Πριν από λίγες ημέρες, σε μια από τις πρόσφατες επαναλήψεις της τηλεοπτικής σειράς «Τα καλύτερά μας χρόνια», σε μια σκηνή με τους δύο φίλους, τον Άγγελο και τον Λούη, γίνεται αναφορά σε μια φράση που είχε πει ο Μένανδρος.
Δηλαδή: Ο δειλός που αποφεύγει τη μάχη στο τέλος δεν τη γλιτώνει…
*
Την εικόνα εκείνου που φεύγει και αποφεύγει τη μάχη, τη βλέπουμε συνέχεια γύρω μας, αρκεί να διαβάσουμε μια εφημερίδα ή να κάνουμε μια «βόλτα» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κάτι πιο εύκολο είναι αν ανοίξουμε την τηλεόραση για να δούμε τα δελτία ειδήσεων.
Η παραπάνω λοιπόν είναι μια από τις σοφές φράσεις που μας άφησε ο Μένανδρος και που «ζωγραφίζει» με ακρίβεια πρόσωπα και γεγονότα του 2023.
Ο Αθηναίος ποιητής ήταν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της Νέας Αττικής κωμωδίας. Γεννήθηκε του 342 π.Χ. στην Κηφισιά Ερεχθηίδας. Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 51 ετών, το 342 π.Χ. στον όρμο της Φρεαττύδας, μάλλον από πνιγμό.
Έγραψε περισσότερες από 100 κωμωδίες και αναδείχθηκε οκτώ φορές νικητής στους δραματικούς – θεατρικούς αγώνες των Ληναίων.
Ο πρώτος δάσκαλός του στο θέατρο ήταν ο Άλεξις, αδελφός τού πατέρα του και ποιητής της μέσης κωμωδίας. Ήταν μαθητής τού Θεόφραστου στην Περιπατητική Σχολή και πιθανότατα γνώρισε και τον Αριστοτέλη.
Η κωμωδία του Μενάνδρου «Ο Δύσκολος» ανακαλύφθηκε τον περασμένο αιώνα σε μια σειρά από παπυρικά ευρήματα.
Υπηρέτησε τη στρατιωτική και πολιτική του θητεία μαζί με τον συνέφηβο Επίκουρο και συνδέθηκαν με βαθιά φιλία. Υπήρξε φίλος του Δημήτριου Φαληρέα και όταν εκείνος ανατράπηκε, από τον Δημήτριο τον Πολιορκητή, αντιμετώπισε κατηγορίες οι οποίες όμως αποσύρθηκαν.
Ο Μένανδρος, με το έργο του, εστιάζει στη ζωή των απλών ανθρώπων, όπως της εταίρας, του στρατιώτη, του τεχνίτη κ.ά., στη φιλία, στον οικογενειακό δεσμό. Απεικονίζει τα ήθη και τα έθιμα της κοινωνίας της Αθήνας σε μια εποχή καθοριστικών αλλαγών μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στις κωμωδίες του κυριαρχούν οι παρεξηγήσεις και ο ρόλος της τύχης.
***
Στη συνέχεια μπορούμε να δούμε κάποιες από τα πιο σημαντικά γνωμικά που αποδίδονται στον ποιητή.
***
Ανήρ ο φεύγων και πάλι μαχήσεται…
Δηλαδή: Ο δειλός που αποφεύγει τη μάχη στο τέλος δεν τη γλιτώνει…
*
Θάλασσα και πυρ, και γυνή τρίτον κακόν.
Δηλαδή: Η θάλασσα, η φωτιά κι η γυναίκα το τρίτο κακό…
*
Ο μη δαρείς άνθρωπος ου παιδεύεται.
Δηλαδή: Αν δεν παιδευτείς δεν μαθαίνεις…
*
Φύσιν πονηρά μεταβαλείν ου ράδιον.
Δηλαδή: Ο πονηρός δύσκολα αλλάζει…
*
Κρίνει φίλους ο καιρός, ως χρυσόν το πυρ.
Δηλαδή: Η φιλία δοκιμάζεται στο χρόνο όπως στη φωτιά ο χρυσός…
*
Η γλώσσα λανθάνουσα τ’ αληθή λέγει.
Δηλαδή: Η γλώσσα κι αν προσπαθήσει να κρύψει τελικά την αλήθεια λέει…
*
Έστι δίκης οφθαλμός, ος τα πάνθ’ ορά.
Δηλαδή: Τίποτα δεν κρύβεται απ’ το μάτι της Δικαιοσύνης…
*
Δρυός πεσούσης, πας ανήρ ξυλεύεται.
Δηλαδή: Όταν πέσει κάτω το δέντρο όλοι το κομματιάζουν…
*
Ξένους ξένιζε και συ γαρ ξένος γ’ έση.
Δηλαδή: Να φιλοξενείς γιατί κι εσύ κάποτε ξένος θα ‘σαι…
*
Τίμα το γήρας, ου γαρ έρχεται μόνον.
Δηλαδή: Να προσέχεις τα γηρατειά γιατί δεν έρχονται μόνα τους…
*
Γυναιξί πάσαις κόσμον η σιγή φέρει.
Δηλαδή: Κόσμημα ειν’ η σιωπή σ’ όλες τις γυναίκες…
*
Τα δάνεια δούλους τους ελευθέρους ποιεί.
Δηλαδή: Και τους ελεύθερους ανθρώπους τα χρέη τους κάνουν δούλους…
*
Φιλεί δ’ εαυτού πλείον ουδείς ουδένα.
Δηλαδή: Όσ’ αγαπάς τον ίδιο σου τον εαυτό δεν αγαπάς κανέναν άλλον…
*
Γράμματα μαθείν δει, και, μαθόντα, νουν έχειν.
Δηλαδή: Πρέπει γράμματα να μάθεις και γνωστικό νου να’ χεις…
*
Πάντων των αναγκαίων κακών ιατρός χρόνος εστίν.
Δηλαδή: Όλα τ’ αναπόφευκτα κακά ο χρόνος γιατρεύει…
*
Άγει δε προς φως την αλήθειαν χρόνος.
Δηλαδή: Ο χρόνος δείχνει την αλήθεια στο φως…
*
Η γλώσσα πολλούς εις όλεθρον ήγαγεν.
Δηλαδή: Πολλούς η γλώσσα, τους κατάστρεψε…
*
Ον γαρ οι Θεοί φιλούσιν, αποθνήσκει νέος.
Δηλαδή: Πεθαίνει νέος όποιον οι αγαπούν οι θεοί…
*
Ανεξέταστον μη κόλαζε μηδένα
Δηλαδή: Αν δεν εξετάζεις, μην καταδικάζεις…
*
Αεί κράτιστον εστί τα αληθή λέγειν εν παντί καιρώ.
Δηλαδή: Πάντα το καλύτερο είναι σε κάθε κατάσταση την αλήθεια να λες…
*
Ουδείς ανάγκης μείζον ισχύει νόμος.
Δηλαδή: Πιο ισχυρότερος δεν είναι κανένας νόμος μπροστά στην ανάγκη…
*
Eάν δ’ έχωμεν χρήμαθ’, έξομεν φίλους
Δηλαδή: Αν έχουμε χρήματα, θα έχουμε και φίλους…
*
Κακοίς ομιλών καυτός εκβήσει κακός.
Δηλαδή: Αν με κακούς συναναστρέφεσαι τότε κι ο ίδιος κακός θα καταντήσεις…
Στοιχεία από το: http://artpoeticacouvelis.blogspot.com/
