17.8 C
Athens
Παρασκευή 29 Μαρτίου 2024

Αιχμάλωτοι στη “Μεγαλοπρέπεια” της Άμπι Μόργκαν. O Χρίστος Λύγκας σκηνοθετεί στην Οικία Κατακουζηνού

Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου

Μια παράσταση για την παρακμή, την επιθυμία, μια αλληγορία περί φόβου, αντίστασης και ευθύνης της τέχνης απέναντι στην αναδυόμενη εξουσία του ναζισμού, παρακολούθησα στο κομψότατο σαλόνι της Οικίας Κατακουζηνού, ενός αθηναϊκού σπιτιού-μουσείου που υποδέχεται, ενεργοποιεί και εμπνέει καλλιτέχνες-δημιουργούς μέσω των εικαστικών τεχνών, της ποίησης, της μουσικής, και φυσικά του θεάτρου.

Το θέατρο είναι ζωτικής σημασίας για μια κοινωνία. Είναι ένας τρόπος να φωτίζεται ο δρόμος μας. Η τέχνη του θεάτρου μάς υποκινεί να γνωρίσουμε το μυστήριο της ανθρώπινης ψυχής με έναν τρόπο πιο βαθύ και πιο κατηγορηματικό από οποιονδήποτε άλλο πνευματικό τρόπο.

Πώς γίνεται να υπάρχει στις μέρες μας η βαρβαρότητα ακόμα και στην καρδιά της Ευρώπης, μιας ηπείρου που θεωρείται «πολιτισμένη»; Τα έργα της τέχνης και της λογοτεχνίας, όταν προέρχονται από μεγάλους δημιουργούς, μπορούν να αποκαλύψουν, χωρίς να γίνονται καταγγελτικά μανιφέστα, όσα επιμελώς κρύβουν τα ολοκληρωτικά καθεστώτα, την εθνικιστική τρέλα, τη μισαλλοδοξία, τις ακραίες ιδέες, το ρατσισμό, την όξυνση των ανισοτήτων και τους εφιάλτες που για άλλη μια φορά στην Ιστορία δεν βλέπουμε να διαλύονται με το φως της αυγής.

Η Μεγαλοπρέπεια (Splendour) της Άμπι Μόργκαν (Abi Morgan), που σκηνοθετεί ο Χρίστος Λύγκας, της ομάδας Πρώτες Ύλες, είναι ένα έργο ατμοσφαιρικό, στοχαστικό και βαθιά πολιτικό, που έχει να κάνει με τη συμπεριφορά ανθρώπων με διαφορετικά κίνητρα κατά τη διάρκεια της πτώσης μιας δικτατορίας. Ένα έργο που κινητοποιεί τη σκέψη του θεατή.

 

 

 

 

 

Αγωνιώδης αναμονή

 

Σε μια πανέμορφη κρατική κατοικία, κάπου στην Ανατολική Ευρώπη, τέσσερις ήρωες περιμένουν, μιλούν για ταινίες, όπως την αμερικανική παραγωγή κινουμένων σχεδίων Toy Story 2, για τσάντες Prada, πίνουν βότκα με τσίλι… Οτιδήποτε. Μεταξύ αυτών κι ένας διάσημος ξένος φωτορεπόρτερ που θέλει να φωτογραφίσει τον δικτάτορα. Τέσσερις άνθρωποι με εντελώς διαφορετικό υπόβαθρο και κουλτούρα συναντώνται μια κρύα νύχτα εμφυλίου πολέμου. Έξω η πτώση κι ένας αντάρτικος στρατός που ανά πάσα στιγμή πλησιάζει επικίνδυνα. Η αναμονή επώδυνη.
Μια κριτική μέσω της μεταφοράς, της αλληγορίας, της ειρωνείας, του χιούμορ, γενικά μέσω μιας κωδικοποιημένης γραφής, που καταγγέλλει την απάνθρωπη πλευρά κάθε δικτατορίας και την πλύση εγκεφάλου που επιχειρεί. Χωρίς ίχνος συναισθηματικότητας και με την ψυχρή βόρεια, σχεδόν «μηχανιστική» αποστασιοποίηση, το έργο διατηρεί την ψυχραιμία του σε οτιδήποτε κι αν συμβαίνει.

 

 

 

 

Ο φόβος

 

Η γραφή της Άμπι Μόργκαν με σημαντικές επιρροές από την αγγλική δραματουργία του 20ού αιώνα γενικότερα και με ιδιαίτερες εκλεκτικές συγγένειες με τους Beckett, Pinter και Caryl Churchill, λειτουργεί με λιτότητα, αμεσότητα και δραστικότητα, με όπλα της τον υπαινιγμό, την οξεία αντίληψη και την αναζήτηση των αιτίων πίσω από τα φαινόμενα, με μια αφαιρετικότητα που στοχεύει στην αποκάλυψη.
Τι σημαίνει φόβος μέσα στα ολοκληρωτικά καθεστώτα. Πώς αντιμετωπίζεται αυτός ο φόβος. Η στάση του καλλιτέχνη, του διανοούμενου γενικώς μέσα σε ένα δικτατορικό καθεστώς, απέναντι στο δίλημμα, αντίσταση ή συμβιβασμός, και άλλα επιμέρους, όπως τα όρια της ελευθερίας ανάμεσα στο ζωγράφο και τον πανίσχυρο ηγέτη, είναι μερικά από τα θέματα που εξετάζει η “Μεγαλοπρέπεια”.

 

Εν μέσω μιας επανάστασης

Ο Χρίστος Λύγκας σκηνοθετεί μια παραβολή πάνω στο θέμα της ανθρώπινης ελευθερίας. Δεξιοτεχνικά επαναλαμβάνει σκηνές από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Επιτρέπει επίσης στις τρεις γυναίκες της παράστασης να εκφράζουν τις εσωτερικές σκέψεις των ηρωίδων σαν να έδιναν ένα σχόλιο για τη δράση. Αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι βρισκόμαστε εν μέσω μιας επανάστασης. Η χώρα είναι απροσδιόριστη.

 

Πρώτες κυρίες

Αναπόφευκτα, η πρώτη κυρία, η Micheleine, με την αγάπη της για τα κομψά παπούτσια και τις τσάντες, φέρνει στο νου μας την καλλονή πρώτη κυρία των Φιλιππίνων το πάλαι ποτέ, Imelda Marcos. Υπήρξε σύζυγος του προέδρου της χώρας, ο οποίος εκδιώχθηκε από την εξουσία έπειτα από λαϊκή επανάσταση, το 1986. Σε άλλες περιπτώσεις, ίσως λόγω του χιονιού, η σκέψη μας κατευθύνεται στη Ρουμάνα Έλενα Τσαουσέσκου, σύζυγο του προέδρου Νικολάε Τσαουσέσκου, και μας έρχεται στο νου από το παρελθόν το τέλος της.
Την ημέρα των Χριστουγέννων του 1989, ένα ζευγάρι ηλικιωμένων με χοντρά παλτά στέκονταν πιασμένοι χέρι χέρι στο πίσω μέρος ενός κτηρίου στο Τιργκόβιστε της Ρουμανίας. Λίγα δευτερόλεπτα αργότερα και οι δύο είχαν εκτελεστεί. Η επιτόπια εξέταση αποκάλυψε ότι το δεξί μέρος του κεφαλιού του άντρα ήταν γεμάτο αίματα, όπως και αυτό της γυναίκας του. Ήταν μια αποτρόπαια σκηνή, η οποία τις επόμενες μέρες κυκλοφορούσε σε φωτογραφία στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων όλου του κόσμου. Καταδικάστηκαν για τις δολοφονίες 60.000 ανθρώπων κατά τη διάρκεια της εισοσιτετράχρονης διακυβέρνησης τρόμου. Με τον θάνατό τους, το σθένος, η υπερηφάνεια και η υπεροψία τους εξαφανίστηκαν. Τη θέση τους πήραν τα σώματα δύο μοναχικών πολιτών που κείτονταν άψυχα…

 

 

Φωτογραφία: Κώστας Πήτας

 

Η γλώσσα

Η κατάληξη και των δύο γυναικών, όσο και η ίδια η ιστορική αλήθεια, ελάχιστα ενδιαφέρουν τη Μόργκαν η οποία εστιάζει στις συμβάσεις της γλώσσας που περισσότερο συγκαλύπτουν παρά φωτίζουν την αλήθεια, ενώ είναι αδύνατον να διαφύγουν από αυτή.
Η «Μεγαλοπρέπεια» ασχολείται κυρίως με την ανασφάλεια των τεσσάρων ηρώων και τη φύση της γλώσσας, τα υπονοούμενα, τις νύξεις, τη λογοκρισία, τον έμμεσο και πλάγιο τρόπο να χρησιμοποιεί κανείς τη γλώσσα.
Ο Κρίστοφερ, ο οποίος δεν μιλάει την τοπική γλώσσα, πρέπει να χρησιμοποιήσει τη ματιά του φωτογράφου για να μετρήσει την κατάσταση. Η διερμηνέας Γκίλμα -από την άλλη- προσπαθεί να παραπλανήσει.

Αιχμάλωτοι

Η Ανατολική Ευρώπη βρίθει από ιστορίες χωρών των οποίων η εσωτερική πολιτική ήταν ένα συνονθύλευμα απόλυτα διεφθαρμένων βασιλέων, μονίμως απόντων γαιοκτημόνων, εξωτερικών εισβολών, κατακτητικών δυνάμεων, δολοφονιών, αιματοκυλίσματος, γενικευμένων πολεμικών συρράξεων και, προφανώς, η πλοκή της «Μεγαλοπρέπειας» έχει αντλήσει υλικό από αυτά τα καθεστώτα.
Στην παράσταση υπάρχει μια υπόγεια ένταση καθώς η Μισλέν, η σύζυγος του προέδρου, περιμένει την άφιξη του συζύγου της. Στο χώρο επίσης βρίσκεται η υποτιθέμενη καλύτερή της φίλη Ζενεβιέβ.
Ενώ οι τέσσερις ήρωες πίνουν και μιλάνε, αντηχούν οι ήχοι των πυρών που έρχοναι σιμά τους σε ταχύ ρυθμό. Ο δεσμός μεταξύ της συζύγου του τύραννου και της φίλης της είναι σφυρηλατημένος από ψέματα. Ο άνδρας της έχει δολοφονηθεί από το καθεστώς και η ίδια φοβάται για τα παιδιά της. Όλοι, ο καθένας με διαφορετικό τρόπο, είναι αιχμάλωτοι.

Γυναίκες τα θύματα

Η «Μεγαλοπρέπεια» είναι ένα περίπλοκο και σύνθετο κομμάτι αφήγησης. Με τολμηρό πειραματισμό, η δομή του έργου αντικατοπτρίζει την αποσύνθεση της τάξης που συμβαίνει εκτός ενός πολυτελούς δωματίου. Οι αλλαγές και οι επαναλήψεις προσφέρουν νέες οπτικές για τα γεγονότα. Διερευνά την ευνοιοκρατία, το φόβο και τη βαρβαρότητα μέσω των οποίων ασκείται η πολιτική εξουσία. Το γεγονός ότι το κάνει αυτό μέσα από τις εμπειρίες των γυναικών – θυμάτων, των συνεργατών και των μαρτύρων, το καθιστά εκπληκτικά πρωτότυπο.
Καθώς το πλήθος των εκδικητών – επαναστατών πλησιάζει, διψώντας για αίμα, η Μισλέν προσφέρει στον Κρίστοφερ μια κάπως διαφορετική ευκαιρία για φωτογραφία. Όπως συνειδητοποιεί, πίσω από κάθε μεγάλο άνδρα κρύβεται μια εξίσου μεγάλη γυναίκα… Εξάλλου, γίνεται σταδιακά σαφές σε όλους ότι ο δικτάτορας ή έχει φύγει εγκαταλείποντας τη χώρα και τη σύζυγό του ή είναι νεκρός ή -στην καλύτερη περίπτωση- αιχμάλωτος.

Αμοιβαία δυσπιστία

Ο ήχος του επείγοντος των ανακτορικών τηλεφώνων, η κλεπτομανής διερμηνέας με τις βαθιές τσέπες και τις μπότες που αφήνουν λάσπες στο ακριβό χαλί, το κρυστάλλινο βενετσιάνικο βάζο που σπάει, η γυναίκα με το πράσινο φόρεμα που καταφθάνει από την πίσω πόρτα με τα μαλλιά να στάζουν νερό, το χιόνι που έχει κλείσει τους δρόμους, το ροζ φόρεμα της οικοδέσποινας και οι γόβες της από αληθινή γούνα ζέβρας αντιπροσωπεύουν την αρπακτική φύση του ενστίκτου της επιβίωσης, την ασυδοσία της εξουσίας, την αίσθηση επικείμενου κινδύνου, την ευθραυστότητα του καθεστώτος.
Η «Μεγαλοπρέπεια» της Βρετανής συγγραφέως Άμπι Μόργκαν είναι ένα έργο ευαισθητοποίησης, με όλη τη σημασία της λέξης. Ένα έργο για μια πολιορκία, για έναν αδελφοκτόνο πόλεμο –το χειρότερο είδος πολέμου. Ένα έργο που αντανακλά το βρόχο στο λαιμό των πολιτών και τον επιθανάτιο ρόγχο μιας στυγνής δικτατορίας.
Αυτό που βλέπουμε μπροστά μας, καθώς η Μισλέν μιλά για τον παρ’ ολίγον αρχιτέκτονα σύζυγό της, είναι ότι το τερατώδες κακό δεν είναι έργο τεράτων, αλλά κανονικών ανθρώπων. Και είναι τρομακτικό και ασύλληπτο, επειδή ακριβώς είναι έργο κανονικών ανθρώπων.
Τα λαμπερά πορτοκάλια, το ψεύτικο γέλιο της Μισλέν, το μούδιασμα, οι στιγμές αμηχανίας, το καταφύγιο που έχει ήδη παραβιαστεί, η αυξανόμενη ένταση της κατάστασης, οι παρεξηγήσεις, η αίσθηση της αμοιβαίας δυσπιστίας, οι ιστορικές αδικίες και η βαρβαρότητα του καταρρέοντος καθεστώτος, όλα αυτά ενισχύονται από τη δραματικότητα της σκηνοθεσίας του Χρίστου Λύγκα.

 

Οι συντελεστές

 

Η διανομή είναι εξαιρετική. Οι Ανδριανή Κυλάφη, Μένια Ροζυμά, Σάρα Μουσταφαράι και Χρίστος Λύγκας έχουν πλήρη αίσθηση της έντονης μουσικότητας του κειμένου της Μόργκαν και του εσωτερικού μονολόγου του. Η μετάφραση της Χριστίνας Μπάμπου – Παγκουρέλη, το μουσικό και ηχητικό περιβάλλον του Νίκου Τριβουλίδη, η εικαστική επιμέλεια της ομάδας Πρώτες Ύλες, η σκηνοθετική καθοδήγηση του Χρίστου Λύγκα δίνουν στην παράσταση, που παίζεται στο γεμάτο μνήμες σαλόνι των Κατακουζηνών, μια θαυμάσια, όσο και σαρδόνια τραγική διάσταση.

Για να επανέλθω στους ηθοποιούς, πρέπει να τονίσω πως και οι τέσσερις είναι ξεχωριστοί και άμεσοι.

Η Ανδριανή Κυλάφη (Μισλέν) με αξιοπιστία φιλοτεχνεί την προσωπογραφία μιας γυναίκας που επιδιώκει να συγκαλύψει την αποσύνθεση της εξουσίας της με την καταφυγή στις ρομαντικές μνήμες. Εντυπωσιακά περιέβαλε το ψυχρό πρόσωπο της πρώτης κυρίας με τα χρώματα της φιλοδοξίας και της έπαρσης, της μυστικότητας, του αδιεξόδου και, τέλος, της απόγνωσης.

Η Τζένεβιβ της Μένιας Ροζυμά είναι γεμάτη αγωνία και ένταση, καθώς ως παλιά φίλη προσπαθεί να διατηρήσει ένα ψεύτικο προσωπείο την κρίσιμη στιγμή για να προστατεύσει τα παιδιά της. Με τα πράσινα μαγνητικά μάτια της μας έδωσε μια ερμηνεία με ταλέντο και ευαισθησία.

Την Γκίλμα, το παράξενο κορίτσι από το Βορρά με τα λαδωμένα δάχτυλα, την ηθελημένα αόριστη διερμηνεία και τον στρατιώτη αρραβωνιαστικό που υπηρετεί στον κυβερνητικό στρατό, υποδύεται η Σάρα Μουσταφαράι, μια ηθοποιός με μυστηριώδη ομορφιά. Λεπτότητα, χάρη και αρμονία χαρακτηρίζουν την υποκριτική της.

Ο Χρίστος Λύγκας ερμηνεύει τον Κρίστοφερ, τον φωτορεπόρτερ που, ενώ περιμένει τον δικτάτορα ο οποίος δεν θα φανεί ποτέ, σκέπτεται τη μάχη που διεξάγεται στο νότιο τμήμα της πόλης και θα ήθελε πολύ να την καλύψει ειδησεογραφικά, δηλαδή σκέπτεται, όπως και κάθε γνήσιος ρεπόρτερ, το αποκλειστικό θέμα. Βλέπει τους άλλους ως λεπτομέρειες για μια πιθανή φωτογράφιση και κρύβει μια ζοφερή ζωή πίσω από έναν ψυχρό επαγγελματισμό. Ερμηνεία με γνώση και πείρα.

Ως ριζοσπαστικός, εμπνευσμένος και άκρως ανήσυχος καλλιτέχνης -και πολίτης- ο Λύγκας καθοδηγεί σκηνοθετικά την παράσταση με τρόπο ώστε η οδυνηρή κατάσταση στη σκηνή, εκτός από το αμβλύ και το βάναυσο, να εκπέμπει και κάτι αυθεντικά μεγαλειώδες και ποιητικό.

Μια αναζήτηση της αληθινής ταυτότητας σε μια καθηλωτική ατμόσφαιρα μυστηρίου. Μια συναρπαστική παράσταση, που αν και χρειάζεται την αμέριστη προσοχή του κοινού, του επιστρέφει γοητεία και… μεγαλοπρέπεια.

  • Το θεατρικό έργο Μεγαλοπρέπεια, της παγκόσμια αναγνωρισμένης από τη δουλειά της στο θέατρο και τον κινηματογράφο Αγγλίδας συγγραφέα Άμπι Μόργκαν, παρουσιάζεται στην Οικία του Άγγελου και Λήτως Κατακουζηνού από τον Θεατρικό Οργανισμό Πρώτες Ύλες, σε σκηνοθεσία Χρίστου Λύγκα.
  • Η συγγραφέας Άμπι Μόργκαν έχει στο πλούσιο βιογραφικό της, τα σενάρια για τις ταινίες «Σιδηρά Κυρία» (το πορτρέτο της Μάργκαρετ Θάτσερ), την «Αόρατη Γυναίκα» (ερωτική ιστορία σχετικά με τον Τσαρλς Ντίκενς), «Οι σουφραζέτες». H γεννημένη το 1968 Ουαλή θεατρική συγγραφέας και σεναριογράφος είναι γνωστή επίσης για τα τηλεοπτικά της σενάρια. Θεατρικά έργα της, μεταξύ άλλων, είναι: The Mistress Contract, Lovesong, Tiny Dynamite, Plays One.

 

***

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Μεγαλοπρέπεια (Splendour)

Της Άμπι Μόργκαν (Abi Morgan),

Συντελεστές

Μετάφραση: Χριστίνα Μπάμπου – Παγκουρέλη
Σκηνοθεσία: Χρίστος Λύγκας
Μουσική Επιμέλεια: Νίκος Τριβουλίδης
Εικαστική Επιμέλεια: Πρώτες Ύλες
Φωτογραφίες: Κώστας Πήτας
Γραφιστικά: Γιώργος Κτενίδης

Παίζουν

Μισλέν: Ανδριανή Κυλάφη
Τζένεβιβ: Μένια Ροζυμά
Γκίλμα: Σάρα Μουσταφαράι
Κρίστοφερ: Χρίστος Λύγκας

***

Ημέρες Παραστάσεων:

Παρασκευή 14 Δεκεμβρίου 2018, στις 20:30

Κυριακή 16 Δεκεμβρίου 2018, στις 21:30

Παρασκευή 21 Δεκεμβρίου 2018, στις 20:30

Κυριακή 23 Δεκεμβρίου 2018, στις 20:30

Παρασκευή  28 Δεκεμβρίου 2018, στις 20:30

Κυριακή 30 Δεκεμβρίου 2018, στις 20:30

  • Οι συντελεστές παρακαλούν να βρίσκεστε στο χώρο 15′ πριν από την έναρξη.

***

Είσοδος: 10 ευρώ
Για κρατήσεις στο [email protected]

Λεωφ. Β. Αμαλίας 4
5ος όροφος
Μετρό στάση “Σύνταγμα”

  • Η παράσταση έχει επιχορηγηθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού για την περίοδο 2017-18.
  • Η Οικία Κατακουζηνού τη φιλοξενεί.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Η σκηνοθέτης Χρίστος Λύγκας μιλά για τη “Μεγαλοπρέπεια”

Σχετικά άρθρα

Κυνηγήστε μας

6,398ΥποστηρικτέςΚάντε Like
1,713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε


Τελευταία άρθρα

- Advertisement -