Στη δουλειά μου ως θεραπευτής, έμαθα πως κάθε πράξη μετράει. Μιλάει για το ποιος είναι ο θεραπευόμενος και για το τι επιθυμεί στη ζωή του. Το να μπαίνω στις συνεδρίες με αυτή τη γνώση, με βοηθάει να μη χάνω σημαντικές όψεις από τις ιστορίες που μου διηγούνται.
Οι άνθρωποι συνεχώς κάνουν επιλογές, κάνουν βήματα προς μια κατεύθυνση, και ξαναγράφουν την ιστορία τους. Είναι συνηθισμένο να μην έχουνε επίγνωση αυτής της διαδικασίας. Όταν δεν είμαστε συνειδητοί όμως, τείνουμε να παραμελούμε τον πραγματικό μας εαυτό – τις προσδοκίες, τις αξίες, τις ελπίδες, τα όνειρά μας.
Όταν οι άνθρωποι κάνουν πράξεις που οι ίδιοι (ή άλλοι) δεν επιδοκιμάζουν, μπορεί να αποφύγουν ακόμη και να τις σκεφτούν εξαιτίας των άβολων συναισθημάτων που ενεργοποιούν. Ωστόσο, συμβουλεύω τους θεραπευόμενους να αναρωτηθούν πάνω στις πράξεις τους και τις επιλογές τους, ειδικά όταν δε συνάδουν με τις διηγήσεις τους.
Τους ενθαρρύνω να αποκαλύψουν τις βαθιές τους προθέσεις και να τις αμφισβητήσουν, και να συνεχίσουν αυτή τη διαδικασία μέχρι να ανακαλύψουν το πραγματικό κίνητρο της διαδρομής τους. Και βοηθάω τον κόσμο να κάνει αυτό το βήμα θέτοντας συγκεκριμένες ερωτήσεις όσον αφορά το τι κρύβεται πίσω από τις πράξεις τους.
Θα χρησιμοποιήσω έναν φανταστικό πελάτη για αυτό το άρθρο, τον Μαρκ, ώστε να δείξω πώς λειτουργεί η διαδικασία.
Ας πούμε πως ο Μαρκ παλεύει με την εξάρτησή του στο αλκοόλ. Μου λέει πως πήγε στο μπαρ το περασμένο Σαββατοκύριακο, παρόλο που ήξερε πως εκεί θα μπορούσε να παλινδρομήσει. Και όντως έτσι συνέβη. Πολλοί θεραπευτές θα ζητούσαν αμέσως λεπτομέρειες σχετικά με την παλινδρόμηση ή θα συζητούσαν τρόπους αντιμετώπισης. Αυτού του είδους οι πληροφορίες θα μπορούσαν να είναι πολύ χρήσιμες. Ωστόσο, αυτή η τακτική μπορεί να εντείνει την ντροπή.
Εγώ αντίθετα, θα άφηνα το θέμα αυτό για μελλοντικές συζητήσεις. Τα προβλήματα συνήθως επανέρχονται στις θεραπευτικές συνεδρίες, οπότε δεν ανησυχώ. Αντίθετα, θα προτιμούσα να ρωτήσω λεπτομέρειες σχετικά με την απόφασή του να πάει στο μπαρ και τα βήματα που τον οδήγησαν εκεί. Μπορεί να φαίνεται λίγο ανορθόδοξο σε κάποιους θεραπευτές, αλλά αυτή η μέθοδος έχει αποδειχτεί παραγωγική για μένα.
Γιατί η πρόθεση και οι αξίες μετράνε
Ένας από τους σημαντικότερους στόχους της αρχικής αναζήτησής μου είναι να εντοπίσω την κινητοποιό δύναμη για την εκάστοτε πράξη ή σκέψη. Οι προθέσεις μπορούν να μας δώσουν πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με το τι είναι σημαντικό για κάποιον στη ζωή.
Ο Μαρκ αποφάσισε να πάει στο μπαρ γνωρίζοντας πως θα μπορούσε να ξανακυλήσει. Θα μπορούσα απλώς να ρωτήσω: “Μαρκ, ποια ήταν η πρόθεσή σου πίσω από την απόφασή σου να πας στο μπαρ εκείνη τη νύχτα;”. Αυτή η ερώτηση θα τον είχε οδηγήσει στο να αποφύγει το πρόβλημα (σε αυτή την περίπτωση την παλινδρόμηση) ενώ θα του τραβούσε την προσοχή και από την πιθανή αυτοκριτική ή ντροπή. Αυτός ο τύπος ερώτησης μπορεί επίσης να λειτουργήσει ως σημείο εκκίνησης για μια εναλλακτική ιστορία, μια πιο ολοκληρωμένη και ουσιαστική από την ιστορία της εξάρτησης.
Ο Μαρκ θα μπορούσε να μου πει πως αποφάσισε να πάει στο μπαρ γιατί σκέφτηκε πως θα μπορούσε να αντισταθεί στην ανάγκη του να πιει. Αυτό θα μπορούσε να μας δώσει την ευκαιρία να συζητήσουμε γιατί πίστευε πως θα ήταν ικανός να αντισταθεί. Ίσως και να μου έλεγε πως πρόθεσή του ήταν να δει ένα φίλο που δεν είχε δει για πολύ καιρό. Αυτή η συζήτηση θα μας οδηγούσε στο να διερευνήσουμε τι ήταν αυτό το τόσο σημαντικό χάρις στο οποίο ήταν διατεθειμένος να πάρει αυτό το ρίσκο.
Πρέπει να υπάρχει κάτι εξαιρετικά σημαντικό για τον Μαρκ ώστε να ρισκάρει να μη μείνει νηφάλιος. Οι αξίες του Μαρκ οδηγούν τις δράσεις του, ακόμη κι αν δεν το συνειδητοποιεί. Αναζητώντας τις αξίες του και πώς αυτές συνδέονται με τις πράξεις του, μπορεί να βοηθηθεί να κινηθεί προς την επιθυμητή αυτονομία. Σε αυτή την περίπτωση, ο Μαρκ θα μπορούσε να μιλήσει για την αξία της σύνδεσης και της φιλίας.
Ο ρόλος των προσδοκιών και των ονείρων
Οι πράξεις και οι αποφάσεις επίσης επηρεάζονται από τις προσδοκίες και τα όνειρά μας. Όταν είμαστε σε θέση να εντοπίσουμε τις προσδοκίες και τις αξίες πίσω από τις πράξεις μας, μπορούμε να έχουμε μια καλύτερη αίσθηση του σκοπού της ζωής μας.
Ως προσδοκίες μπορούμε να ορίσουμε τη δύναμη που οδηγεί κάθε μας βήμα. Θα ήθελα έπειτα να ρωτήσω κάτι όπως “Τι προσδοκία είχες από το να πας να βρεις τον φίλο σου στο μπαρ;”. Μια πιθανή απάντηση θα ήταν “Για να συνδεθώ με τον φίλο μου”. Ο Μαρκ θα μπορούσε να ωφεληθεί από το να συνεχίσω να τον ρωτάω γιατί η σύνδεση είναι τόσο σημαντική για εκείνον. Ενδέχεται λοιπόν ο Μαρκ να φτάσει σε ένα συμπέρασμα σχετικά με τις προσδοκίες του στη ζωή: μερικά παραδείγματα μπορεί να είναι οι ισχυροί δεσμοί, η παρουσία του για τους άλλους ή το να αισθάνεται πως έχει υποστηρικτικό πλαίσιο. Η αποκάλυψη των προσδοκιών είναι μια διαδικασία που απαιτεί αφοσίωση και τιμιότητα απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό.
Πώς επηρεάζουν οι αξίες
Οι άνθρωποι συνήθως επωφελούνται από την επίγνωση των πεποιθήσεών τους. Οι πεποιθήσεις ενός ατόμου μπορούν να επηρεαστούν από τις κοινωνικές και πολιτιστικές συνθήκες. Τα “πρέπει” και τα “απαγορεύεται” μπορεί να ηχούν άσχημα στον κόσμο της ψυχοθεραπείας, και ενώ αυτό είναι κατανοητό, το να ανακαλούμε τις πεποιθήσεις ενός ατόμου μπορεί να είναι μια σημαντική πηγή πληροφόρησης, βοηθητική για την επίγνωση.
Για παράδειγμα, συχνά ρωτάω τους θεραπευόμενους πώς πιστεύουν ότι θα έπρεπε να είναι ο κόσμος και πώς αυτή η πεποίθηση ενδεχομένως επηρεάζει τη διαδρομή τους. Ο Μαρκ μπορεί να συνειδητοποιήσει πως πιστεύει ότι “Όλοι αξίζουν να έχουν ένα υποστηρικτικό πλαίσιο, ανεξάρτητα από τις επιλογές τους”. Αν αυτές οι αρχές είναι τόσο θεμελιώδεις για τον Μαρκ, τότε εξηγείται πώς ρίσκαρε τη νηφαλιότητά του για να δει το φίλο του.
Η επίγνωση των αξιών μπορεί επίσης να βοηθήσει κάποιον να δημιουργήσει μια ισορροπία ανάμεσα στις πράξεις και στις ανάγκες του. Στο παράδειγμά μας, ο Μαρκ μπορεί να συνειδητοποιήσει ότι το να ξανακυλήσει στην εξάρτηση μπορεί να οδηγήσει σε καβγάδες, έλλειψη εμπιστοσύνης ή τελικά ακόμη και σε απομόνωση από τους άλλους. Αυτό μπορεί να βλάψει την ικανότητά του να χτίσει ένα ισχυρό πλαίσιο στήριξης.
Οι δεσμεύσεις που στηρίζουν το καλύτερο σενάριο
Όταν οι άνθρωποι κατανοήσουν το νόημα που κρύβεται πίσω από τις αποφάσεις και τις πράξεις τους, συνήθως βλέπουν πώς συνδέονται οι προηγούμενες ανακαλύψεις τους με τα ιδανικά σενάρια για το μέλλον.
Επομένως, θέτω ερωτήματα με τα οποία ενδεχομένως τους βοηθήσω να συνειδητοποιήσουν τις δεσμεύσεις που απαιτούνται ώστε να υλοποιήσουν το καλύτερο σενάριο για τη ζωή τους. Θα μπορούσα να πω “Μαρκ μου είπες πως η πρόθεσή σου πηγαίνοντας σε εκείνο το μπαρ ήταν να συνδεθείς με το φίλο σου, εφόσον είναι πολύ σημαντικό για σένα να έχεις υποστήριξη στη ζωή σου, και να είσαι παρών για τους άλλους παρά το πρόβλημα του αλκοολισμού με το οποίο παλεύεις αυτή την περίοδο. Πώς πιστεύεις πως η γνώση για τις προσδοκίες σου, τις αξίες και τους στόχους σου μπορεί να σε βοηθήσει ώστε να ξαναχτίσεις τις σχέσεις σου και να διατηρήσεις τη νηφαλιότητά σου;”. Αυτή η ερώτηση είναι σημαντική γιατί παρουσιάζει τη βάση πάνω στην οποία ο θεραπευόμενος θα μπορούσε να στηριχθεί ώστε να υλοποιήσει τους στόχους του στη ζωή.
Οι πράξεις μας λοιπόν είναι πιο θεμιτές όταν δεσμευόμαστε σύμφωνα με τις αξίες, τις προσδοκίες και τις αρχές μας. Όταν οι πράξεις συνάδουν με το ιδανικό σενάριο ενός ανθρώπου, μπορούν να αποφευχθούν πολλά προβλήματα. Κάνοντας αντίστοιχες συζητήσεις, ανακαλύπτουμε νέες δυνατότητες, γινόμαστε πιο συμπονετικοί με τον εαυτό μας, και αποκτούμε μεγαλύτερη επίγνωση του γιατί κάνουμε ό,τι κάνουμε.
Μπορεί να μοιάζει με ναρκοπέδιο αυτή η διαδικασία, είναι όμως σημαντικό να θυμόμαστε πως ο φόβος είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο ανάμεσα σε εμάς και τους φόβους μας.
Πηγή: GoodTherapy.org
Συγγραφέας: Mauricio P. Yabar, MSW, MEd, LCSW
Μετάφραση: Μαρία Μαγγανάρη
MSc in Person-Centred Counseling and Psychotherapy
P.E.T., T.E.T., M.B.A.
mariamanganari.gr
References:
1. Morgan A. (2000). What is Narrative Therapy? An Easy to Read Introduction. Adelaide, South Australia: Dulwich Centre Publications.
2. Payne M. (2006). Narrative Therapy: An Introduction for Counsellors. London: SAGE Publications Ltd.
3. Stillman J. S. (2010). Narrative Therapy Trauma Manual: A Principle-Based Approach. Minneapolis, MN: Caspersen, LLC.
4. Stillman J. S. (2012). The Narrative Journey: An Illustrated Guide to Narrative Therapy Principles. Minneapolis, MN: Caspersen, LLC.
Εικόνα: Two Young Men Eating at a Humble Table – Diego Velázquez (1599–1660)
