Του Παναγιώτη Μήλα
Ο σκιτσογράφος, γελοιογράφος και εκδότης Πάνος Κουτρουλάρης πέρασε αθόρυβα στην «ΤΥΠΟσκιά» το Σάββατο 5 Νοεμβρίου 2022 αφήνοντας για πάντα τους αγαπημένους του Αστερίξ, Λούκυ Λουκ και Τεν Τεν.
Την άνοιξη του 1976 είχα πάει στην «Ελευθεροτυπία» – που στεγαζόταν τότε στην Πανεπιστημίου – για μια συνεργασία με τον προϊστάμενο του εκπαιδευτικού ρεπορτάζ Κάρολο Μπρούσαλη. Εκεί στο γραφείο του βρήκα ένα μικρό τετράγωνο βιβλιαράκι 60 σελίδων.
Στο εξώφυλλο έγραφε: Πάνος Κουτρουλάρης ΤΥΠΟσκιά, Εκδόσεις Βέργος.
Ήταν ένα βιβλίο με στριπάκια, χωρίς καρέ. Λίγα σκίτσα και μερικά κείμενα με θέμα τον Τύπο και τους δημοσιογράφους. Δημιουργός τους ήταν ο Πάνος Κουτρουλάρης και τα κείμενα ήταν του Λάζαρου – χωρίς επώνυμο.
Η μισή σελίδα ήταν μαύρη και είχε το κείμενο με λευκά γράμματα. Η άλλη μισή σελίδα ήταν λευκή και είχε σκίτσα.
Πρωταγωνιστούσε σε όλα τα σκίτσα ένα πουλί. Το ίδιο που ήταν και στο εξώφυλλο. Το βιβλίο είχε προλογίσει ο Κάρολος Μπρούσαλης.
Για εκείνη την εποχή – αλλά και για τη σημερινή – ήταν μια έκδοση μοντέρνα και διαφορετική από όλες τις άλλες.
Εξέφρασα στον Μπρούσαλη τον θαυμασμό μου κι εκείνος μου δώρισε το μικρό διαμαντάκι.
Μετά από λίγες ημέρες στην εφημερίδα «Αυγή» [στην οδό Αγίου Κωνσταντίνου, στην Ομόνοια] – όπου έκανα τα πρώτα μου βήματα ως γελοιογράφος – ήρθε και με βρήκε ο Πάνος Κουτρουλάρης. Έκπληξη από την επίσκεψη, έκπληξη και από τη συζήτηση που ακολούθησε. Ο Κουτρουλάρης μου πρότεινε να κάνουμε έκθεση γελοιογραφίας… Θα συμμετείχε επίσης ο Βασίλης Κούλης και με χαλκογραφίες – σκίτσα η Λίζα Φέξη – Χρηστίδη.
Ο Πάνος τότε συνεργαζόταν με το πολιτικό εβδομαδιαίο περιοδικό ΑΝΤΙ. Στη διάρκεια της δικτατορίας είχε σπουδάσει στη Γερμανία και είχε κάνει εκεί τις πρώτες του εκθέσεις γελοιογραφίας.
Τον ρώτησα: Πώς θα κάνουμε έκθεση εμείς οι άγνωστοι;
Και μου απάντησε ότι δεν έχουμε να ξοδέψουμε τίποτα μιας και όλα θα τα αναλάμβανε η Αίθουσα Τέχνης. Ήταν η «Γκαλερί Γιάννη Σταθά» του Λεωνίδα Χρηστάκη.
Τέσσερις άγνωστοι στο …Κολωνάκι. Σκέτη τρέλα! Τελικά το αποτολμήσαμε τον Νοέμβριο του 1976.
Η έκθεση με τον τίτλο “Πολιτικές Γελοιογραφίες 1977” είχε διάρκεια 6 ημερών. Το προηγούμενο εξαήμερο είχε εκθέσει εκεί ο Μίνως Αργυράκης ο οποίος πήγε στην γκαλερί καβάλα επάνω σε ένα γαϊδουράκι το οποίο το οδηγούσε ο Μάνος Χατζιδάκις. Μεγάλο θέμα για τα δύο τηλεοπτικά κανάλια που υπήρχαν τότε. Μεγάλη διαφήμιση στην γκαλερί και ως συνέπεια μεγάλη και η προσέλευση στη δική μας έκθεση που ακολούθησε. Αποτέλεσμα; Πουλήθηκαν όλα τα έργα που είχαμε εκθέσει…
Ο Πάνος Κουτρουλάρης είχε φέρει στα εγκαίνια τον δημοσιογράφο Δημήτρη Σαπρανίδη ο οποίος μίλησε για την ιστορία της ελληνικής γελοιογραφίας. Το κλείσιμο της έκθεσης έγινε με μια βραδιά που είχε την υπογραφή του ρεμπέτη Γιώργου Μουφλουζέλη που μάς κράτησε συντροφιά με το μπαγλαμαδάκι του…
[Πατήστε “κλικ” στο θέμα που ακολουθεί για να δείτε ένα μικρό βίντεο]
Στη συνέχεια με πρωτοβουλία του Πάνου Κουτρουλάρη έγιναν κάποιες προσπάθειες για την έκδοση ελληνικού περιοδικού κόμιξ. Στην ομάδα προετοιμασίας ήταν και άλλος ένας συνονόματος, ο συγγραφέας, μεταφραστής, εικονογράφος Πάνος Κουτρουμπούσης. Επί μήνες συσκέψεις επί συσκέψεων αλλά αποτέλεσμα μηδέν.
Όμως ο Κουτρουλάρης – ευτυχώς – δεν το έβαλε κάτω. Έκανε άλλη επιλογή πορείας και τον Μάρτιο του 1980 κυκλοφόρησε το περιοδικό «Σκαθάρι» με τον ίδιο ως εκδότη. Εκεί διαβάσαμε μεταξύ των άλλων Corto Maltese και El Eternauta.
Στη συνέχεια – με τον δια βίου συνεργάτη του Γιώργο Τσίτσοβιτς – τον Δεκέμβριο του 1980, έβγαλε το ιστορικό «Μαμούθ Comix» στο οποίο δημοσιεύθηκαν comics των Francesco Tullio Altan και George Herriman, καθώς και ιστορίες των Peanuts.
Οργασμός δημιουργίας στα γραφεία του Κουτρουλάρη, στην οδό Σόλωνος 128. Το «Μαμούθ» άνοιξε τον δρόμο για νέες εκδόσεις. Ακολούθησαν συνεργασίες με τον Σπύρο Δερβενιώτη, τον Αντώνη Φοράδη και άλλους Έλληνες δημιουργούς.
Έβγαλε το αθλητικό «Καφέ Μπαρ» και άλλο ένα με πρωταγωνιστές φαντάρους…
Όμως ο δημιουργικός οίστρος του Κουτρουλάρη βρήκε το δρόμο του όταν έκανε την κορυφαία του επιλογή: Πρώτα ο «Αστερίξ» και στη συνέχεια ο «Λούκυ Λουκ». Λίγο αργότερα προστέθηκε στη θεία οικογένεια και ο «Τεν Τεν».
Ο Πάνος υπηρετώντας με συνέπεια αυτό το ακριβό σπορ, κυριολεκτικά «σάρωσε» την αγορά, άνοιξε δρόμους και έδωσε ευκαιρίες σε νέους δημιουργούς.
Ο Κουτρουλάρης θα μείνει αξέχαστος για τις εμπνεύσεις του αλλά και για τις λύσεις που έδινε σε κάθε πρόβλημα. Τίποτα δεν ήταν άλυτο για τον Πάνο.
Τον ευχαριστούμε γιατί δίδαξε μέθοδο, ήθος και πάθος.
Υπήρξε κορυφαίος της ιστορίας και της διαδρομής των κόμικς στην Ελλάδα…
***
Ο Πάνος Κουτρουλάρης άφησε τις σπουδές του στην Πάντειο το 1972 και εγκαταστάθηκε στη Δυτική Γερμανία κάνοντας σπουδές ζωγραφικής και σχεδίου μέχρι τις αρχές του 1974 στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών του Δυτικού Βερολίνου. Γύρισε στην Αθήνα μετά την πτώση της Χούντας και συνεργάστηκε με διάφορες εφημερίδες και έντυπα: Χριστιανική Δημοκρατία, Σοσιαλιστική Πορεία, Εξόρμηση, Ελευθεροτυπία, Πολιτικά Θέματα, Αντί, Τετράδιο, Αγωνιστής. Παρουσίασε το γελοιογραφικό του έργο το 1973 στο Βερολίνο και πήρε μέρος σε πέντε ομαδικές εκθέσεις στην Αθήνα. Το πρώτο του βιβλίο με τον τίτλο Ich Zeuge (Μαρτυρώ) κυκλοφόρησε στη Δυτική Γερμανία το 1973. Η ΤΥΠΟσκιά είναι το δεύτερο βιβλίο του που κυκλοφόρησε το 1975 από τις Εκδόσεις Βέργος. ΑΠό το 1984 ασχολήθηκε με την έκδοση περιοδικών κόμικς.
