βεβαίως η ποίηση, η μαγεία της σκηνής με μια προοδευτική ανάπτυξη διαθέσεων και συναισθημάτων. Έδωσε στην παράσταση συγκέντρωση και διεισδυτικότητα.
Οι Δημήτρης Δημητρόπουλος, Έλενα Κωνσταντινίδου, Νεκτάριος Σμυρνάκης στους ρόλους των υπηρετών που στροβιλίζονταν γύρω από τη ζωή και τις χρονικές στιγμές του Ορλάντο ήταν θαυμάσιοι. Είχαν δράση, κίνηση και ακριβείς εναλλαγές. Έπαιξαν με σύνεση και ορμή.
Η παράσταση ακολούθησε πιστά την οδηγία που δίνει η ίδια η συγγραφέας στο ημερολόγιό της: «Ithastobe halflaughing, halfserious with greats plashes ofexaggeration». Η Βιρτζίνια Γουλφ επιθυμούσε το έργο της «να είναι μισοαστείο, μισοσοβαρό, με μεγάλες πινελιές υπερβολής».
Αστραφτερό δείγμα θεατρικής δουλειάς. Πνευματώδης, αναζωογονητική, απολαυστική, μια αληθινή και μοναδική εμπειρία που πραγματοποιήθηκε με ένταση και ζέση.
Συντελεστές
«Ορλάντο»
Βασισμένη στο μυθιστόρημα της Βιρτζίνια Γουλφ και στο μονόλογο των Μπομπ Γουίλσον – Ντάριλ Πίκνεϊ
Σκηνοθεσία-διασκευή: Σάκης Παπακωνσταντίνου
Σκηνικά-Φωτισμοί: Σταύρος Παπαγιάννης
Μουσική: Ευθύμης Θεοδόσης
Βίντεο: Χάρης Λαλούσης
Κοστούμια: Λάκης Γαβαλάς
Κίνηση: Σάκης Παπακωνσταντίνου
Κλακέτες: Θάνος Δασκαλόπουλος
Παίζουν: Νίκη Σερέτη, Δημήτρης Δημητρόπουλος, Έλενα Κωνσταντινίδου, Νεκτάριος Σμυρνάκης
* Το παρακολούθησα στο θέατρο «Ιλίσια-Βολανάκη», Παπαδιαμαντοπούλου 4, Χίλτον.