Μαρία Μαυροματάκη: “Στο θέατρο βλέπεις τον εαυτό σου μέσα από τους άλλους”

Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου

Πολυδιάστατη προσωπικότητα, άνθρωπος πολύπλευρος, πολύγλωσσος και πολυμαθής. Φιλομαθής, φιλόζωη και ανήσυχη, πνευματώδης και ευφυής, καλλιεργημένη και ευγενής, ανθρώπινη και σοβαρή, είναι από εκείνα τα θαυμαστά πλάσματα που προσπαθούν διαρκώς να εξελίσσονται με την άσκηση της τέχνης, με την παρατήρηση, την εμπειρία και την έρευνα, διατηρώντας πάντα κριτικό πνεύμα.

Η Μαρία Μαυροματάκη είναι εκφραστής ενός συνόλου ενδιαφερόντων, επιδόσεων και επιτευγμάτων. Δραστήρια, σχεδόν τίποτα δεν διαφεύγει από το δημιουργικό της στόχαστρο. Σκέφτεται διαφορετικά, ζει διαφορετικά και ασχολείται με το όμορφο και με την καλλιέργεια του πνεύματος.

Φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας (Τμήμα Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης) και στη Σχολή Ξεναγών ΕΟΤ της Αθήνας. Σπούδασε επίσης θέατρο στη Δραματική Σχολή «Βεάκη». Εργάστηκε ως ξεναγός, ως μεταφράστρια και ως φιλόλογος και ασχολήθηκε με τη συγγραφή αρχαιολογικών οδηγών: Αθήνα, Ρόδος, Κέρκυρα, Ελληνική Μυθολογία και Λατρεία, Ελλάδα, Παύλος, ο Απόστολος των Εθνών.

Αυτή την εποχή βρίσκεται σε πρόβες για τη θεατρική μεταφορά της νουβέλας της Ελένης Πριοβόλου «Η Καραμέλα», του βιβλίου που αγάπησαν χιλιάδες αναγνώστες και μεταφέρεται για πρώτη φορά στη θεατρική σκηνή. Η πρεμιέρα της «Καραμέλας», που ανεβαίνει σε σκηνοθετική επιμέλεια της Λουκίας Πιστιόλα, στο θέατρο «104», είναι προγραμματισμένη για την Παρασκευή 14 Φεβρουαρίου 2020.

Η Μαρία Μαυροματάκη ερμηνεύει τον ομώνυμο ρόλο, δηλαδή τη Φρόξη Καραμέλα, μια γνήσια Αθηναία, η οποία έχει κληρονομήσει από την οικογένειά της ένα κτήμα και μια καραμελοποιία. Εκεί ζει και δημιουργεί, προστατευμένη από την αγριότητα και την υποκρισία του κόσμου που την περιβάλλει.

Ένας μικρός παράδεισος το περιβόλι της, ένας δημιουργός-θεός η ίδια, κι οι καραμέλες της ύψιστα έργα τέχνης. Σκληρό το περίβλημά τους, στο εσωτερικό τους όμως, μέσα στο μυρωδάτο σιρόπι, η Φρόξη Καραμέλα κρύβει άσβεστη τη μνήμη της προσωπικής της ιστορίας και την αιώνια μνήμη ολόκληρης της χώρας.

Οι κακοδαιμονίες της νεότερης Ελλάδας, τις οποίες δεν σταματά να στηλιτεύει με χιούμορ και σαρκασμό, και τα ένοχα μυστικά του οικογενειακού της παρελθόντος την αναγκάζουν να πάρει το δίκαιο στα χέρια της, σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να διατηρήσει την ατομική της ελευθερία και να γλιτώσει από την τρέλα.

Στη συνέντευξη που ακολουθεί η Μαρία, εκτός από την “Καραμέλα”, που αναμένουμε με ενδιαφέρον, μας μιλά για τη ζωή της, την τέχνη, τα βιβλία, τις γάτες τις οποίες υπεραγαπά και το θέατρο.

“Ο ηθοποιός είναι ουσιαστικά ο φορέας ενός μηνύματος, ένας μεσολαβητής μεταξύ του συγγραφέα και του κοινού. Πρέπει να υπηρετήσει ένα κείμενο και να μεταφέρει στον κόσμο μία σύλληψη, μία ιδέα”, μας λέει. Όσο για τις σπουδές της, “ο στόχος δεν ήταν ποτέ τα πτυχία, ήταν η διαδρομή”, τονίζει.

*Γεννήθηκα σε ένα χωριό κοντά στην Κύμη της Εύβοιας. Όταν ήμουν δύο χρονών, μετακομίσαμε οικογενειακώς στην Ντελαγκράτσια της Σύρου. Εκεί βρίσκονται οι πρώτες μου μνήμες. Μέχρι και σήμερα επανέρχεται συχνά και με καταλαμβάνει η αίσθηση της γαλήνης των παιδικών μου χρόνων στο νησί. Μια καθημερινότητα δεμένη με τη θάλασσα και το χώμα. Στα έξι μου, εγκατασταθήκαμε πια μόνιμα στην Αθήνα, και δεν σας κρύβω πως το κενό που ένιωσα από την αλλαγή του τρόπου ζωής δεν καλύφθηκε ποτέ.

Θυμάσαι ποια ήταν η πρώτη παράσταση που παρακολούθησες στη ζωή σου και τι αίσθηση σου άφησε;

*Ναι, τη θυμάμαι. Ήμουν μαθήτρια στην πρώτη γυμνασίου και μας πήγαν με το σχολείο στο Εθνικό Θέατρο να παρακολουθήσουμε το έργο «Στο Βυθό» του Μαξίμ Γκόρκι – σε σκηνοθεσία Σπύρου Ευαγγελάτου. Ήταν πρωτόγνωρη αυτή η εμπειρία: ένας ολόκληρος κόσμος, μια εποχή μακρινή, ένας τόπος ξένος, άνθρωποι διαφορετικοί… να παίρνουν σάρκα και οστά μπροστά στα μάτια μας. Ολοζώντανα. Και να γινόμαστε κι εμείς κοινωνοί των προβληματισμών τους. Ένα ταξίδι μαγικό στο χώρο και στο χρόνο. Χειροπιαστά, με τις αισθήσεις, όχι νοερά, όπως συνέβαινε όταν διάβαζα ένα βιβλίο. Νομίζω πως έτσι αποτυπώθηκε από τότε μέσα μου το θέατρο.

Τι ήταν αυτό που σε οδήγησε στην υποκριτική;

*Ένας εξαίρετος φιλόλογος στο λύκειο… ο οποίος αποφάσισε, ως μέρος της διδακτικής διαδικασίας, να σκηνοθετήσει με τους μαθητές του την «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή. Το έργο ανέβηκε στο θέατρο «Ορφέας» της οδού Σταδίου και έκανε μεγάλη αίσθηση – μιλάω για τη δεκαετία του ’80, όταν η «θεατρική αγωγή» στα σχολεία δεν υπήρχε ούτε ως σκέψη! Πήρα μέρος σε αυτή την παράσταση και κόλλησα το μικρόβιο. Ένα χρόνο αργότερα, είχα την τύχη να βρεθώ σε μια ερασιτεχνική ομάδα στη Σαλαμίνα. Εκεί κατάλαβα πια καθαρά τι θα πει θέατρο, ομαδική δουλειά, συνεργασία και δημιουργία. Από τότε ήμουν σίγουρη πως κάποια στιγμή θα ακολουθούσα αυτόν το δρόμο.

Ποιοι δάσκαλοί σου πιστεύεις ότι καθόρισαν τη μετέπειτα πορεία σου;

*Σπούδασα θέατρο στη Δραματική Σχολή «Βεάκη». Οι δάσκαλοί μου ήταν όλοι ξεχωριστοί και αξιόλογοι. Ο καθένας, με τη μέθοδό του και το μεράκι του, με βοήθησε σημαντικά να αναπτύξω τα εκφραστικά μου μέσα.

«Ένας απέραντος οίκος ανοχής αυτή η χώρα. Και ενοχής». Πρόκειται για μια φράση από τη νουβέλα «Καραμέλα», που μεταφέρεται για πρώτη φορά στη θεατρική σκηνή, σε σκηνοθετική επιμέλεια της Λουκίας Πιστιόλα, και στην οποία παίζεις. Πώς θα τη σχολίαζες;

*Η «Καραμέλα» της Ελένης Πριοβόλου είναι ένα έργο με έντονα πολιτικό χαρακτήρα, παρότι το πολιτικό στοιχείο δεν καθορίζει την πλοκή του. Η ηρωίδα της, η Φρόξη, γεννημένη στην Αθήνα επί δικτατορίας Μεταξά, έχει παρακολουθήσει το πολιτικό γίγνεσθαι της χώρας ήδη από τα χρόνια του πολέμου. Μέσα από την αφήγησή της, κάνει μια αναδρομή στη νεοελληνική ιστορία, ρίχνοντας φως στις κακοδαιμονίες του τόπου, που δυστυχώς δεν εξέλιπαν ποτέ. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, καταλήγει, αγανακτισμένη και με το σαρκασμό που τη διακρίνει, στο παραπάνω συμπέρασμα.

Ποια είναι η Φρόξη Καραμέλα, ο χαρακτήρας που υποδύεσαι;

*Η Φρόξη είναι καραμελοποιός. Ζει στην Αθήνα, σε ένα κτήμα που έχει κληρονομήσει από την οικογένειά της. Από τα λουλούδια και τους καρπούς των δέντρων της αποστάζει αιθέρια έλαια και χυμούς για τις χειροποίητες καραμέλες της. Το κτήμα της είναι κατά κάποιον τρόπο ένα οχυρό, που την προστατεύει από την αγριότητα και την ασχήμια τού γύρω κόσμου, ένας «ναός» –όπως το αποκαλεί– της ομορφιάς και της αισθητικής. Η ίδια όμως είναι μια γυναίκα με βαρύ παρελθόν, το οποίο την αναγκάζει να πάρει το δίκαιο στα χέρια της, σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια αυτοπροστασίας.

Τι μας μαθαίνει το έργο για την εποχή της νεότητας της ηρωίδας;

*Η Φρόξη Καραμέλα είναι μια γυναίκα κακοπαθημένη. Έχοντας ζήσει τη βιαιότητα από τα παιδικά της χρόνια, αφοσιώνεται στις καραμέλες της, βρίσκοντας εκεί καταφύγιο από τη σκληρότητα και την ανηθικότητα του κόσμου. Δεν θα σας πω περισσότερα για τη νεότητά της, καθώς το στοιχείο αυτό είναι κομβικό για την εξέλιξη του έργου και της παράστασης.

Τι θα ήθελες να πεις για τη συγγραφέα, Ελένη Πριοβόλου;

*Η Ελένη Πριοβόλου είναι μία εξαιρετική συγγραφέας. Είχα την τύχη να επιμεληθώ μερικά από τα βιβλία της και να γνωρίσω το έργο της αλλά και την ίδια. Είναι μια γυναίκα με βαθιές πολιτικές ανησυχίες, τις οποίες διατυπώνει με σαφήνεια στα μυθιστορήματά της – πάντοτε μάχιμη, τόσο μέσω της γραφής όσο και στη ζωή της. Μαέστρος στη μυθοπλασία και άριστος γνώστης της γλώσσας, μας έχει δώσει ιστορίες συγκλονιστικές, που αποτελούν ουσιαστικά ένα ψηφιδωτό της νεότερης Ελλάδας.

Με ποιον ξένο λογοτέχνη θα μπορούσαμε να παραλληλίσουμε την Ελένη Πριοβόλου;

*Η Ελένη Πριοβόλου, όπως προανέφερα, έχει αναπτύξει ένα τόσο ιδιαίτερο προσωπικό ύφος, που δύσκολα βρίσκει το παράλληλό του στην ξένη λογοτεχνία.

Ποιος είναι ο συμβολισμός της καραμέλας στο έργο;

*Η γλυκές καραμέλες της Φρόξης είναι γεμιστές με τα σιρόπια που παρασκευάζει μόνη της από τους χυμούς του περιβολιού της. Σκληρό το περίβλημά τους, όπως έχει γίνει και η ίδια για να μπορέσει να επιβιώσει, στο εσωτερικό τους όμως, στο ρευστό σιρόπι τους, κρύβουν τα ένοχα μυστικά του παρελθόντος, τα δικά της και της Ελλάδας ολόκληρης.

Τι πρέπει να γνωρίζει ο θεατής για την παράσταση «Καραμέλα», πριν την παρακολουθήσει;

*Τίποτα. Ας έρθει ανυποψίαστος. Ελπίζουμε να φύγει γεμάτος.

Η μελέτη του παρελθόντος μπορεί να οδηγήσει σε ένα αισιόδοξο και καλύτερο μέλλον;

*Δυνητικά, ναι. Στην πράξη όμως, όπως βλέπουμε, τα λάθη του παρελθόντος επαναλαμβάνονται, και μερικές φορές με ακόμα πιο καταστροφικά αποτελέσματα. Η ιστορία μάλλον κινείται κυκλικά… Και ο άνθρωπος ίσως να χρειάζεται πολλούς αιώνες ακόμα μέχρι να ωριμάσει, πνευματικά και ηθικά, ώστε να κατανοήσει βαθιά το παρελθόν και να χαράξει διαφορετική ρότα.

Το κωμικό προξενεί μεγαλύτερη απόγνωση από το τραγικό;

*Πολύ συχνά, το τραγικό φοράει κωμικό προσωπείο. Όταν όμως η τραγικότητα βρει διέξοδο στην κωμικότητά μας, τότε υπάρχει κάποια ελπίδα λύτρωσης.

Η φοίτησή σου στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας – τμήμα Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης, στη Σχολή Ξεναγών του ΕΟΤ της Αθήνας, στη Δραματική Σχολή «Βεάκη» τι σου πρόσφερε πέρα από τα πτυχία;

*Ένα υπέροχο ταξίδι γνώσης που μου άνοιξε παράθυρα προς μια διαφορετική αντιμετώπιση της ζωής. Που με βοήθησε να αντιληφθώ ότι είμαστε περαστικοί, μικροί, αλλά και πολύ σημαντικοί μέσα στην ασημαντότητά μας. Άλλωστε, ο στόχος δεν ήταν ποτέ τα πτυχία, ήταν η διαδρομή.

Γράφεις και η ίδια. Επίσης είσαι μεταφράστρια. Αισθάνεσαι περισσότερο συγγραφέας, μεταφράστρια ή ηθοποιός;

*Περισσότερο έχω ασχοληθεί με τη γλωσσική επιμέλεια και τη μετάφραση. Η φιλολογική δουλειά είναι για μένα εξίσου σημαντική με το θέατρο. Είναι ένα είδος μοναχικού διαλογισμού. Από την άλλη, το θέατρο είναι δουλειά συλλογική, εκεί βλέπεις τον εαυτό σου μέσα από τους άλλους. Τα αγαπώ και τα έχω ανάγκη και τα δύο.

Γράφοντας, τι αναζητάς;

*Δεν έχω γράψει λογοτεχνία. Δεν είμαι συγγραφέας με αυτή την έννοια. Την περίοδο που φοιτούσα στη Σχολή Ξεναγών και μετά την αποφοίτησή μου, συνέγραψα μερικούς αρχαιολογικούς οδηγούς, ως μία ανάγκη να οργανώσω και να καταγράψω στο χαρτί τις γνώσεις που είχα αποκομίσει για τη χώρα μας και το παρελθόν της.

Υπάρχουν, κατά τη γνώμη σου, άνθρωποι ιδεολόγοι και οραματιστές σήμερα;

*Ζούμε, δυστυχώς, σε μια εποχή που παρασέρνει στους ιλιγγιώδεις καπιταλιστικούς της ρυθμούς κάθε ιδέα και όραμα. Σίγουρα υπάρχουν οραματιστές, φοβάμαι όμως ότι η φωνή τους χάνεται, εξανεμίζεται. Ας εναποθέσουμε τις ελπίδες μας στους νέους, που περνούν δύσκολα σήμερα, οπωσδήποτε πιο δύσκολα απ’ ό,τι η δική μου γενιά.

Ποιος είναι ο πρώτος κανόνας στη δουλειά σου;

*Να κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ – μήπως καταφέρω τελικά να ξεπεράσω τον εαυτό μου.

Ποιο είναι το κριτήριο των επιλογών σου;

*Ένα καλό έργο, που να έχει κάτι ξεχωριστό να πει, και καλοί συνεργάτες. Με ενδιαφέρει πρώτα απ’ όλα να περάσω όμορφα και δημιουργικά την περίοδο των προβών.

Σε ποια θεατρικά έργα θα ήθελες να παίξεις και ποιους ρόλους;

*Δεν έχω κάτι συγκεκριμένο στο μυαλό μου. Κάθε έργο και κάθε ρόλος είναι ένα δελεαστικό ταξίδι από μόνο του.

Τι προγραμματίζεις για το μέλλον;

*Προς το παρόν είμαι αφοσιωμένη στην «Καραμέλα». Δεν υπάρχει κάποιο άλλο σχέδιο.

Τι σε συναρπάζει περισσότερο στο θέατρο;

*Η αίσθηση στο τέλος κάθε παράστασης. Είσαι απόλυτα γεμάτος και απόλυτα κενός.

Τι σε απωθεί περισσότερο στον ίδιο χώρο;

*Ο ναρκισσισμός. Ο ανταγωνισμός. Το star system.

Όταν κάνουμε θέατρο, το ζητούμενο είναι να θέλουμε να αρέσουμε στο κοινό;

*Το ζητούμενο είναι πρωτίστως να επικοινωνήσουμε με το κοινό. Ο ηθοποιός είναι ουσιαστικά ο φορέας ενός μηνύματος, ένας μεσολαβητής μεταξύ του συγγραφέα και του κοινού. Πρέπει να υπηρετήσει ένα κείμενο και να μεταφέρει στον κόσμο μία σύλληψη, μία ιδέα. Επιστρατεύει λοιπόν για το σκοπό αυτό τα εκφραστικά του μέσα και ό,τι πνευματικό και ψυχικό απόθεμα διαθέτει. Τα υλικά του δηλαδή. Με τα οποία προετοιμάζει ένα γεύμα. Και καλεί τους αγαπημένους του να το απολαύσουν. Κάπως έτσι βιώνω αυτή τη σχέση. Και, φυσικά, ποιος δεν θέλει να αρέσει το φαγητό του και να το ευχαριστηθούν οι καλεσμένοι του;

Πώς θα χαρακτήριζες τον εαυτό σου με λίγες λέξεις;

*Μου είναι δύσκολο να μιλήσω για τον εαυτό μου. Είμαστε τόσο σύνθετοι οι άνθρωποι, που νομίζω ότι ποτέ ένα χαρακτηριστικό δεν ισχύει απόλυτα από μόνο του. Κάποιες φορές είμαι καλότροπη, άλλες οξύθυμη, έξυπνη εδώ, αφελής εκεί, αισιόδοξη τη μία μέρα, θλιμμένη την άλλη, δυναμική στο ένα, άτολμη σε κάτι άλλο… Άβυσσος η ψυχή…

Ποιες άλλες ηρωίδες θα ήθελες να υποδυθείς;

*Δεν έχω κάποια προτίμηση. Πιστεύω ότι κάθε ρόλος, όταν είναι καλά δομημένος από το συγγραφέα, μπορεί να προσφέρει σημαντικό υλικό στον ηθοποιό. Η αλήθεια είναι βέβαια ότι αγαπώ πολύ τις γυναίκες των έργων του Τσέχωφ.

Ποιο είναι το βιβλίο που διάβασες τελευταία και σου έκανε εντύπωση;

*Έχουμε πολύ αξιόλογους συγγραφείς στην Ελλάδα και είμαι τυχερή που η δουλειά μου με έχει φέρει σε άμεση επαφή με τα σύγχρονα έργα –Ελλήνων και ξένων λογοτεχνών. Τον τελευταίο καιρό όμως, είχα την ανάγκη να γυρίσω ξανά στα κλασικά βιβλία που είχα διαβάσει στα νεανικά μου χρόνια. Και να τα επαναπροσδιορίσω. Πέρασα λοιπόν ένα διάστημα αγκαλιά με τον Ντοστογιέφσκι. Με συγκλονίζει η φιλοσοφική και πολιτική του θεώρηση, η γραφή του, ο τρόπος που πλέκει τις ιστορίες του. Ο «Ηλίθιος» είναι μία Βίβλος.

Ποια είναι η σχέση σου με τα ζώα; 

*Λατρεύω τα ζώα. Πονάω βαθιά για την κακοποίηση και την εκμετάλλευση που υφίστανται. Ο άνθρωπος δρα ως κυρίαρχο είδος πάνω στον πλανήτη, αδυνατώντας να αντιληφθεί ότι τα πλάσματα που κυκλοφορούν γύρω του είναι συγκάτοικοί του, μοιράζονται την ίδια γη, κρίκοι όλοι μαζί μιας αλυσίδας – που ο ίδιος έχει βαλθεί να τη σπάσει.

Συμβιώνεις με κάποιο κατοικίδιο;

*Προσωπικά, έχω ιδιαίτερη αδυναμία στις γάτες. Με γοητεύει η ανεξαρτησία τους, η περηφάνια τους, το νάζι και το γουργούρισμά τους, ο τρόπος που επικοινωνούν μεταξύ τους και μ’ εμάς. Στον κήπο του σπιτιού μου φροντίζω καμιά δεκαριά – μια πολυμελής οικογένεια. Μία απ’ αυτές, την οποία έσωσα –ως εκ θαύματος– από φόλα, έχει κουρνιάσει εδώ και δέκα χρόνια στο σαλόνι μας και μας έχει πάρει το μυαλό και την καρδιά.

• Φωτογραφίες: Πάτροκλος Σκαφίδας

***

• «Η Καραμέλα» θα παίζεται κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή στην Κεντρική Σκηνή του Θεάτρου 104, από την Παρασκευή 14 Φεβρουαρίου 2020.

∼Αναλυτικά διαβάστε παρακάτω:

“Η Καραμέλα” της Ελένης Πριοβόλου στο θέατρο “104”