«Μικρός θρήνος»
Γράμματα που έγραψε στο βλέμμα τους η αγάπη
Όνειρα που κέντησαν στον ύπνο τους οι αράχνες
Ο θάνατος σαν ύφασμα σύρθηκε ανάμεσά τους
Έσβησαν έτσι τα λαμπρά τους μάτια σαν λυχνάρια
Το δέρμα τους που ήταν σφιχτό σαν το πανί στον άνεμο
Δεν νιώθει πια τη ζεστασιά που χύνουν τα κορμιά
Σαν ημερομηνίες τα ονόματά τους
Όμως καθώς χαμογελάς χαμογελούν ακόμα
Τα βήματά τους αντηχούν μέσα στα βήματά μας
Και στην καρδιά μας νιώθουμε το χτύπο της καρδιάς τους.
*
Όπως αποκαλύπτει και ο τίτλος του, κινητήριο ερέθισμα του ποιήματος, που περιλαμβάνεται στη συλλογή Κεντρική Στοά (1968), είναι η επώδυνη μνήμη. Ο ποιητής είναι επηρεασμένος από τον υπερρεαλισμό και γι’ αυτό ρέπει σε μια γραφή συνειρμική, που αδιαφορεί για τη λογική συγκρότηση και ανέλιξη του ποιήματος. Έτσι, οι στίχοι γράφονται και παρατίθενται σαν ασύντακτες εκλάμψεις της μνήμης. Στο επίκεντρο λόγου χάριν αυτής της μνήμης είναι τα γράμματα και τα όνειρα των νεκρών, που τώρα ανακαλούνται ή αναπλάθονται.
∼•∼
Ο ποιητής, πεζογράφος και δοκιμιογράφος Νάνος Βαλαωρίτης (1921 – 2019) υπήρξε από τις σημαντικότερες μορφές της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Έχει συνδέσει το όνομά του με τις μεγάλες πρωτοπορίες, αλλά και ορισμένα από τα διασημότερα ονόματα των γραμμάτων του 20ού αιώνα. Σεφέρης, Μπρετόν, Φερλινγκέτι, Γκίνσμπεργκ, Μπάροουζ, Τ.Σ. Έλιοτ, Γ.Χ. Όντεν και Ντίλαν Τόμας είναι μερικοί μόνο από τους συγγραφείς και ποιητές τους οποίους γνώρισε και συναναστράφηκε. Συμμετείχε στο κίνημα του υπερρεαλισμού, βούτηξε στην μπιτ λογοτεχνία αλλά και στη γλωσσοκεντρική και πανκ ποίηση, χαρακτηρίστηκε αιώνιος έφηβος και περιπλανήθηκε πάντοτε, με τη ζωή, με τη γραφή του, σε χώρους νέους, πειραματικούς και περιπετειώδεις.
Ο Νάνος (Ιωάννης) Βαλαωρίτης γεννήθηκε στη Λωζάνη της Ελβετίας στις 5 Ιουλίου 1921. Ήταν δισέγγονος του ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη. Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα σπούδασε φιλολογία και νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και συνέχισε τις σπουδές του στα Πανεπιστήμια Λονδίνου και Σορβόνης.
Την πρώτη του εμφάνιση γράμματα έκανε το 1939 μέσα από τις στήλες του περιοδικού «Νέα Γράμματα». Το 1944 εγκατέλειψε την κατεχόμενη Ελλάδα, καταλήγοντας, έπειτα από παρότρυνση του Γιώργου Σεφέρη, στο Λονδίνο. Εκεί εργάστηκε ως υπάλληλος της ελληνικής πρεσβείας, μεταφραστής, συνεργάτης και εκδότης περιοδικών. Έγραψε άρθρα και πρώτος αυτός μετέφρασε εκτενώς στα αγγλικά Έλληνες ποιητές της γενιάς του 1930: Σεφέρη, Ελύτη, Εμπειρίκο, Εγγονόπουλο και Γκάτσο. Το 1947 εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Η τιμωρία των μάγων». Κατά τη διάρκεια της δεκαετούς παραμονής του στην Αγγλία και γνώρισε τον νομπελίστα ποιητή Τ.Σ Έλιοτ και όλο τον κύκλο του. Από το 1954 έως το 1960 έζησε στο Παρίσι και σχετίστηκε με τον Αντρέ Μπρετόν και τους υπερρεαλιστές.
Το 1960 επέστρεψε στην Ελλάδα και διηύθυνε το περιοδικό «Πάλι» (1963-1966). Από το 1968 έως το 1993 δίδαξε Συγκριτική Λογοτεχνία και Δημιουργική Γραφή στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Σαν Φρανσίσκο. Εκεί, ποιητικά του κείμενα εκδόθηκαν από τον εκδοτικό οίκο «City Lights» του Λόρενς Φερλινγκέτι.
Από το 1989 έως το 1995 διηύθυνε με τον ποιητή Αντρέα Παγουλάτο το περιοδικό «Συντέλεια», το οποίο επανεκδόθηκε το 2004 με τίτλο «Νέα Συντέλεια». Το 1990 οργάνωσε την παρουσίαση Ελλήνων υπερρεαλιστών στο Κέντρο Πομπιντού στο Παρίσι. Από το 2004, ζούσε μόνιμα στην Ελλάδα.
Ποιήματά του έχουν επίσης μεταφραστεί στα αγγλικά, γερμανικά, δανικά, ιταλικά, ρωσικά, ενώ ο ίδιος έχει μεταφράσει Έλληνες και ξένους δημιουργούς. Θεατρικά έργα του έχουν ανέβει σε σκηνές του Παρισιού, του Σπολέτο, του Άαρχους και της Αθήνας, ενώ έχει συνεργαστεί με τα περιοδικά «Τετράδιο», «Σήμα», «Horizon», «New Writing» και «Daylight».
Το 1958 βραβεύτηκε με το Β’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης το οποίο αρνήθηκε να αποδεχτεί. Το 1983 βραβεύτηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης και το 1998 με το Κρατικό Βραβείο Χρονικού- Μαρτυρίας. Το 1996 βραβεύτηκε από την Αμερικανική Εταιρεία Ποίησης,-η οποία στο παρελθόν είχε βραβεύσει και τους Φερλινγκέτι και Γκίνσμπεργκ. Το 2004 τιμήθηκε με το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για το ποιητικό του έργο και το 2009 με το Κρατικό Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του. Το 2004, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωστής Στεφανόπουλος του απένειμε τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος Τιμής.
Ο Νάνος Βαλαωρίτης πέθανε στις 12 Σεπτεμβρίου 2019, σε ηλικία 98 ετών.
Πηγή: www.sansimera.gr
•Πίνακας: Βίνσεντ βαν Γκογκ, Ηλιοτρόπια
