Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Λύκος. Θηλαστικό. Της τάξης των Σαρκοφάγων.
Είναι μερικοί φόβοι που μοιάζουν να αντέχουν στις δαγκωματιές του χρόνου. Ξεπερνάμε το συναίσθημα του φόβου όταν ο εγκέφαλός μας «πεισθεί» ότι δεν κινδυνεύουμε. Αν όμως εκτεθούμε ξανά στις «επίφοβες» συνθήκες, το συναίσθημα ξαναγεννιέται εξίσου ισχυρό.
«…Λύκος. Σαρκοφάγο ζώο που τρώει τους αδυνάτους. Και τους άλλους. Όλους…».
Πολλές φορές πιστεύουμε πως έχουμε δίπλα μας ένα τρυφερό σώμα, ότι φιλάμε κάτι όμορφο. Παραμερίζουμε, του κάνουμε χώρο στο κρεβάτι μας, στη ζωή μας. Είναι κάτι νύχτες όμως, που ξυπνάμε έντρομοι. Και βλέπουμε το γυαλιστερό του τρίχωμα, τα μυτερά του δόντια, τα μάτια του που γυαλίζουν υπνωτιστικά στο σκοτάδι. Το δόντια του που μπήγονται στο λαιμό μας, τα νύχια του που χαράζουν βαθιά το δέρμα μας, ανοίγοντας αιμάτινα αυλάκια. Η ανάσα του καυτή στο πρόσωπό μας. Τότε δεν έχουμε παρά να του χαϊδέψουμε στοργικά τη ράχη. Να ημερέψουμε το τέρας. Να συμφιλιωθούμε μαζί του και να εκμυστηρευτούμε τον εφιάλτη μας.
Η θεατρική ομάδα med-ἄ παρουσίασε, σε σκηνοθεσία Παναγιώτη Μπαρμπαγιάννη, το έργο «Όταν ο Λύκος» στην κεντρική σκηνή του θεάτρου «Επί Κολωνώ» για δύο παραστάσεις, τον Ιούνιο, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Off Off Athens. Μετά τις παραστάσεις πέρσι το χειμώνα, ο «Λύκος» επέστρεψε καλοκαιριάτικα, κυνικός, πλήρως αλλαγμένος και με ακόμη πιο άγριες διαθέσεις.
Ιστορίες παιδιών, μικρά παραμύθια που δεν τα άκουσε ποτέ κανείς… Που δεν τόλμησαν ποτέ να ειπωθούν. Τα παραμύθια αυτών των παιδιών δεν είναι εύπεπτα αφηγήματα. Είναι ο λύκος της ψυχής που τραγουδάει στο δάσος της ζωής. Είναι ανθρώπινα δρώμενα, λυτρωτικές παραμυθίες. Παραμυθία πάει να πει παρηγοριά, μαγικό ελιξίριο που ταξιδεύει θαρραλέα μες στο χρόνο, μεταμορφώνεται από τόπο σε τόπο χωρίς να αλλοιώνεται. Παρηγοριά για όποιον έχει πληγωθεί από μια σκληρή πραγματικότητα. Κι αυτό είναι που η ομάδα “Med-ἄ” υπονοεί. Ότι στην πραγματικότητα ο λύκος δεν είναι πάντα «ο άλλος». Ούτε και ο θύτης. Όποιος περπάτησε στο δάσος δεν είναι τόσο αθώος. Γιατί χόρεψε ανερυθρίαστα μεταξύ χθόνιου και υποχθόνιου κόσμου. Τόλμησε το ασύλληπτο, το απαγορευμένο…
Οι εμπειρίες εγγράφονται ανεξίτηλα στη μνήμη μας και προκαλούν ψυχικά τραύματα. Η κακοποίηση είναι πόνος. Βαθύς, ανεξίτηλος, ανείπωτος. Σημαδεύει συχνά ανεπανόρθωτα και δημιουργεί τραύματα που με μεγάλο κόπο επουλώνονται. Η τραυματική εμπειρία μπορεί να αλλάξει αρνητικά την εξέλιξη της ζωής ενός ανθρώπου, δημιουργώντας σημαντικές βλάβες στην ψυχολογική του ανάπτυξη. Το τραύμα επιφέρει επίσης μετατραυματικό άγχος.
Οι ιστορίες των παιδιών πάντα λέγονται με λόγια. Η ομάδα “Μed-ἄ” όμως υποστηρίζει ότι κάποιες δεν ειπώθηκαν ποτέ και μας τις αποκαλύπτει.
Το «Όταν ο Λύκος» είναι μια πολυεπίπεδη παράσταση, που απευθύνεται στους ψυχαναλυτές και στους παιδαγωγούς αλλά και σε όλους τους θεατές και σε όσους τους απασχολεί το θέμα της δόμησης του εαυτού.
Ένα έργο για την παιδική ηλικία, η οποία αποτελεί ένα θέμα που συγκινεί διαχρονικά κάθε άνθρωπο… Γεγονός που εξηγείται ψυχολογικά καθώς ο καθένας ταυτίζει το παιδί με τον εαυτό του ή με το παιδί που υπήρξε -ή δεν υπήρξε- στο παρελθόν.
Η δύναμη του παρελθόντος έρχεται από το μέλλον. Υπάρχει το πάντα ζωντανό και πάντα επικυρωμένο παρελθόν, σύμφωνα με τον Σαρτρ. Υπάρχει το αμφίσημο παρελθόν, ένα παρελθόν που συγκρατούμε πλαγίως γιατί έπαυσε να μας αρέσει, γιατί μας τραυμάτισε. Δεν παύει όμως να κάνει την προβολή του και να αφήνει το εντύπωμά του στο παρόν.
Σε μια πορεία αυτογνωσίας οι ήρωες, χωρίς την παραμικρή δυνατότητα διαφυγής πια, εξιστορούν τις δικές τους αλήθειες, θέτοντας συνεχώς το ερώτημα της ευθύνης τους. Μια αναπόληση μέσα στον παραλογισμό που βίωσαν. Τα τρυφερά χρόνια της «αθωότητας» που πάντα ο καθένας μας, φανερά ή κρυφά, φέρνει στην καθημερινότητά του εξαγνίζοντάς τα. Κι έτσι ασφαλής μπορεί να ανακαλέσει εκ νέου την πολυπόθητη διάσταση της παιδικής του ανεμελιάς σαν άλλοθι και σαν ζητούμενο της ύπαρξής του.
«…Όταν ήμουνα μικρός, ολάκερος ο κόσμος ήταν ψέμα. Η μαμά μου έλεγε πως κάθε βράδυ ο ήλιος κρύβεται για να βγούνε τα αστέρια. Έλεγε ότι τα παραμύθια είναι ζωντανά και οι λύκοι πάντα πεθαίνουνε στο τέλος. Όμως ποτέ δεν είπε ποιος θα τους σκοτώσει.
Και τώρα φοβάμαι πραγματικά… δε θέλω να πεθάνω…».
Ο λύκος ως σύμβολο
Για μεγάλο διάστημα στην ιστορία της ανθρωπότητας ο λύκος είχε γίνει σύμβολο εξουσίας, κινδύνου και αγριότητας. Ορμώμενοι από την ωμή πραγματικότητα, οι παραμυθάδες άλλων εποχών, έπλασαν τις δικές τους ιστορίες, που είχαν πρωταγωνιστή τον μεγάλο κακό λύκο…
Αυτό εμφανίζεται έντονα και στην Αγία Γραφή, όπου οι λύκοι αναφέρονται δεκατρείς φορές ως σύμβολα της απληστίας και της καταστροφής. Μεγάλο μέρος του συμβολισμού που χρησιμοποιήθηκε από τον Ιησού στην Καινή Διαθήκη, περιστράφηκε γύρω από την ποιμαντική κουλτούρα του Ισραήλ, και εξήγησε τη σχέση του με τους οπαδούς του, ως ανάλογη με εκείνην ενός καλού ποιμένα που προστατεύει το κοπάδι του από τους λύκους. Μια καινοτομία για την «εικόνα» των λύκων, περιλαμβάνει την έννοια του «λύκου με ένδυμα προβάτου», για να προειδοποιήσει τους ανθρώπους κατά των ψευδοπροφητών. Η μεταγενέστερη, μεσαιωνική χριστιανική λογοτεχνία ακολούθησε και επέκτεινε τη Βιβλική διδασκαλία σχετικά με τον λύκο. Εμφανίστηκε στο έργο του 7ου αιώνα “Φυσιολόγος” (Physiologus), διδακτικό σύγγραμμα στην ελληνική γλώσσα, στο οποίο εγχέονται παγανιστικές ιστορίες στο πνεύμα και τη μυστικιστική διδασκαλία της χριστιανικής ηθικής. Στον “Φυσιολόγο” οι λύκοι απεικονίζονται ικανοί να «βουβάνουν τους ανθρώπους μόνο με μια ματιά τους» και ότι, έχουν μόνο «έναν αυχενικό σπόνδυλο».
Όπως συνέβη και με τον Αίσωπο, αρκετοί συγγραφείς και ερευνητές υποστήριξαν ότι η συγκεκριμένη «εικόνα» των λύκων, όπως παρουσιάζεται από το κεντρικό πρόσωπο του χριστιανισμού, συνέβαλε πολύ στην αρνητική αντίληψη της πλατιάς λαϊκής μάζας για το ζώο, κάτι που νομιμοποίησε τις διώξεις που υπέστη ο λύκος σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο, κατά τους αιώνες που ακολούθησαν.
Σε κάθε περίπτωση, το παλαιό παραμύθι της Κοκκινοσκουφίτσας, με πρώτη γραπτή αναφορά το 1697, από τον Σαρλ Περό και με διασημότερη εκδοχή εκείνη των Αδελφών Γκριμ, θεωρείται ότι άσκησε τη μεγαλύτερη επιρροή από οποιαδήποτε άλλη πηγή της λογοτεχνίας, στη διαμόρφωση αρνητικής φήμης για τον λύκο σε ολόκληρο τον κόσμο. Επίσης «διαβόητος» υπήρξε και ο «Κακός Λύκος», ακόμη και ως κόμικ, από την ταινία κινουμένων σχεδίων, του 1933, «Tα Τρία Γουρουνάκια» («Three Little Pigs»), παραγωγής του στούντιο Ντίσνεϊ.
Ο συγγραφέας Farley McGill Mowat λέει χαρακτηριστικά: «Έχουμε καταδικάσει τον λύκο όχι γι’ αυτό που είναι, αλλά γι’ αυτό που σκόπιμα και λανθασμένα αντιλαμβανόμαστε ότι είναι: η μυθοποιημένη επιτομή ενός πρωτόγονου, αδίστακτου δολοφόνου που, στην πραγματικότητα, δεν είναι παρά ο αντικατοπτρισμός του δικού μας ειδώλου για τις δικές μας αμαρτίες».
Στην παράσταση ο λύκος χρησιμοποιείται ως ένα σαφές σύμβολο απειλής αλλά και ως μια βαθιά ανάγκη για ζωντάνια.
Με ατμοσφαιρικές σκιές, με αιμάτινα σημάδια, με τα πόδια των ηθοποιών βυθισμένα στο φρεσκοσκαμμένο χώμα, η θαυμάσια ομάδα, αποτελούμενη από τους ικανότατους νέους ηθοποιούς Δέσποινα Κυπριζλή, Δήμητρα Πρέκα, Όλγα Χαζάπη, Παναγιώτη Μπαρμπαγιάννη, Σαφήκα Καντούρα, Χαρίδημο Ξενικάκη, έδωσε μια σκοτεινή και καλλιτεχνικά παιγνιώδη παράσταση.
Επιτυχημένο το δέσιμο των ιστοριών, έντονο το ψυχολογικό φορτίο, ουσιαστική η σκηνοθετική ματιά και εντυπωσιακό το σκηνικό περιβάλλον. Η πολύ καλή εναρμόνιση της κίνησης με τη μουσική, τα ευρήματα και η φαντασία, οι πρωτότυποι φωτισμοί, τα μεστά κείμενα έδωσαν στο κοινό μια παράσταση που αποτελεί μια σύγχρονη αλληγορία για τον πολιτισμό και την αγριότητα. Ένα σπονδυλωτό παραμύθι με ρεαλιστικό λόγο, με καταστάσεις που θυμίζουν ιστορίες από τα δελτία ειδήσεων και θέμα τη σύγκρουση και τη βία. Ανάμεσα στις γενιές, ανάμεσα στο εγώ και το είναι, ανάμεσα στην ανθρώπινη φύση και τις κοινωνικές συμβάσεις που την περιορίζουν.
Μια ωραία και εμπνευσμένη θεατρική δουλειά. Είθε οι νέοι καλλιτέχνες να δημιουργούν ανάλογα θεάματα ώστε να παίρνει το κοινό δύναμη και ελπίδα, τώρα που η χώρα μας κινδυνεύει προδιαγεγραμμένα να γκρεμοτσακιστεί.
Ταυτότητα παράστασης
Σκηνοθεσία:
Παναγιώτης Μπαρμπαγιάννης
Μουσική Σύνθεση:
Rami Winston
Φωτισμοί – Τεχνικός:
Πάνος Γιατρός
* Την ομάδα αποτελούν:
Δέσποινα Κυπριζλή
Δήμητρα Πρέκα
Όλγα Χαζάπη
Παναγιώτης Μπαρμπαγιάννης
Σαφήκα Καντούρα
Χαρίδημος Ξενικάκης
* Δευτέρα 12 Ιουνίου 2017, 20:45
Τρίτη 13 Ιουνίου 2017, 22:00
Θέατρο Επί Κολωνώ
Ναυπλίου 12 και Λένορμαν 94, Κολωνός
Φεστιβάλ Off Off Athens
* Ο Παναγιώτης Μπαρμπαγιάννης ζει στην Αθήνα και εργάζεται ως εργοθεραπευτής. Σπούδασε στο Εργαστήρι Παιδαγωγικής Θεάτρου και Θεατρικού Παιχνιδιού “Λάκης Κουρετζής” και συμμετέχει σε ομάδες θεατρικού παιχνιδιού με την ιδιότητα του εμψυχωτή. Πήρε μέρος στο studio συγγραφής θεατρικού έργου του Εθνικού Θεάτρου τον χειμώνα του ‘15. Το 2012 ανέβηκε το έργο του “Μόνος μου και κάτι ψιλά” από τη θεατρική ομάδα “Χτύπος” και το 2014 το “Μου ‘πες κι εγώ” από τη θεατρική ομάδα “med ά” στον Πολυχώρο Vault Theatre Plus. Επίσης ήταν μέλος της ομάδας τελειοφοίτων του Θεάτρου Ημέρας στη συγγραφή του έργου “Ταξιδεύοντας με την Πηνελόπη Δέλτα” (παιδική παρ
